Cựu chiến binh đã hy sinh, đóng góp xương máu và tuổi trẻ cho Tổ quốc, mang lại nền độc lập, tự do của dân tộc. Danh dự và nhân phẩm của họ không chỉ gói gọn trong đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” mà còn được pháp luật bảo vệ nghiêm ngặt. Khi có hành vi vu khống, nhục mạ hoặc công khai xúc phạm họ, người vi phạm sẽ phải chịu trách nhiệm theo quy định xử phạt hoặc bị truy cứu hình sự về tội “xúc phạm danh dự, nhân phẩm” tùy mức độ vi phạm.
1. Xúc phạm danh dự, nhân phẩm cựu chiến binh có bị xử phạt không?
Theo Điều 5 Pháp lệnh Cựu chiến binh và Hội Cựu chiến binh Việt Nam 2005, có quy định:
Pháp lệnh Cựu chiến binh và Hội Cựu chiến binh Việt Nam 2005
Điều 5. Hành vi bị nghiêm cấm
1. Lợi dụng danh nghĩa, uy tín Cựu chiến binh, Hội Cựu chiến binh Việt Nam để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật.
2. Ngăn cản hoạt động hợp pháp của Cựu chiến binh và Hội Cựu chiến binh Việt Nam.
3. Xâm hại sức khoẻ, tính mạng, danh dự, nhân phẩm, quyền và lợi ích hợp pháp của Cựu chiến binh.
Đồng thời, theo khoản 3 Điều 7 Nghị định 144/2021/NĐ-CP:
Điều 7. Vi phạm quy định về trật tự công cộng
...
3. Phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:
a) Có hành vi khiêu khích, trêu ghẹo, xúc phạm, lăng mạ, bôi nhọ danh dự, nhân phẩm của người khác, trừ trường hợp quy định tại điểm b khoản 2 Điều 21 và Điều 54 Nghị định này;
b) Tổ chức, thuê, xúi giục, lôi kéo, dụ dỗ, kích động người khác cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác hoặc xâm phạm danh dự, nhân phẩm của người khác nhưng không bị truy cứu trách nhiệm hình sự;
c) Báo thông tin giả, không đúng sự thật đến các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền;
d) Gọi điện thoại đến số điện thoại khẩn cấp 111, 113, 114, 115 hoặc đường dây nóng của cơ quan, tổ chức để quấy rối, đe dọa, xúc phạm;
đ) Sản xuất, tàng trữ, vận chuyển “đèn trời”;
e) Thiết kế, sản xuất, sửa chữa, bảo dưỡng, thử nghiệm tàu bay, động cơ tàu bay, cánh quạt tàu bay và trang bị, thiết bị của tàu bay không người lái, phương tiện bay siêu nhẹ không có đủ hồ sơ, tài liệu pháp lý được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cấp hoặc đăng ký theo quy định;
g) Thiết kế, sản xuất, sửa chữa, bảo dưỡng, thử nghiệm tàu bay, động cơ tàu bay, cánh quạt tàu bay và trang bị, thiết bị của tàu bay không người lái, phương tiện bay siêu nhẹ không duy trì đủ điều kiện về nguồn nhân lực theo giấy phép do cơ quan có thẩm quyền cấp;
h) Thiết kế, sản xuất, sửa chữa, bảo dưỡng, thử nghiệm tàu bay, động cơ tàu bay, cánh quạt tàu bay và trang bị, thiết bị của tàu bay không người lái, phương tiện bay siêu nhẹ không duy trì đủ điều kiện về trang thiết bị, phương tiện, dụng cụ, nhà xưởng, sân bãi theo giấy phép do cơ quan có thẩm quyền cấp;
i) Thiết kế, sản xuất, sửa chữa, bảo dưỡng, thử nghiệm tàu bay, động cơ tàu bay, cánh quạt tàu bay và trang bị, thiết bị của tàu bay không người lái, phương tiện bay siêu nhẹ không bảo đảm tiêu chuẩn an ninh, an toàn và các điều kiện về môi trường theo quy định của pháp luật.
...
Pháp luật đã liệt kê rõ hành vi xúc phạm danh dự, nhân phẩm của cựu chiến binh là hành vi bị nghiêm cấm. Nếu hành vi này không đủ yếu tố để truy cứu trách nhiệm hình sự thì vẫn sẽ bị xử phạt hành chính theo quy định tại Nghị định 144/2021/NĐ-CP, với mức phạt từ 2 đến 3 triệu đồng.
Việc xúc phạm có thể bao gồm hành vi lăng mạ công khai, bôi nhọ, mạt sát hoặc tung tin thất thiệt nhằm hạ thấp uy tín cá nhân cựu chiến binh.
