Bài viết này được viết chỉ nhằm mục đích làm tài liệu tham khảo kiến thức pháp luật dưới dạng case study, KHÔNG nhằm mục đích bôi xấu, hạ bệ danh dự, tiết lộ bí mật đời tư của bất kỳ cá nhân, tổ chức nào.
Mọi thông tin, dẫn chứng trong bài viết đều được trích dẫn từ các nguồn thông tin đã được đăng công khai hợp pháp, báo chí chính thống.
Thổi giá thiết bị y tế, đặc biệt trong bối cảnh dịch bệnh, là hành vi bị xã hội lên án và pháp luật xử lý nghiêm khắc. Hành vi này không chỉ trục lợi trên nỗi sợ hãi của cộng đồng, mà còn phá hoại niềm tin vào hệ thống y tế và chính sách phòng chống dịch của Nhà nước. Khi được thực hiện có tổ chức, thông qua móc nối với quan chức các cấp, nó trở thành biểu hiện của tham nhũng có hệ thống, gây thiệt hại ngân sách hàng nghìn tỷ đồng. Vụ án Công ty Việt Á là một trong những đại án điển hình, hé lộ toàn bộ quá trình phù phép sản phẩm nghiên cứu Nhà nước thành tài sản tư nhân, nâng khống giá kit test, đưa - nhận hối lộ lên đến hơn 100 tỷ đồng. Hãy cùng Trợ lý luật nhìn lại vụ án này dưới góc nhìn pháp lý để hiểu rõ cách pháp luật xử lý hành vi "trục lợi từ đại dịch".
THÔNG TIN VỤ ÁN
| Tội danh | - Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng - Đưa hối lộ - Nhận hối lộ - Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ - Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí |
|---|---|
| Bị cáo chính | - Phan Quốc Việt (Chủ tịch kiêm TGĐ Công ty Việt Á) - Nguyễn Thanh Long (Cựu Bộ trưởng Bộ Y tế) - Chu Ngọc Anh (Cựu Bộ trưởng Bộ KH&CN) - Trịnh Thanh Hùng (Cựu Phó Vụ trưởng Bộ KH&CN) - Nguyễn Văn Trịnh (Cựu Trợ lý Phó Thủ tướng) - Cùng nhiều lãnh đạo cấp vụ, CDC, sở y tế các địa phương |
| Thời điểm phạm tội | Từ đầu năm 2020 đến hết năm 2021, trong thời kỳ cao điểm dịch COVID-19 |
| Thiệt hại | Hơn 1.235 tỷ đồng, trong đó thiệt hại ngân sách Nhà nước hơn 431 tỷ đồng |
| Hối lộ | - Tổng số tiền hối lộ: hơn 106 tỷ đồng - Riêng ông Nguyễn Thanh Long nhận 2,25 triệu USD (tương đương hơn 51 tỷ đồng) |
| Bản án sơ thẩm (TAND Hà Nội, 12/1/2024) | - Phan Quốc Việt: 29 năm tù (15 năm tội đưa hối lộ, 14 năm tội đấu thầu) - Nguyễn Thanh Long: 18 năm tù - Các bị cáo khác: từ 3 đến 15 năm tù cho các tội danh nêu trên |
| Bản án sơ thẩm (Tòa án Quân sự Thủ đô, 29/12/2023) | - Phan Quốc Việt: 25 năm tù (vụ khác liên quan đề tài nghiên cứu khoa học về bộ kit test Covid) - Trịnh Thanh Hùng: 15 năm tù - Hồ Anh Sơn: 12 năm tù |
| Bản án phúc thẩm (18/7/2024) | - Phan Quốc Việt: được giảm 3 năm trong vụ án quân sự → Tổng hợp cả hai vụ: 30 năm tù |
KHỞI ĐẦU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
|
Học viện Quân y đề xuất thực hiện đề tài kit test - Đầu năm 2020 |
