Bài viết này được viết chỉ nhằm mục đích làm tài liệu tham khảo kiến thức pháp luật dưới dạng case study, KHÔNG nhằm mục đích bôi xấu, hạ bệ danh dự, tiết lộ bí mật đời tư của bất kỳ cá nhân, tổ chức nào.
Mọi thông tin, dẫn chứng trong bài viết đều được trích dẫn từ các nguồn thông tin đã được đăng công khai hợp pháp, báo chí chính thống.
Tham ô tài sản đặc biệt lớn, thao túng ngân hàng để chiếm đoạt vốn vay, và rửa tiền xuyên biên giới là ba trong số những tội danh nghiêm trọng nhất trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng. Những hành vi này thường gắn với thủ đoạn tinh vi, tổ chức chặt chẽ và hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, không chỉ làm thiệt hại ngân sách mà còn gây bất ổn hệ thống tiền tệ quốc gia. Đại án Trương Mỹ Lan – Vạn Thịnh Phát là một ví dụ điển hình cho kiểu phạm tội này, với số tiền bị chiếm đoạt lên đến hơn 677.000 tỷ đồng, hàng nghìn hồ sơ vay khống, hàng trăm công ty “ma” và một hệ thống thao túng từ ngân hàng đến cơ quan giám sát. Hãy cùng Trợ lý luật tìm hiểu vụ án này để thấy rõ cách pháp luật xử lý tội phạm kinh tế có tổ chức, quy mô đặc biệt lớn trong bối cảnh hiện nay.
THÔNG TIN VỤ ÁN
|
Tội danh |
Tham ô tài sản; Vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng; Đưa hối lộ; Lừa đảo chiếm đoạt tài sản; Rửa tiền; Vận chuyển trái phép tiền tệ qua biên giới |
|
Bị cáo |
Trương Mỹ Lan (Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát) cùng 86 đồng phạm: Trầm Bê, Châu Ngọc Hưng, Bùi Anh Dũng, Nguyễn Cao Trí, Lê Tùng Dương... |
|
Thời gian phạm tội |
Từ năm 2012 đến tháng 10/2022 |
|
Quy mô sai phạm |
Rút ruột Ngân hàng Thương mại cổ phần Sài Gòn ( Ngân hàng SCB) hơn 677.000 tỷ đồng; Rửa tiền qua biên giới hơn 445.000 tỷ; Huy động trái phiếu khống hơn 30.000 tỷ; Gây sụp đổ SCB, ảnh hưởng tới hơn 35.000 nhà đầu tư |
|
Bản án sơ thẩm |
ĐỐI VỚI TRƯƠNG MỸ LAN - Giai đoạn 2: Tuyên thêm án chung thân về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản và các tội kinh tế liên quan ĐỐI VỚI CÁC BỊ CÁO KHÁC - Trầm Bê (nguyên Phó Chủ tịch HĐQT SCB): 20 năm tù |
|
Bản án phúc thẩm |
Trương Mỹ Lan được giảm tù chung thân xuống 30 năm, nhưng vẫn giữ nguyên án tử hình ở giai đoạn 1 vì đã có hiệu lực pháp lý; Các bị cáo còn lại giữ nguyên hoặc giảm nhẹ tùy trường hợp. |
TRƯƠNG MỸ LAN - TỪ NGƯỜI KINH DOANH ĐẾN “BÀ TRÙM” TÀI CHÍNH NGẦM
|
Trương Mỹ Lan và gia tộc họ Trương tại Chợ Lớn Trương Mỹ Lan sinh năm 1956 trong một gia đình người Tiều tại khu vực Chợ Lớn, TP.HCM – nơi tập trung cộng đồng người Hoa giàu có và có ảnh hưởng. Gia tộc họ Trương của bà được biết đến là một trong những dòng họ giàu có và kín tiếng nhất Sài Gòn thời đó, hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực buôn bán và bất động sản. |
Theo: VnExpress |
|
Theo: Báo Thanh niên |