Tình huống giả định:
Xúc phạm danh dự cựu chiến binh tại buổi giao lưu: Phạt 2,5 triệu và xin lỗi công khai
Tại trụ sở UBND phường An Bình (TP. Hải Dương), buổi giao lưu gặp gỡ “Uống nước nhớ nguồn” của Hội Cựu chiến binh phường được tổ chức trang trọng với sự tham gia của hơn 50 đại biểu là cựu chiến binh, cán bộ địa phương và nhân dân. Trong phần thảo luận, anh Trần Minh Tú, nhân viên cửa hàng điện máy Vinh Anh, bất ngờ cắt ngang lời phát biểu của ông Lê Văn Hùng – Chủ tịch Hội Cựu chiến binh phường – bằng lời lẽ thiếu tôn trọng, gọi ông Hùng là “lúa non”, xuyên tạc công lao, cho rằng cựu chiến binh “không hiểu cái khổ đời thường”. Hành vi đó không chỉ xúc phạm danh dự, nhân phẩm cá nhân ông Hùng mà còn lợi dụng danh nghĩa “Hội Cựu chiến binh Việt Nam” để gây mất trật tự buổi họp. Công an phường lập biên bản và căn cứ Điều 5 Luật Cựu chiến binh (cấm xâm hại danh dự, nhân phẩm cựu chiến binh) cùng khoản 3 Điều 7 Nghị định 144/2021/NĐ‑CP (xúc phạm, lăng mạ người khác) đã ra quyết định xử phạt hành chính anh Tú 2,5 triệu đồng. Đồng thời, anh Tú phải đến trụ sở phường công khai xin lỗi ông Hùng và các cựu chiến binh, cam kết không tái phạm. Sự việc cho thấy, dù không đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự, hành vi xúc phạm danh dự, nhân phẩm cựu chiến binh vẫn bị chế tài nghiêm khắc để bảo vệ quyền và uy tín của những người đã cống hiến vì sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo)
2. Hành vi xúc phạm cựu chiến binh có thể bị truy cứu hình sự không?
Điều 155 Bộ luật Hình sự 2015 quy định về Tội làm nhục người khác:
Điều 155. Tội làm nhục người khác
1. Người nào xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự của người khác, thì bị phạt cảnh cáo, phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm:
a) Phạm tội 02 lần trở lên;
b) Đối với 02 người trở lên;
c) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;
d) Đối với người đang thi hành công vụ;
đ) Đối với người dạy dỗ, nuôi dưỡng, chăm sóc, chữa bệnh cho mình;
e) Sử dụng mạng máy tính hoặc mạng viễn thông, phương tiện điện tử để phạm tội;
g) Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân từ 11% đến 45%.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 05 năm:
a) Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân 46% trở lên;
b) Làm nạn nhân tự sát.
4. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
Không phải mọi hành vi xúc phạm đều bị xử lý hình sự. Tuy nhiên, nếu hành vi xúc phạm nghiêm trọng, có yếu tố cố ý, tái phạm, xúc phạm qua mạng xã hội hoặc gây hậu quả như tổn hại tâm thần hoặc làm nạn nhân tự sát, thì người thực hiện có thể bị truy cứu hình sự với mức án từ cảnh cáo đến tù giam 5 năm.
Tình huống giả định:
Xúc phạm cựu chiến binh trên Facebook, bị tuyên 1 năm tù
Tại TAND TP. Hải Dương, vụ án “Làm nhục người khác” xét xử đối tượng Nguyễn Văn Duy (28 tuổi, trú quận Ngô Quyền, Hải Phòng) đã thu hút sự chú ý. Duy, sau khi mâu thuẫn cá nhân, nhiều lần đăng bài và bình luận chửi bới, xuyên tạc, bôi nhọ uy tín của bà Bùi Thị Nga – cựu chiến binh từng tham gia trận đánh biên giới phía Bắc – trên nhóm Facebook “Hải Phòng Điện Ảnh” với hơn 2.000 thành viên.
Qua giám định tâm thần, bà Nga bị rối loạn lo âu, tổn thương sức khỏe tinh thần ở mức 15% do chịu áp lực từ những bình luận xúc phạm. Duy thực hiện hành vi hai lần trở lên, lợi dụng mạng xã hội để tấn công danh dự người khác. Căn cứ Điều 155 khoản 2 điểm e và điểm g Bộ luật Hình sự, HĐXX xác định hành vi phạm tội “xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự” và “gây rối loạn tâm thần từ 11% đến 45%”. Tòa tuyên phạt Duy 1 năm tù giam, đồng thời cấm đảm nhiệm chức vụ liên quan đến quản trị mạng xã hội trong 2 năm.
