Gửi xe tại các bãi giữ, chung cư, trung tâm thương mại hay khu dân cư đã trở thành thói quen phổ biến trong đời sống đô thị hiện nay. Tuy nhiên, khi xe bị mất hoặc tài sản trong xe bị lấy trộm trong thời gian gửi, không ít người thắc mắc ai sẽ là người chịu trách nhiệm bồi thường. Theo quy định của pháp luật dân sự, quan hệ giữa người gửi xe và bên giữ xe được xác lập dưới dạng hợp đồng gửi giữ tài sản, kèm theo đó là nghĩa vụ bảo quản và hoàn trả đầy đủ tài sản đã nhận giữ.
1. Ai phải chịu trách nhiệm bồi thường khi xe bị mất trong bãi giữ xe?
Theo quy định tại Điều 554 Bộ luật Dân sự 2015:
Điều 554. Hợp đồng gửi giữ tài sản
Hợp đồng gửi giữ tài sản là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó bên giữ nhận tài sản của bên gửi để bảo quản và trả lại chính tài sản đó cho bên gửi khi hết thời hạn hợp đồng, bên gửi phải trả tiền công cho bên giữ, trừ trường hợp gửi giữ không phải trả tiền công.
Đồng thời tại Điều 557 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về nghĩa vụ của bên giữ tài sản:
Điều 557. Nghĩa vụ của bên giữ tài sản
1. Bảo quản tài sản theo đúng thoả thuận, trả lại tài sản cho bên gửi theo đúng tình trạng như khi nhận giữ.2. Chỉ được thay đổi cách bảo quản tài sản nếu việc thay đổi là cần thiết nhằm bảo quản tốt hơn tài sản đó, nhưng phải báo ngay cho bên gửi biết về việc thay đổi.
3. Thông báo kịp thời cho bên gửi biết về nguy cơ hư hỏng, tiêu hủy tài sản do tính chất của tài sản đó và yêu cầu bên gửi cho biết cách giải quyết trong một thời hạn; nếu hết thời hạn đó mà bên gửi không trả lời thì bên giữ có quyền thực hiện các biện pháp cần thiết để bảo quản và yêu cầu bên gửi thanh toán chi phí.
4. Phải bồi thường thiệt hại, nếu làm mất, hư hỏng tài sản gửi giữ, trừ trường hợp bất khả kháng.
Theo quy định tại Điều 554 Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng gửi giữ tài sản được xác lập khi có sự thỏa thuận giữa các bên, trong đó một bên giao tài sản cho bên kia để bảo quản và sau đó nhận lại chính tài sản đó khi hết thời hạn giữ. Bên gửi có nghĩa vụ thanh toán tiền công nếu có thỏa thuận, hoặc theo thông lệ, trừ trường hợp hợp đồng gửi giữ không công. Trong thực tiễn, hợp đồng này rất phổ biến và thường được giao kết dưới hình thức hành vi, ví dụ như gửi xe và nhận lại vé giữ xe. Dù không có văn bản giấy trắng mực đen, quan hệ pháp lý vẫn được hình thành và điều chỉnh bởi quy định của pháp luật dân sự.
Về nghĩa vụ cụ thể của bên giữ tài sản, Điều 557 Bộ luật Dân sự 2015 quy định rõ rằng bên giữ phải bảo quản tài sản đúng theo thỏa thuận ban đầu và khi hoàn trả, phải đảm bảo đúng nguyên trạng như lúc nhận. Nếu việc thay đổi cách bảo quản là cần thiết để đảm bảo an toàn hơn cho tài sản, bên giữ có thể thay đổi nhưng phải thông báo ngay cho bên gửi biết. Trường hợp tài sản có nguy cơ hư hỏng, tiêu hủy do tính chất vật lý hoặc tự nhiên, bên giữ phải chủ động thông báo cho bên gửi để có hướng xử lý. Nếu người gửi không phản hồi trong thời hạn hợp lý, thì bên giữ được quyền áp dụng biện pháp bảo quản phù hợp và yêu cầu người gửi thanh toán các chi phí phát sinh.
Trong mọi trường hợp, nếu tài sản bị mất, hư hỏng do lỗi của bên giữ, thì người giữ phải chịu trách nhiệm bồi thường toàn bộ thiệt hại. Đây là trách nhiệm dân sự mang tính bắt buộc, chỉ được loại trừ nếu bên giữ chứng minh được sự cố xảy ra hoàn toàn do sự kiện bất khả kháng – những tình huống không thể lường trước, không thể kiểm soát và không thể khắc phục kịp thời, như thiên tai, hỏa hoạn lớn, hoặc các biến cố nghiêm trọng khác nằm ngoài khả năng bảo quản thông thường.
Tình huống giả định
Tháng 3 năm 2025, anh Nguyễn Hữu Đạt – cư dân sống tại chung cư Hồng Ngọc Plaza (quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh) – gửi chiếc xe máy Honda SH tại tầng hầm B1 của tòa nhà, như thường lệ. Chung cư áp dụng hình thức giữ xe thu phí tháng, có phát thẻ từ và bố trí nhân sự bảo vệ kiểm soát ra vào. Trong một buổi tối cuối tuần, anh Đạt xuống tầng hầm thì phát hiện xe của mình đã bị mất, mặc dù không có dấu hiệu cạy phá tại khu vực giữ xe. Khi yêu cầu ban quản lý tòa nhà bồi thường, đại diện lại cho rằng “khu vực có lắp camera, nếu trộm thì do khách quan, ban quản lý không chịu trách nhiệm”.