Từ 1991 đến 1992 - Thành lập Vạn Thịnh Phát từ tư doanh lên công ty TNHH |
|
Hợp tác với Eric Chu – mở rộng kinh doanh đa ngành |
Theo: Sputnik |
DỰNG ĐẾ CHẾ VẠN THỊNH PHÁT VÀ THÂU TÓM SCB
 |
1991 - Thành lập Công ty tư doanh Vạn Thịnh Phát |
|
Chuyển đổi loại hình và tăng vốn điều lệ - Từ 1992 đến 2019 |
|
|
|
2011 – Thâu tóm Ngân hàng SCB thông qua sở hữu cổ phần chi phối |
|
Mở rộng ngành nghề và thay đổi nhân sự liên tục - Từ 2019 |
 |
 |
Giai đoạn 2012 - 2022 – Chi phối hoạt động SCB thông qua nhân sự thân tín |
|
Lập hàng trăm công ty “ma” để rút vốn từ SCB |
|
|
|
Thao túng tài sản đảm bảo – hoán đổi, che giấu dòng tiền |
|
Thiệt hại để lại – gần 200.000 tỷ đồng “bốc hơi” khỏi SCB |
|
THAM Ô TÀI SẢN – RÚT RUỘT HƠN 677 NGHÌN TỶ TỪ SCB
 |
Giai đoạn 2012–2022 - Hơn 2.500 khoản vay khống để chiếm đoạt tiền từ SCB |
|
Lập công ty “ma”, thuê người đứng tên vay vốn thay |
 |
 |
Tiền giải ngân trước, hồ sơ hợp thức hóa sau bằng tài sản nâng khống |
|
Lợi dụng người thân tín nắm quyền kiểm soát SCB |
|
 |
Thao túng tài sản bảo đảm để che giấu dòng tiền |
|
Vốn chủ sở hữu SCB âm hơn 443.000 tỷ đồng, mất khả năng thanh khoản |
|
|
|
Đến tháng 10/2022: 1.284 khoản vay không thể thu hồi Tính đến ngày 17/10/2022, nhóm bị cáo của Trương Mỹ Lan còn 1.284 khoản vay đang tồn tại, với dư nợ hơn 677.286 tỷ đồng, tất cả đều được xếp vào nợ nhóm 5 – không có khả năng thu hồi. |
LỪA ĐẢO CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN QUA TRÁI PHIẾU KHỐNG
|
SCB bị thanh tra, Tập đoàn Vạn Thịnh Phát gặp khó về tín dụng - Tháng 8/2018 Khi SCB bị cơ quan chức năng thanh tra, các khoản vay của những công ty thuộc Vạn Thịnh Phát bị kiểm soát chặt, không thể tiếp tục rút vốn. Trong bối cảnh nợ xấu kéo dài, bà Trương Mỹ Lan chủ trì cuộc họp với lãnh đạo SCB, Vạn Thịnh Phát và Công ty Chứng khoán Tân Việt để tìm lối thoát. |
|
 |
Không sử dụng vốn đúng mục đích, chiếm đoạt 30.081 tỷ đồng |
|
Đưa ra chủ trương phát hành 25 lô trái phiếu “khống” - Cuối năm 2018 Từ cuộc họp do bà Lan chủ trì, các bên thống nhất dùng 4 công ty (An Đông, Sunny World, Quang Thuận, Setra) để phát hành 25 mã trái phiếu không có tài sản đảm bảo, lập hồ sơ khống, chào bán bất hợp pháp để huy động vốn. |
|
|
|
Từ 2018 đến 2020 - Huy động trái phép tiền của 35.824 nhà đầu tư Thông qua hệ thống môi giới, đặc biệt là đội ngũ nhân viên của SCB, các lô trái phiếu được chào bán tới 35.824 người dân, chủ yếu là khách hàng gửi tiết kiệm tại SCB. Tổng số tiền huy động hơn 30.081 tỷ đồng. |
|
Tổng số tiền chiếm đoạt: 30.081 tỷ đồng - Tính đến ngày 07/10/2022 Tính đến ngày 7/10/2022, cơ quan điều tra xác định Trương Mỹ Lan và đồng phạm đã chiếm đoạt 30.081 tỷ đồng thông qua hình thức lừa đảo trái phiếu. |
|
RỬA TIỀN – VẬN CHUYỂN TIỀN TRÁI PHÉP QUA BIÊN GIỚI
|
|
