Trong bối cảnh nguồn lợi thủy sản ngày càng bị suy giảm do tác động từ con người, pháp luật Việt Nam đã có những quy định chặt chẽ nhằm bảo vệ môi trường sống tự nhiên của các loài thủy sản. Những hành vi vi phạm không chỉ gây tổn hại đến hệ sinh thái mà còn bị xử lý nghiêm theo quy định. Ngoài ra, pháp luật còn chỉ ra các hành vi bị nghiêm cấm trong công tác bảo vệ loài thủy sản.
1. Vi phạm quy định về bảo vệ môi trường sống của loài thủy sản sẽ bị xử phạt ra sao?
Điều 6 Nghị định 38/2024/NĐ-CP:
Điều 6. Vi phạm quy định về bảo vệ môi trường sống của các loài thủy sản
1. Phạt tiền đối với hành vi vi phạm quy định về bảo vệ môi trường sống của loài thủy sản mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự theo các mức phạt sau:
a) Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi sử dụng ngư lưới cụ, trang thiết bị, phương tiện cản trở hành lang di chuyển cho loài thủy sản khi khai thác thủy sản bằng nghề cố định ở sông, hồ, đầm, phá hoặc sử dụng ngư lưới cụ, trang thiết bị, phương tiện cản trở đường di cư tự nhiên của loài thủy sản;
b) Phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng đối với hành vi sử dụng ngư lưới cụ, trang thiết bị, phương tiện hủy hoại nguồn lợi thủy sản hoặc hệ sinh thái thủy sinh hoặc khu vực thủy sản tập trung sinh sản hoặc khu vực thủy sản còn non tập trung sinh sống hoặc sử dụng ngư lưới cụ, trang thiết bị, phương tiện phá hoại nơi cư trú của loài thủy sản thuộc Danh mục loài thủy sản nguy cấp, quý, hiếm hoặc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ;
c) Phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 150.000.000 đồng đối với hành vi lấn, chiếm hoặc gây hại khu bảo vệ nguồn lợi thủy sản;
d) Phạt tiền từ 150.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng đối với một trong các hành vi thăm dò, khai thác tài nguyên, xây dựng, phá bỏ công trình dưới mặt nước, lòng đất dưới nước làm suy giảm hoặc mất đi nguồn lợi thủy sản hoặc gây tổn hại đến môi trường sống, khu vực tập trung sinh sản, khu vực thủy sản còn non tập trung sinh sống, đường di cư của loài thủy sản; không tạo đường di cư hoặc dành hành lang di chuyển cho loài thủy sản khi xây dựng mới, thay đổi hoặc phá bỏ công trình hoặc có hoạt động liên quan đến đường di cư của loài thủy sản.
2. Hình thức xử phạt bổ sung:
Tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính đối với hành vi vi phạm quy định tại khoản 1 Điều này.
3. Biện pháp khắc phục hậu quả:
Buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu đối với hành vi vi phạm quy định tại khoản 1 Điều này.
Pháp luật quy định rõ ràng mức xử phạt hành chính đối với các hành vi xâm hại đến môi trường sống của loài thủy sản, với khung phạt tăng dần tùy vào mức độ nguy hiểm. Hành vi đơn giản như cản trở đường di cư tự nhiên đã có thể bị xử phạt từ 5 đến 10 triệu đồng. Những hành vi nghiêm trọng hơn như phá hoại nơi cư trú của loài thủy sản quý hiếm hoặc lấn chiếm khu bảo vệ nguồn lợi sẽ bị xử phạt từ 50 đến 150 triệu đồng.
Đặc biệt, các hoạt động xây dựng hoặc khai thác gây tổn hại đến hệ sinh thái thủy sinh có thể bị phạt đến 200 triệu đồng. Ngoài ra, người vi phạm còn có thể bị tịch thu phương tiện, tang vật và buộc phải khôi phục môi trường về tình trạng ban đầu, thể hiện sự nghiêm khắc và triệt để trong bảo vệ nguồn lợi thủy sản.
Tình huống giả định:
-
Hành vi phá hoại môi trường sống của thủy sản quý hiếm
Tháng 5/2025, tại huyện Vân Đồn (tỉnh Quảng Ninh), Công ty TNHH Xây dựng Biển Xanh tự ý dùng phương tiện cơ giới san lấp một khu vực ven biển vốn là nơi tập trung sinh sản của loài sá sùng một loài thủy sản quý hiếm có giá trị kinh tế cao. -
Cơ quan chức năng xử lý hành vi vi phạm
Qua kiểm tra, Chi cục Thủy sản Quảng Ninh xác định hành vi này đã xâm hại nghiêm trọng môi trường sống của loài thủy sản quý hiếm, thuộc trường hợp quy định tại Điều 6 Nghị định 38/2024/NĐ-CP. Do đó, UBND tỉnh Quảng Ninh đã ban hành quyết định xử phạt công ty số tiền 180 triệu đồng, đồng thời tịch thu toàn bộ phương tiện vi phạm. -
Buộc thực hiện biện pháp khắc phục
Ngoài tiền phạt, Công ty TNHH Biển Xanh còn bị buộc khôi phục lại hiện trạng khu vực ven biển, trả lại môi trường sống tự nhiên cho loài sá sùng.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Những hành vi nào bị nghiêm cấm trong hoạt động bảo vệ loài thủy sản?
