Thỏa thuận mang thai hộ phải lập thành văn bản có công chứng; nội dung gồm thông tin các bên, quyền nghĩa vụ, xử lý rủi ro và trách nhiệm dân sự theo Điều 96.
Mang thai hộ vì mục đích nhân đạo là một quá trình đặc biệt, đòi hỏi sự minh bạch và thống nhất trách nhiệm giữa các bên liên quan. Để bảo đảm quyền lợi của người mang thai hộ, bên nhờ mang thai hộ và trẻ được sinh ra, pháp luật đặt ra yêu cầu cụ thể về hình thức và nội dung của thỏa thuận. Những quy định này giúp hạn chế tranh chấp và bảo đảm việc mang thai hộ diễn ra đúng bản chất nhân đạo.
1. Thoả thuận mang thai hộ có phải lập thành văn bản không?
Khoản 2 Điều 96 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định như sau:
Luật Hôn nhân và gia đình 2014
Điều 96. Thỏa thuận về mang thai hộ vì mục đích nhân đạo
...
2. Thỏa thuận về việc mang thai hộ phải được lập thành văn bản có công chứng. Trong trường hợp vợ chồng bên nhờ mang thai hộ ủy quyền cho nhau hoặc vợ chồng bên mang thai hộ ủy quyền cho nhau về việc thỏa thuận thì việc ủy quyền phải lập thành văn bản có công chứng. Việc ủy quyền cho người thứ ba không có giá trị pháp lý.
Trong trường hợp thỏa thuận về mang thai hộ giữa bên mang thai hộ và bên nhờ mang thai hộ được lập cùng với thỏa thuận giữa họ với cơ sở y tế thực hiện việc sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản thì thỏa thuận này phải có xác nhận của người có thẩm quyền của cơ sở y tế này.
Thỏa thuận mang thai hộ là nền tảng pháp lý xác định quyền và nghĩa vụ giữa các bên, vì vậy pháp luật bắt buộc thỏa thuận phải được lập thành văn bản và công chứng để đảm bảo giá trị pháp lý. Việc lập văn bản giúp các bên hiểu rõ trách nhiệm, tránh nhầm lẫn và hạn chế rủi ro phát sinh tranh chấp trong suốt quá trình mang thai. Bên cạnh đó, pháp luật không cho phép ủy quyền cho người thứ ba, nhằm bảo đảm quyết định mang thai hộ xuất phát từ sự tự nguyện và nhận thức đầy đủ của chính các bên liên quan.
Tình huống giả định
- Vợ chồng anh Quân lập văn bản mang thai hộ đúng thủ tục
Anh Nguyễn Trọng Quân và chị Võ Ngọc Duyên tại thành phố Cần Thơ nhờ chị gái của anh Quân mang thai hộ do chị Duyên không thể mang thai sau điều trị bệnh lý. - Tất cả các bên ký thỏa thuận và công chứng đầy đủ
Hai gia đình chuẩn bị văn bản thỏa thuận theo đúng nội dung luật định và đến phòng công chứng ký xác nhận. Văn bản sau đó được gửi cho bệnh viện nơi thực hiện kỹ thuật hỗ trợ sinh sản. -
Quá trình mang thai hộ diễn ra thuận lợi, có cơ sở pháp lý rõ ràng
Nhờ chuẩn bị đúng thủ tục, việc mang thai hộ được cơ sở y tế tiếp nhận và theo dõi thuận lợi, không phát sinh mâu thuẫn.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Nội dung của thỏa thuận mang thai hộ gồm những gì?
Khoản 1 Điều 96 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định:
Luật Hôn nhân và gia đình 2014
Điều 96. Thỏa thuận về mang thai hộ vì mục đích nhân đạo
1. Thỏa thuận về mang thai hộ vì mục đích nhân đạo giữa vợ chồng nhờ mang thai hộ (sau đây gọi là bên nhờ mang thai hộ) và vợ chồng người mang thai hộ (sau đây gọi là bên mang thai hộ) phải có các nội dung cơ bản sau đây:
a) Thông tin đầy đủ về bên nhờ mang thai hộ và bên mang thai hộ theo các điều kiện có liên quan quy định tại Điều 95 của Luật này;
b) Cam kết thực hiện các quyền, nghĩa vụ quy định tại Điều 97 và Điều 98 của Luật này;
c) Việc giải quyết hậu quả trong trường hợp có tai biến sản khoa; hỗ trợ để bảo đảm sức khỏe sinh sản cho người mang thai hộ trong thời gian mang thai và sinh con, việc nhận con của bên nhờ mang thai hộ, quyền và nghĩa vụ của hai bên đối với con trong trường hợp con chưa được giao cho bên nhờ mang thai hộ và các quyền, nghĩa vụ khác có liên quan;
d) Trách nhiệm dân sự trong trường hợp một hoặc cả hai bên vi phạm cam kết theo thỏa thuận.
...
Thỏa thuận mang thai hộ phải thể hiện đầy đủ thông tin của cả hai bên nhằm chứng minh rằng các điều kiện pháp luật về mang thai hộ đã được đáp ứng. Ngoài việc cam kết thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ, văn bản còn phải quy định rõ phương án xử lý các rủi ro trong thai kỳ, vấn đề chăm sóc sức khỏe, việc nhận con và trách nhiệm tài chính. Điều này giúp quá trình mang thai hộ minh bạch, hạn chế tranh chấp và đảm bảo quyền lợi của trẻ — chủ thể quan trọng nhất trong toàn bộ quá trình.
Tình huống giả định
- Một điều khoản trong thỏa thuận không rõ ràng dẫn đến tranh cãi
Vợ chồng anh Huỳnh Quốc Phát và chị Lê Hải Vy tại Hải Phòng lập thỏa thuận mang thai hộ nhưng phần hỗ trợ chi phí chăm sóc sức khỏe cho người mang thai hộ không ghi rõ mức hỗ trợ hàng tháng. - Trong quá trình mang thai phát sinh mâu thuẫn
Khi thai kỳ bước vào tháng thứ sáu, chị mang thai hộ yêu cầu mức hỗ trợ cao hơn do bác sĩ chỉ định chế độ dinh dưỡng đặc biệt. Bên nhờ mang thai hộ không đồng ý vì cho rằng thỏa thuận không ghi nhận khoản này. -
Cơ quan pháp lý phải xác minh và hướng dẫn điều chỉnh thỏa thuận
Cả hai bên đến Trung tâm hòa giải của UBND phường để nhờ hỗ trợ. Do thỏa thuận không đầy đủ nội dung theo Điều 96, cán bộ chuyên môn hướng dẫn hai bên lập phụ lục bổ sung phù hợp với quy định pháp luật để tránh tranh chấp sau này.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Thỏa thuận mang thai hộ phải được lập thành văn bản có công chứng nhằm đảm bảo tính hợp pháp và minh bạch. Nội dung thỏa thuận cần đầy đủ thông tin và cam kết của các bên, bao gồm phương án xử lý rủi ro và trách nhiệm dân sự khi phát sinh vi phạm. Việc tuân thủ đúng quy định giúp hạn chế tranh chấp và bảo đảm quyền lợi của trẻ và gia đình nhờ mang thai hộ.