Trường hợp này cho thấy: nếu hành vi xúc phạm cựu chiến binh diễn ra nghiêm trọng, lặp lại nhiều lần và qua mạng điện tử, khiến nạn nhân bị tổn hại tinh thần, người phạm tội hoàn toàn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 155 BLHS.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo)
3. Cựu chiến binh có những quyền và nghĩa vụ gì theo pháp luật?
Điều 7 và Điều 8 Pháp lệnh Cựu chiến binh và Hội Cựu chiến binh Việt Nam 2005 quy định về quyền lợi và nghĩa vụ của Cựu chiến binh:
Pháp lệnh Cựu chiến binh và Hội Cựu chiến binh Việt Nam 2005
Điều 7. Quyền lợi của Cựu chiến binh
1. Cựu chiến binh là người có công với cách mạng được hưởng các chế độ ưu đãi theo quy định của pháp luật về ưu đãi người có công với cách mạng và các quy định khác của pháp luật có liên quan.
2. Cựu chiến binh được ưu tiên tạo việc làm, giao đất, giao rừng, giao mặt nước để sản xuất, kinh doanh và tham gia các dự án phát triển kinh tế - xã hội theo quy định của Chính phủ.
3. Cựu chiến binh nghèo được ưu tiên vay vốn ngân hàng chính sách, các nguồn vốn ưu đãi khác để sản xuất, kinh doanh nhằm mục đích xóa đói, giảm nghèo, được cấp thẻ bảo hiểm y tế và được hưởng các chính sách khác đối với người nghèo.
4. Cựu chiến binh hết tuổi lao động, cô đơn, không nơi nương tựa, không có nguồn thu nhập được Nhà nước và xã hội tiếp nhận, chăm sóc tại các trung tâm nuôi dưỡng xã hội.
5. Cựu chiến binh khi chết được chính quyền, cơ quan quân sự, đoàn thể địa phương phối hợp với Hội Cựu chiến binh Việt Nam và gia đình tổ chức tang lễ và được hưởng tiền mai táng theo quy định của Chính phủ.
6. Cựu chiến binh được tham gia Hội Cựu chiến binh Việt Nam, Ban liên lạc Cựu quân nhân theo quy định của Điều lệ Hội, của pháp luật.
Điều 8. Nghĩa vụ của Cựu chiến binh
1. Cựu chiến binh phải phát huy truyền thống cách mạng, trung thành với Đảng Cộng sản Việt Nam, với Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; tham gia bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, an ninh quốc gia, lợi ích của dân tộc.
2. Cựu chiến binh phải gương mẫu thực hiện nghĩa vụ công dân, học tập, tuyên truyền, vận động nhân dân, gia đình chấp hành đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước.
3. Cựu chiến binh có trách nhiệm tích cực tham gia thực hiện các quy định của pháp luật về dân chủ ở cơ sở, tham gia hoà giải, góp phần xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện thắng lợi nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
4. Cựu chiến binh có trách nhiệm tích cực tham gia phát triển kinh tế - xã hội, góp phần giữ vững an ninh, trật tự, an toàn xã hội, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc.
Pháp luật Việt Nam dành nhiều ưu đãi cho cựu chiến binh, như:
-
Ưu tiên vay vốn, được cấp thẻ BHYT
-
Được giao đất, mặt nước để sản xuất
-
Hỗ trợ khi hết tuổi lao động hoặc không nơi nương tựa
-
Khi mất được hỗ trợ tổ chức tang lễ và trợ cấp mai táng
Đồng thời, cựu chiến binh phải tích cực tuyên truyền pháp luật, gương mẫu trong sinh hoạt và góp phần giữ gìn an ninh trật tự tại địa phương.
Ví dụ thực tế:
Cựu chiến binh Thanh Hối sử dụng vốn ưu đãi 6%/năm, thu nhập tăng lên 58 triệu đồng/năm
Hội Cựu chiến binh xã Thanh Hối (huyện Tân Lạc, Hòa Bình) đã chủ động ủy thác cho Ngân hàng Chính sách Xã hội huyện quản lý 4 tổ tiết kiệm–vay vốn, với tổng dư nợ 4,8 tỷ đồng tính đến hết tháng 5/2023. Toàn hội có 67 hộ hội viên tiếp cận nguồn vốn ưu đãi, bình quân mỗi người vay 50 triệu đồng với lãi suất 6%/năm. Để đảm bảo hiệu quả, Hội thực hiện công khai, minh bạch công tác bình xét và giám sát chặt chẽ việc dùng vốn, đặc biệt hỗ trợ hội viên nghèo hoặc hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. Nhờ đó, nhiều mô hình kinh tế đã phát huy hiệu quả, góp phần giảm hộ nghèo xuống chỉ còn 0,6% vào cuối năm 2022, với thu nhập bình quân hội viên đạt 58 triệu đồng/năm.
Nguồn: Báo Hòa Bình
4. Kết luận
Xúc phạm danh dự, nhân phẩm cựu chiến binh không chỉ là hành vi vô đạo đức mà còn vi phạm pháp luật. Tùy mức độ vi phạm, người thực hiện có thể bị xử phạt hành chính, thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Mỗi người cần nâng cao ý thức tôn trọng những người có công với đất nước, thể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn” bằng hành động cụ thể và văn minh.