Không đồng tình với cách giải quyết này, anh Đạt đã làm đơn gửi Ban quản trị, Công ty quản lý vận hành và sau đó là đơn khởi kiện ra Tòa án nhân dân quận. Quá trình làm việc, cơ quan chức năng xác định hệ thống camera tại khu vực xảy ra mất trộm không hoạt động suốt 3 ngày trước đó, nhân viên bảo vệ cũng không kiểm soát thẻ ra vào trong ca trực, dẫn đến việc kẻ gian dễ dàng lấy xe mà không bị phát hiện.
Căn cứ vào các tình tiết và hợp đồng dịch vụ giữ xe giữa cư dân và ban quản lý, Tòa án nhận định đây là hợp đồng gửi giữ tài sản theo Điều 554 Bộ luật Dân sự 2015, và việc xe bị mất thuộc trách nhiệm bảo quản tài sản của bên giữ được quy định tại Điều 557. Do ban quản lý không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ bảo quản – thể hiện qua hệ thống giám sát không hoạt động, quy trình kiểm soát lỏng lẻo – nên phải bồi thường toàn bộ giá trị chiếc xe bị mất theo quy định pháp luật.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo)
2. Có trường hợp nào bãi giữ xe không phải chịu trách nhiệm bồi thường không?
Theo quy định tại Điều 557 Bộ luật Dân sự 2015:
Điều 557. Nghĩa vụ của bên giữ tài sản
...4. Phải bồi thường thiệt hại, nếu làm mất, hư hỏng tài sản gửi giữ, trừ trường hợp bất khả kháng.
Không phải mọi trường hợp mất xe tại bãi giữ xe đều buộc bên giữ phải bồi thường. Theo Bộ luật Dân sự 2015, bên giữ có thể được miễn hoặc giảm trách nhiệm nếu có căn cứ hợp pháp. Cụ thể, nếu thiệt hại xảy ra do sự kiện bất khả kháng như thiên tai, hỏa hoạn không do lỗi chủ quan, bên giữ có thể không phải bồi thường – với điều kiện phải chứng minh được đầy đủ yếu tố khách quan, đã thực hiện biện pháp phòng ngừa hợp lý nhưng vẫn không ngăn chặn được thiệt hại. Đồng thời, nếu thiệt hại xảy ra do lỗi của chính người gửi xe – như không lấy vé, để xe sai vị trí, không khóa xe cẩn thận – thì bên giữ xe cũng có thể được miễn trách nhiệm hoặc chỉ chịu một phần bồi thường.
Tình huống giả định
Anh Nguyễn Văn Lâm gửi chiếc ô tô cá nhân tại bãi giữ xe thuộc tầng hầm chung cư Minh Phát Plaza (quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh), nơi anh đang thuê căn hộ. Trong đêm 12-10-2024, một trận mưa lớn kéo dài hơn 4 giờ đồng hồ đã khiến toàn bộ tầng hầm ngập sâu gần 1,2 mét nước. Hệ thống điện và camera giám sát ngừng hoạt động, xe của anh Lâm cùng nhiều phương tiện khác bị ngập nước nặng, dẫn đến hư hỏng toàn bộ hệ thống máy.
Anh Lâm yêu cầu ban quản lý chung cư bồi thường thiệt hại với lý do đã trả phí giữ xe hàng tháng và tài sản bị hư hỏng trong thời gian gửi. Tuy nhiên, phía công ty quản lý từ chối bồi thường, viện dẫn rằng đây là sự kiện bất khả kháng, do thiên tai bất thường vượt quá khả năng kiểm soát và cảnh báo.
Sau khi tranh chấp kéo dài, sự việc được đưa ra giải quyết tại Tòa án nhân dân quận. Quá trình xét xử cho thấy: khu vực tầng hầm đã được xây dựng đúng tiêu chuẩn kỹ thuật, có hệ thống thoát nước riêng và có biên bản xác nhận của chính quyền địa phương rằng mưa lớn tối hôm đó vượt mức lịch sử ghi nhận trong 20 năm qua. Đồng thời, ban quản lý cũng đã có cảnh báo sơ tán xe gửi vào buổi chiều cùng ngày nhưng anh Lâm không phản hồi.
Căn cứ vào Điều 557 Bộ luật Dân sự 2015, kết hợp với Điều 156 về sự kiện bất khả kháng, Tòa án xác định đây là trường hợp bên giữ đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ bảo quản trong giới hạn cho phép và thiệt hại phát sinh từ sự kiện khách quan không thể lường trước. Do đó, công ty quản lý được miễn trách nhiệm bồi thường theo quy định của pháp luật.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo)
KẾT LUẬN
Việc gửi xe tại bãi giữ đồng nghĩa với việc bên giữ có trách nhiệm bảo quản và hoàn trả tài sản an toàn cho người gửi. Nếu xe bị mất do lỗi của bên giữ, họ phải bồi thường. Tuy nhiên, trong một số trường hợp ngoại lệ như sự kiện bất khả kháng hoặc lỗi hoàn toàn do người gửi, bên giữ có thể được miễn trách nhiệm theo quy định của pháp luật dân sự.