Giai đoạn 2012–2022 - Sử dụng 23 công ty để chuyển tiền qua biên giới Trong vòng 10 năm, Trương Mỹ Lan cùng đồng phạm đã sử dụng 23 công ty (12 tại Việt Nam, 11 ở nước ngoài) để chuyển tiền qua lại giữa Việt Nam và nước ngoài trái phép. Trong đó, 21 công ty thực hiện 78 giao dịch chuyển tiền ra nước ngoài, còn lại là các giao dịch chuyển tiền về. |
|
Số tiền chuyển ra nước ngoài: 1,5 tỷ USD (~35.360 tỷ đồng) Các giao dịch chuyển tiền từ Việt Nam ra nước ngoài được thực hiện trái quy định pháp luật, thông qua các công ty trung gian, không khai báo đúng mục đích. Đây là hành vi cấu thành tội “Vận chuyển trái phép tiền tệ qua biên giới”. |
|
 |
Số tiền chuyển về Việt Nam: 3 tỷ USD (~71.360 tỷ đồng) Không chỉ chuyển tiền ra nước ngoài, các bị cáo còn đưa tiền từ nước ngoài về Việt Nam trái phép, nhằm phục vụ các hoạt động rửa tiền, che giấu nguồn gốc, hợp thức hóa dòng tiền tham ô. |
|
Tổng số tiền vận chuyển trái phép: 4,5 tỷ USD (~106.730 tỷ đồng) Toàn bộ số tiền bị cáo buộc vận chuyển trái phép qua biên giới là 4,5 tỷ USD, tương đương khoảng 106.730 tỷ đồng. Đây được đánh giá là một trong những vụ vi phạm quản lý tiền tệ lớn nhất trong lịch sử tố tụng Việt Nam. |
|
 |
Thủ đoạn rửa tiền tinh vi và có tổ chức Các bị cáo sử dụng nhiều phương pháp như: rút tiền mặt từ SCB rồi chuyển khoản lòng vòng, mượn danh nghĩa đầu tư, giao dịch khống với công ty trung gian, hoặc chia nhỏ khoản tiền để tránh bị phát hiện. Các giao dịch đều được chỉ đạo trực tiếp bởi Trương Mỹ Lan. |
PHÁT HIỆN VÀ ĐIỀU TRA
|
Ngân hàng SCB rơi vào tình trạng mất khả năng thanh toán - Đầu tháng 10/2022 Sau một thời gian dài bị thao túng, SCB rơi vào tình trạng mất thanh khoản nghiêm trọng, không đủ tiền trả cho người gửi tiết kiệm. Ngân hàng Nhà nước phải đưa SCB vào diện kiểm soát đặc biệt, đồng thời phối hợp với các cơ quan tố tụng tiến hành điều tra làm rõ các sai phạm. |
 |
 |
8/10/2022 - Khám xét và khởi tố vụ án Cơ quan điều tra tiến hành khám xét trụ sở Tập đoàn Vạn Thịnh Phát và Ngân hàng SCB, đồng thời khởi tố vụ án hình sự về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Trương Mỹ Lan bị bắt tạm giam cùng một số lãnh đạo chủ chốt khác để phục vụ điều tra. |
|
Quá trình điều tra mở rộng - Trong năm 2023 Trong quá trình điều tra, các cơ quan tố tụng phát hiện thêm hành vi rửa tiền và vận chuyển trái phép tiền tệ với tổng giá trị lên đến 106.730 tỷ đồng. Các giao dịch thực hiện thông qua hệ thống công ty trung gian và tài khoản cá nhân. Những hành vi này bổ sung thêm 2 tội danh cho Trương Mỹ Lan, gồm “Rửa tiền” và “Vận chuyển trái phép tiền tệ qua biên giới”. |
|
 |
2023 và đầu 2024 - Trưng cầu giám định, xác minh thiệt hại – gần 200.000 tỷ đồng Cơ quan điều tra tiến hành giám định thiệt hại tài chính từ hành vi rút ruột SCB và các hành vi liên quan. Kết quả cho thấy thiệt hại lên đến gần 200.000 tỷ đồng, bao gồm cả phần bị chiếm đoạt và thiệt hại chưa thu hồi. Đây là thiệt hại kỷ lục trong lịch sử tố tụng Việt Nam. |