 |
 |
31/1/2020 - Đề xuất đưa Công ty Việt Á vào đề tài |
|
Ký hợp đồng thực hiện đề tài gần 19 tỷ đồng - 6/2/2020 |
 |
|
|
Việt Á dùng biên bản nghiệm thu để lập hồ sơ xin cấp phép |
QUÁ TRÌNH GÂY ÁN
|
Văn phòng Chính phủ chỉ đạo lập hồ sơ hiệp thương giá - 24/03/2020 |
 |
 |
25/03/2020 - Nguyễn Thanh Long đề nghị “bỏ qua hồ sơ” |
|
Bộ Y tế hiệp thương giá với Việt Á - 26/03/2020 |
 |
 |
27/03/2020 - Bộ Tài chính ra thông báo giá tạm tính |
|
Thủ tướng yêu cầu kiểm tra lại giá hiệp thương - 01/06/2020 |
 |
 |
15/07/2020 - Bộ Y tế đẩy trách nhiệm sang Bộ Tài chính |
|
Thành lập đoàn kiểm tra nhưng không có kết luận - 05/08/2020 |
 |
 |
Việt Á chi hoa hồng “ngoài hợp đồng” lên tới 40% |
|
“Gợi ý” đưa 1 triệu USD lần đầu - Gần dịp Tết Nguyên đán 2021 |
|
 |
Tổng doanh thu năm 2020 - 2021 gần 4.248 tỷ đồng |
ĐIỀU TRA VÀ KHỞI TỐ
|
Phan Quốc Việt thừa nhận hành vi và khai rõ quá trình đưa tiền - Giai đoạn điều tra |
 |
 |
Củng cố hồ sơ, mở rộng điều tra đến 21 tỉnh thành và 193 đơn vị |
|
Kết luận điều tra xác định Phan Quốc Việt là chủ mưu, cầm đầu |
 |
|
|
Khởi tố đồng loạt 111 bị can trong 33 vụ án liên quan Theo: VnExpress |
KẾT QUẢ XÉT XỬ
|
Tòa án Quân sự Thủ đô Hà Nội (Sơ thẩm) - Từ 27 đến 29/12/2023 Tòa án Quân sự Thủ đô Hà Nội mở phiên sơ thẩm từ ngày 27 đến 29/12/2023, xét xử 7 bị cáo liên quan sai phạm tại Học viện Quân y và Công ty Việt Á Phan Quốc Việt: tổng cộng 25 năm tù - trong đó, 15 năm về tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ”, và 10 năm về tội “Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng” 06 bị cáo giữ chức vụ khác chịu mức án từ 04 đến 15 năm tù. |
Theo: Báo Chính phủ |
|
Theo: Báo Đầu tư |
17/7/2024 - Tòa án Quân sự Trung ương (Phúc thẩm)
Về dân sự, tòa phúc thẩm quyết định:
Theo: Báo Tiền phong |
|
Tòa án Nhân dân Thành phố Hà Nội (Sơ thẩm) - Từ 03 đến 12/1/2024 TAND TP Hà Nội mở phiên xét xử sơ thẩm đại án Việt Á từ ngày 3 đến 12/01/2024, xét xử 38 bị cáo liên quan nhiều tội danh như đưa hối lộ, nhận hối lộ, vi phạm đấu thầu, lợi dụng chức vụ Phan Quốc Việt (TGĐ Công ty Việt Á): 29 năm tù – gồm 14 năm về tội vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng và 15 năm về tội đưa hối lộ. Vũ Đình Hiệp (Phó Tổng Giám đốc Việt Á): 15 năm tù, gồm: 7 năm tù về tội Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng và 8 năm tù về tội Đưa hối lộ. Các bị cáo khác tùy theo tội danh và chức vụ, chịu mức phạt từ 03 đến 18 năm tù. |
Theo: Vietnamplus |
|
Theo: VnEconomy |