Điều 7 Luật Thủy sản 2017:
Điều 7. Các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động thủy sản
1. Hủy hoại nguồn lợi thủy sản, hệ sinh thái thủy sinh, khu vực tập trung sinh sản, khu vực thủy sản còn non tập trung sinh sống, nơi cư trú của các loài thủy sản.
2. Cản trở trái phép đường di cư tự nhiên của loài thủy sản.
3. Lấn, chiếm, gây hại khu bảo vệ nguồn lợi thủy sản, khu bảo tồn biển.
4. Khai thác, nuôi trồng thủy sản, xây dựng công trình và hoạt động khác ảnh hưởng đến môi trường sống, nguồn lợi thủy sản trong phân khu bảo vệ nghiêm ngặt và phân khu phục hồi sinh thái của khu bảo tồn biển.
5. Tàu cá, tàu biển và phương tiện thủy khác hoạt động trái phép trong phân khu bảo vệ nghiêm ngặt của khu bảo tồn biển, trừ trường hợp bất khả kháng.
6. Khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định (sau đây gọi là khai thác thủy sản bất hợp pháp); mua, bán, vận chuyển, tàng trữ, sơ chế, chế biến thủy sản từ khai thác thủy sản bất hợp pháp, thủy sản có tạp chất nhằm mục đích gian lận thương mại.
7. Sử dụng chất, hóa chất cấm, chất độc, chất nổ, xung điện, dòng điện, phương pháp, phương tiện, ngư cụ khai thác có tính hủy diệt, tận diệt để khai thác nguồn lợi thủy sản.
8. Sử dụng ngư cụ làm cản trở hoặc gây thiệt hại cho tổ chức, cá nhân đang khai thác; thả neo, đậu tàu tại nơi có ngư cụ của tổ chức, cá nhân đang khai thác hoặc nơi tàu cá khác đang khai thác, trừ trường hợp bất khả kháng.
9. Vứt bỏ ngư cụ xuống vùng nước tự nhiên, trừ trường hợp bất khả kháng.
10. Đưa tạp chất vào thủy sản nhằm mục đích gian lận thương mại.
11. Sử dụng kháng sinh, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật cấm sử dụng trong nuôi trồng thủy sản; hóa chất, chế phẩm sinh học, vi sinh vật cấm sử dụng trong sản xuất thức ăn thủy sản, sản phẩm xử lý môi trường nuôi trồng thủy sản; sử dụng giống thủy sản nằm ngoài Danh mục loài thủy sản được phép kinh doanh tại Việt Nam để nuôi trồng thủy sản.
12. Phá hủy, tháo dỡ gây hư hại, lấn chiếm phạm vi công trình của cảng cá, khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá; xả chất thải không đúng nơi quy định trong khu vực cảng cá, khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá.
13. Lợi dụng việc điều tra, đánh giá nguồn lợi thủy sản làm ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân khác; cung cấp, khai thác thông tin, sử dụng thông tin dữ liệu về nguồn lợi thủy sản trái quy định của pháp luật.
Danh mục các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động bảo vệ loài thủy sản được quy định khá chi tiết, nhằm bảo đảm không chỉ sự tồn tại của các loài thủy sản mà còn cả hệ sinh thái thủy sinh nói chung. Những hành vi như hủy hoại nơi cư trú, sử dụng phương tiện khai thác tận diệt (chất nổ, xung điện, hóa chất độc hại) không chỉ trực tiếp làm suy kiệt nguồn lợi mà còn gây hậu quả lâu dài đối với môi trường.
Ngoài ra, việc lấn chiếm khu bảo vệ nguồn lợi, khai thác trái phép trong khu bảo tồn biển hay đưa tạp chất, kháng sinh cấm vào thủy sản không chỉ vi phạm pháp luật mà còn đe dọa an toàn thực phẩm, sức khỏe cộng đồng.
Tình huống giả định:
-
Hủy hoại môi trường sống thủy sản bằng hóa chất cấm
Tháng 4/2025, một nhóm ngư dân tại huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế đã dùng hóa chất độc hại để khai thác thủy sản tại một đầm phá. Hành vi này làm chết hàng loạt cá con và tôm giống trong khu vực, gây thiệt hại lớn cho người nuôi trồng thủy sản lân cận. -
Cơ quan chức năng phát hiện và xử lý
Chi cục Thủy sản tỉnh phối hợp với Công an môi trường kiểm tra, lập biên bản, xác định hành vi này vi phạm nghiêm trọng Điều 7 Luật Thủy sản 2017. Nhóm ngư dân bị xử phạt hành chính, tịch thu toàn bộ phương tiện và buộc khắc phục hậu quả ô nhiễm môi trường. -
Bảo đảm tính răn đe và phòng ngừa
Vụ việc được công khai trên các phương tiện truyền thông để cảnh báo, nâng cao ý thức cho cộng đồng ngư dân về những hành vi bị nghiêm cấm trong khai thác thủy sản.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Vi phạm quy định về bảo vệ môi trường sống của loài thủy sản không chỉ bị xử phạt hành chính với mức phạt có thể lên tới 200 triệu đồng mà còn kèm theo các biện pháp bổ sung như tịch thu phương tiện, buộc khôi phục môi trường. Pháp luật cũng quy định cụ thể những hành vi bị nghiêm cấm, từ hủy hoại nguồn lợi, sử dụng phương tiện khai thác tận diệt cho đến việc xâm hại khu bảo tồn biển.