|
Cuối năm 2023 Sau quá trình điều tra kéo dài, Viện Kiểm sát truy tố 86 bị can trong vụ án Vạn Thịnh Phát, đứng đầu là Trương Mỹ Lan, với các tội danh gồm: Lừa đảo chiếm đoạt tài sản, Tham ô tài sản, Rửa tiền, Vi phạm quy định về hoạt động ngân hàng, Lợi dụng chức vụ quyền hạn, và Vận chuyển trái phép tiền tệ. |
|
KẾT QUẢ XÉT XỬ
|
Theo: Báo Pháp luật Thành phố Hồ Chí Minh |
11/04/2019 - Sơ thẩm : Trương Mỹ Lan lĩnh án tử hình TAND TP.HCM đã xét xử sơ thẩm và tuyên phạt bị cáo Trương Mỹ Lan hình phạt chung là tử hình về 3 tội danh: vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng, tham ô tài sản và đưa hối lộ. 85 bị cáo còn lại nhận mức án từ 3 năm tù cho hưởng án treo đến tù chung thân về một hoặc các tội danh trên. |
|
Phúc thẩm giai đoạn 1 - 03/12/2024 - Hội đồng xét xử nhận định bản án sơ thẩm có căn cứ, phù hợp với tính chất, hành vi phạm tội mà bị cáo thực hiện, không oan sai. - Hội đồng xét xử cho rằng vụ án này đặc biệt lớn, bị cáo phạm nhiều tội gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, nên không có cơ sở giảm nhẹ tội “Tham ô tài sản”, “Đưa hối lộ”. Trương Mỹ Lan vẫn bị kết tội tử hình. - Ngoài ra, nhiều bị cáo khác kháng cáo cũng bị bác do không xuất trình tình tiết mới, hoặc vai trò không thay đổi so với cáo trạng. Một số bị cáo có nộp tiền khắc phục nên được giảm nhẹ từ 1–2 năm tù. Theo: Báo Chính phủ điện tử |
Theo: Báo Pháp luật Thành phố Hồ Chí Minh |
|
Theo: Báo Công lý |
21/4/2025 - Phúc thẩm giai đoạn 2 TAND Cấp cao tại TP.HCM chấp nhận một phần kháng cáo của Trương Mỹ Lan, giảm án từ chung thân còn 20 năm tù cho tội “lừa đảo chiếm đoạt tài sản” nhờ tình tiết mới như đã thu hồi hơn 8.600 tỷ đồng, và dự kiến thêm 15.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, án tử hình từ giai đoạn 1 vẫn giữ nguyên do đã có hiệu lực. Một số bị cáo khác được giảm nhẹ từ 1–2 năm, trong khi phần lớn bị giữ nguyên mức án. |
|
Đề xuất khắc phục hậu quả bằng 3 tỷ USD và phương án giảm án tử hình - Ngày 18/6/2025 Ngày 18/6, bà Trương Mỹ Lan làm việc với đại diện Tập đoàn Vạn Thịnh Phát và hai đối tác đến từ Đức (Fortlane Partners và Asset Capital) về phương án khắc phục hậu quả và tái cơ cấu SCB. Bà Lan đề xuất đối tác hỗ trợ 3 tỷ USD, gồm 1 tỷ USD trả trái chủ giai đoạn 2 và 2 tỷ USD hỗ trợ tái cơ cấu SCB. Phương án này đang chờ cơ quan có thẩm quyền chấp thuận. Ngoài ra, bà Lan thông qua luật sư kiến nghị được phối hợp các nhà đầu tư có khả năng bồi hoàn toàn bộ hơn 700.000 tỷ đồng thiệt hại. Nếu khắc phục được 3/4 hậu quả của tội tham ô (khoảng 228.000 tỷ đồng), bà Lan có thể được xem xét giảm từ tử hình xuống chung thân. Theo: VnExpress |
Theo: Báo Công lý |
TẠI SAO LẠI CÓ SỬ DỤNG BỘ LUẬT HÌNH SỰ 1999 ĐỂ KẾT HỢP XÉT XỬ TRONG VỤ ÁN VẠN THỊNH PHÁT?