Từ 15 đến 17/05/2024 - (Phúc thẩm) Tòa án nhân dân cấp cao Hà Nội Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội xử phúc thẩm từ ngày 15 đến 17/5/2024, xem xét đơn kháng cáo của 11 bị cáo và một số tổ chức liên quan trong vụ đại án Việt Á. - Phan Quốc Việt và đa số bị cáo chủ chốt giữ nguyên hình phạt sơ thẩm; - Một số bị cáo khác được giảm nhẹ 01 năm tù, riêng đối với Trần Thanh Phongđược miễn xử lý hình sự. |
|
Mức án chung sau khi xét xử Phan Quốc Việt: 30 năm tù Vũ Đình Hiệp: 19 năm tù Trịnh Thanh Hùng: 13 năm tù, giảm 1 năm so với sơ thẩm, chỉ bị xét xử ở 1 tòa Các bị cáo khác (Nguyễn Thanh Long, Phạm Duy Tuyến, Nguyễn Nam Liên,...): Một số bị tăng thêm án do bị xét xử ở 2 tòa nhưng một số được giảm từ 6 - 12 tháng, nhiều người giữ nguyên án sơ thẩm. Trường hợp Trần Thanh Phong: được miễn trách nhiệm hình sự sau khi kháng cáo. |
Theo: VnEconomy |
VÌ SAO MỘT SỐ BỊ CÁO BỊ XÉT XỬ Ở TÒA ÁN QUÂN SỰ VÀ TÒA ÁN NHÂN DÂN?
Một số bị cáo bị xét xử tại Tòa án Quân sự vì là sĩ quan, quân nhân hoặc cán bộ thuộc Học viện Quân y, trong khi các bị cáo còn lại là cán bộ hoặc không có đảm nhiệm chức vụ trong lĩnh vực quân sự, nên thuộc thẩm quyền của Tòa án Nhân dân.
Cơ sở pháp lý: Theo Điều 268 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, Tòa án quân sự xét xử những vụ án hình sự có bị cáo là quân nhân, công chức quốc phòng, còn Tòa án nhân dân có thẩm quyền đối với các bị cáo dân sự.
Trong vụ án Việt Á, Phan Quốc Việt, các cán bộ Bộ Y tế, Bộ KH-CN và một số lãnh đạo địa phương bị đưa ra xét xử tại TAND TP. Hà Nội. Riêng nhóm bị cáo là cán bộ Học viện Quân y như Hồ Anh Sơn, Nguyễn Văn Hiệu, Trịnh Thanh Hùng bị xét xử tại Tòa án Quân sự Trung ương. Việc tách thành hai tòa xét xử song song là để đảm bảo thẩm quyền theo luật, không làm thay đổi bản chất vụ án và không ảnh hưởng đến việc xác định trách nhiệm hình sự của từng cá nhân liên quan.
VÌ SAO TỔNG MỨC ÁN CỦA PHAN QUỐC VIỆT CHỈ CÓ 30 NĂM TÙ?
Dù tổng hợp các bản án sơ thẩm lên tới hơn 50 năm tù, Bộ luật Hình sự giới hạn tổng hình phạt tù có thời hạn không quá 30 năm, nên Phan Quốc Việt chỉ phải thi hành 30 năm tù.
Cơ sở pháp lý: Theo khoản 1 Điều 55 Bộ luật Hình sự 2015, tổng mức hình phạt tù có thời hạn không vượt quá 30 năm, dù bị cáo bị tuyên án nhiều lần.
Cụ thể, Phan Quốc Việt bị tuyên 25 năm tù trong vụ án xét xử bởi Tòa án Quân sự (sau được giảm còn 22 năm), và 29 năm tù trong vụ xét xử tại TAND TP. Hà Nội. Tuy nhiên, vì cả hai bản án đều là hình phạt tù có thời hạn, nên khi tổng hợp để thi hành án, tòa án chỉ áp dụng mức cao nhất là 30 năm tù. Đây là mức tối đa cho hình phạt tù có thời hạn trong hệ thống pháp luật Việt Nam, kể cả khi bị cáo phạm nhiều tội trong nhiều vụ án khác nhau.
YẾU TỐ PHẠM TỘI CÓ TỔ CHỨC CÓ LÀ TÌNH TIẾT TĂNG NẶNG TRONG VỤ ÁN NÀY KHÔNG?