Trả lời vắn tắt: Vì một số hành vi phạm tội của bà Trương Mỹ Lan và một số bị cáo diễn ra trước ngày 1/1/2018 nên cơ quan tố tụng áp dụng nguyên tắc có lợi, sử dụng Bộ luật Hình sự năm 1999 thay vì Bộ luật Hình sự 2015.
Cơ sở pháp lý: Theo khoản 3 Điều 7 Bộ luật Hình sự 2015, được hướng dẫn bởi Nghị quyết 01/2016/NQ-HĐTP và Nghị quyết 41/2017/QH14:
“Trường hợp điều luật có quy định có lợi cho người phạm tội thì được áp dụng đối với cả những hành vi phạm tội xảy ra trước thời điểm luật có hiệu lực.”
Giải thích chi tiết:
Trong vụ án Vạn Thịnh Phát, tội danh “Vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng” được Viện Kiểm sát đề nghị truy tố bà Trương Mỹ Lan theo khoản 3 Điều 179 Bộ luật Hình sự năm 1999, với khung hình phạt từ 10 đến 20 năm tù. Trong khi đó, Bộ luật Hình sự 2015 quy định khung hình phạt cao hơn – từ 12 đến 20 năm tù. Do hành vi này của bà Lan được thực hiện từ trước năm 2018 (tức trước khi BLHS 2015 có hiệu lực), nên theo nguyên tắc có lợi, pháp luật cũ – tức BLHS 1999 – được áp dụng. Nguyên tắc này cũng áp dụng đối với các bị cáo khác trong đại án nếu có hành vi phạm tội xảy ra trước ngày 1/1/2018.
Đây là cách xử lý đúng theo nguyên tắc được nêu trong Nghị quyết 41/2017/QH14, đồng thời được hướng dẫn bởi Công văn 04/TANDTC-PC ngày 09/01/2018. Điều này cho thấy cơ quan tố tụng đã xem xét cả thời điểm thực hiện hành vi, mức độ hình phạt và lợi ích pháp lý của bị can, để chọn luật áp dụng có lợi nhất cho người bị buộc tội. Trường hợp này đặc biệt quan trọng khi kết hợp nhiều giai đoạn xử lý hình sự với nhiều bộ luật hình sự khác nhau.
🕵️♂️ VÌ SAO HÀNH VI KÉO DÀI KHOẢNG 10 NĂM MÀ KHÔNG BỊ PHÁT HIỆN?
👉 Vì thủ đoạn cực kỳ tinh vi, có sự đồng lõa và hợp thức hóa giấy tờ.
📂 Bà Trương Mỹ Lan chỉ đạo lập hàng trăm công ty “ma”, dùng danh nghĩa hàng trăm cá nhân vay vốn SCB bằng hồ sơ giả mạo, rồi rút tiền trước – hợp thức hóa hồ sơ sau.
🔁 Các khoản vay đều có tài sản đảm bảo nâng khống, tài sản hoán đổi trái luật, hoặc hợp đồng hứa chuyển nhượng cổ phần… Điều này khiến hệ thống sổ sách SCB vẫn “đẹp”, che mắt kiểm toán và cơ quan quản lý suốt thời gian dài.
🧩 Ngoài ra, SCB là ngân hàng chưa niêm yết, không chịu giám sát như ngân hàng đại chúng, và bà Lan cài người thân tín vào các vị trí lãnh đạo chủ chốt để kiểm soát tuyệt đối nội bộ.
📌 Tất cả những yếu tố này khiến hành vi sai phạm kéo dài hơn 10 năm (2012–2022) mà không bị phát hiện.
NGƯỜI DÂN GỬI TIỀN VÀO NGÂN HÀNG SCB TRONG THỜI ĐIỂM XẢY RA VỤ ÁN CÓ BỊ MẤT TRẮNG TIỀN KHÔNG?
👉 Không, người dân không bị mất tiền.
💰 Mặc dù Ngân hàng SCB bị thao túng và rút ruột đến gần 677.000 tỷ đồng, nhưng Ngân hàng Nhà nước đã mua lại SCB với giá 0 đồng và chuyển thành ngân hàng 100% vốn Nhà nước. Điều này nhằm đảm bảo an toàn hệ thống và bảo vệ tuyệt đối quyền lợi người gửi tiền.
📌 Theo kết luận điều tra, đến thời điểm ngày 17/10/2022, SCB vẫn còn nắm giữ 511.262 tỷ đồng tiền gửi của người dân. Đây là lý do cơ quan chức năng phải vào cuộc khẩn cấp, đồng thời trấn an thị trường rằng người gửi tiền sẽ không bị ảnh hưởng.
Theo: Cafebiz
💸 HÀNH VI RỬA TIỀN TRONG VỤ ÁN NÀY KHÁC GÌ SO VỚI CÁC VỤ RỬA TIỀN THÔNG THƯỜNG?
👉 Rửa tiền trong vụ này thực hiện trên quy mô “tập đoàn”, có yếu tố xuyên biên giới và tài chính ngầm.
🌐 Bà Trương Mỹ Lan chuyển tiền từ Việt Nam sang các quốc gia như Singapore, Trung Quốc và Mỹ, thông qua công ty “ma” và cá nhân đứng tên hộ. Sau đó, tiền được quay về Việt Nam dưới dạng hợp pháp như vốn góp, hợp đồng đầu tư, hoặc cổ phần hóa doanh nghiệp.
🏦 Cơ quan điều tra xác định số tiền “rửa” lên tới 445.000 tỷ đồng, tức là rửa tiền qua chính ngân hàng SCB do bà Lan thao túng. Đây là khác biệt lớn so với các vụ rửa tiền nhỏ lẻ, cá nhân hoặc liên quan ma túy thường thấy.
📌 Nói cách khác, bà Lan vừa là người tổ chức rút tiền trái phép, vừa tạo ra “hệ thống hợp pháp giả tạo” để rửa tiền, với mạng lưới công ty liên kết trong và ngoài nước – một hình thức rửa tiền cực kỳ phức tạp và chưa từng có tiền lệ ở Việt Nam.
CÁC CÔNG TY THUỘC VẠN THỊNH PHÁT ĐÃ PHÁT HÀNH TRÁI PHIẾU “KHỐNG” NHƯ THẾ NÀO VÀ BỊ XỬ LÝ THEO TỘI DANH GÌ?
Bà Trương Mỹ Lan chỉ đạo 4 công ty trong hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát phát hành 25 lô trái phiếu “khống”, không có tài sản bảo đảm, chào bán trái phép cho 35.824 nhà đầu tư, chiếm đoạt 30.081 tỷ đồng. Hành vi bị xử lý chủ yếu theo tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” (Điều 174 BLHS 2015), kèm theo “Rửa tiền” (Điều 324) và “Vận chuyển trái phép tiền tệ qua biên giới” (Điều 189).
Cơ sở pháp lý:
Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015 – Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
Điều 324 Bộ luật Hình sự 2015 – Tội rửa tiền.
Điều 189 Bộ luật Hình sự 2015 – Tội vận chuyển trái phép tiền tệ qua biên giới.
Các quy định về phát hành trái phiếu doanh nghiệp (thời kỳ 2018–2020 chịu sự điều chỉnh của Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp và Nghị định 163/2018/NĐ-CP), nhưng trong vụ án, cơ quan tố tụng định danh hình sự bằng các tội danh trong BLHS nêu trên. Cuối năm 2018, khi SCB bị thanh tra, việc rút vốn bằng kênh tín dụng bị “chặn”, bà Trương Mỹ Lan chủ trì họp và đưa ra chủ trương phát hành trái phiếu “khống” thông qua 4 pháp nhân: An Đông, Sunny World, Quang Thuận, Setra. Các lô trái phiếu không có tài sản bảo đảm, không được niêm yết, nhưng được phân phối cho 35.824 nhà đầu tư (đa phần là khách hàng SCB) với tổng giá trị 30.081 tỷ đồng. Số tiền thu được không dùng đúng mục đích phát hành, mà chuyển lòng vòng, trả nợ cũ, chi cá nhân, chuyển ra nước ngoài…. Vì vậy, ngoài tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”, bà Lan còn bị truy cứu “Rửa tiền” và “Vận chuyển trái phép tiền tệ qua biên giới” đối với dòng tiền bất hợp pháp phát sinh từ hành vi phạm tội.