Có. Vụ án Việt Á được xác định là có yếu tố phạm tội có tổ chức, là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự.
Cơ sở pháp lý: Theo khoản 3 Điều 17 và điểm a khoản 1 Điều 52 Bộ luật Hình sự 2015, phạm tội có tổ chức là một trong các tình tiết tăng nặng khi các bị cáo có sự cấu kết chặt chẽ, phân công vai trò, thực hiện tội phạm một cách liên tục và có tính toán.
Theo cáo trạng và kết luận xét xử, Phan Quốc Việt là người chủ động xây dựng phương án, liên hệ các đơn vị có chức năng, phân công nhiệm vụ cho cấp dưới và phối hợp với nhiều cán bộ tại các bộ ngành, địa phương. Hệ thống vận hành của Công ty Việt Á để hợp thức hóa hồ sơ, nâng giá kit test, đưa hối lộ và nhận tiền đều thể hiện sự tổ chức chặt chẽ, bài bản, có phân cấp rõ ràng. Chính vì thế, tòa án xác định đây là hành vi phạm tội có tổ chức và áp dụng làm tình tiết tăng nặng cho các bị cáo có vai trò tổ chức hoặc chủ chốt.
VÌ SAO TÒA NHẬN ĐỊNH PHAN QUỐC VIỆT LÀ CHỦ MƯU TRONG KHI BỊ CÁO CHỈ NHẬN MÌNH LÀ ĐỒNG PHẠM?
Tòa án xác định Phan Quốc Việt là người khởi xướng, chủ động lên kế hoạch và chỉ đạo toàn bộ hành vi phạm tội, nên bị xem là chủ mưu, dù bị cáo chỉ nhận mình là đồng phạm.
Cơ sở pháp lý: Theo khoản 3 Điều 17 Bộ luật Hình sự 2015, người tổ chức, người thực hành, người xúi giục và người giúp sức đều là người đồng phạm, nhưng người chủ mưu, cầm đầu, chỉ huy sẽ bị xác định có vai trò đặc biệt nghiêm trọng.
Mặc dù Phan Quốc Việt khai tại tòa rằng mình chỉ làm theo chỉ đạo, nhưng qua lời khai của các bị cáo khác, tài liệu điều tra và các chứng cứ giao dịch tài chính, cơ quan tố tụng xác định ông Việt là người khởi xướng vụ việc, trực tiếp điều hành, phân chia “hoa hồng”, đàm phán giá kit, chỉ đạo cấp dưới tiếp cận các bộ ngành, CDC, hợp thức hóa hồ sơ đấu thầu và đàm phán với quan chức để được cấp phép. Với vai trò này, Hội đồng xét xử khẳng định Phan Quốc Việt không phải đồng phạm thông thường, mà là người chủ mưu, cầm đầu, chịu trách nhiệm cao nhất trong vụ án.
KẾT LUẬN
Thổi giá thiết bị y tế trong đại dịch COVID-19 là hành vi không chỉ vô đạo đức mà còn đặc biệt nguy hiểm khi đặt lợi ích cá nhân lên trên sức khỏe cộng đồng. Những hành vi như vậy, khi được thực hiện có tổ chức và đứng dưới danh nghĩa nghiên cứu khoa học, gây thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng cho ngân sách Nhà nước và làm suy giảm nghiêm trọng niềm tin của nhân dân vào hệ thống y tế. Vụ án Công ty Việt Á là điển hình của hiện tượng trục lợi từ chính sách chống dịch, thông qua sự tiếp tay của nhiều quan chức cấp cao trong các bộ ngành. Mức án 30 năm tù cho Phan Quốc Việt và các hình phạt nghiêm khắc cho hàng loạt cán bộ các cấp cho thấy quyết tâm làm trong sạch hệ thống y tế, đồng thời là lời cảnh báo đối với những ai đang tiếp tay cho hành vi biến tài sản công thành tài sản tư.