VÌ SAO ÁN TỬ HÌNH ĐỐI VỚI BÀ TRƯƠNG MỸ LAN VẪN ĐƯỢC GIỮ NGUYÊN? CÓ KHẢ NĂNG THAY ĐỔI KHÔNG?
Án tử hình ở giai đoạn 1 vẫn được giữ nguyên vì hành vi tham ô hơn 304.000 tỷ đồng là đặc biệt nghiêm trọng, gây hậu quả rất lớn và không có căn cứ giảm nhẹ đủ mạnh. Ở giai đoạn 2, dù được giảm từ chung thân xuống 20 năm cho tội “Lừa đảo”, tổng hợp hình phạt chung vẫn là tử hình. Tuy nhiên, nếu bà Lan khắc phục được 3/4 hậu quả tội tham ô (≈ 228.000 tỷ đồng) thì có thể được xem xét chuyển xuống tù chung thân trong giai đoạn thi hành án.
Điều 40 Bộ luật Hình sự 2015 – Quy định về hình phạt tử hình và chuyển hình phạt tử hình sang tù chung thân trong trường hợp người bị kết án chủ động khắc phục đáng kể hậu quả (thực tiễn xét xử áp dụng ngưỡng khắc phục từ 3/4 hậu quả trở lên theo hướng dẫn và án lệ liên quan).
Nhận định của HĐXX phúc thẩm: Ghi rõ “nếu bị cáo tích cực khắc phục 3/4 hậu quả sẽ được xem xét chuyển sang chung thân”.
Tòa án cấp sơ thẩm và phúc thẩm giai đoạn 1 đều xác định hành vi tham ô tài sản của bà Trương Mỹ Lan là nguyên nhân căn bản khiến SCB mất thanh khoản, âm vốn chủ sở hữu 443.769 tỷ đồng, gây rủi ro hệ thống và ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh tiền tệ. Vì vậy, không có cơ sở để giảm hình phạt tử hình ở giai đoạn 1.
Ở giai đoạn 2 (liên quan đến 30.081 tỷ trái phiếu “khống”, 445.000 tỷ rửa tiền, 4,5 tỷ USD vận chuyển trái phép), tòa giảm một phần án (chung thân → 20 năm đối với tội lừa đảo) do có tình tiết mới về khắc phục thiệt hại (đã thu hồi 8.600 tỷ, dự kiến thêm 15.000 tỷ, và phương án 3 tỷ USD). Tuy nhiên, án tử hình từ giai đoạn 1 vẫn có hiệu lực và là hình phạt chung phải chấp hành.
Con đường pháp lý còn lại để “cứu” mức án là thi hành án tích cực khắc phục hậu quả, đạt tối thiểu 3/4 giá trị thiệt hại của tội tham ô (≈ 228.000 tỷ đồng) – khi đó cơ quan có thẩm quyền có thể xem xét chuyển hình phạt tử hình sang tù chung thân theo quy định pháp luật.
KẾT LUẬN
Lừa đảo chiếm đoạt tài sản, tham ô ngân hàng và rửa tiền xuyên biên giới không chỉ là những hành vi đặc biệt nghiêm trọng theo luật hình sự mà còn gây ra hệ lụy lớn đối với nền kinh tế, hệ thống ngân hàng và niềm tin của người dân. Khi được thực hiện với quy mô lớn, có tổ chức, kéo dài nhiều năm và che giấu bằng các thủ đoạn tinh vi, những tội phạm này trở thành mối đe dọa trực tiếp đến ổn định tài chính quốc gia. Vụ án Vạn Thịnh Phát – SCB là minh chứng điển hình cho thực tế đó. Dù các hành vi được che giấu bằng hệ sinh thái doanh nghiệp, hàng trăm công ty sân sau và hệ thống nhân sự thân tín, pháp luật vẫn phát hiện và xử lý nghiêm minh.
