Sự phát triển mạnh mẽ của mạng xã hội mang lại nhiều tiện ích trong kết nối thông tin, nhưng cũng kéo theo không ít hệ lụy pháp lý khi người dùng phát tán thông tin sai sự thật. Pháp luật hiện hành có quy định cụ thể về hành vi tung tin đồn thất thiệt trên mạng xã hội và mức xử phạt hành chính tương ứng. Trong những trường hợp nghiêm trọng, người tung tin sai sự thật còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với các hình phạt nghiêm khắc hơn.
1. Tung tin đồn thất thiệt về người khác trên mạng xã hội bị xử phạt hành chính như thế nào?
Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 101. Vi phạm các quy định về trách nhiệm sử dụng dịch vụ mạng xã hội
1. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với hành vi lợi dụng mạng xã hội để thực hiện một trong các hành vi sau:
a) Cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân;
...
2. Biện pháp khắc phục hậu quả:
Buộc gỡ bỏ thông tin sai sự thật hoặc gây nhầm lẫn hoặc thông tin vi phạm pháp luật do thực hiện hành vi vi phạm quy định tại các khoản 1 và 2 Điều này.
Căn cứ quy định trên, bất kỳ ai sử dụng mạng xã hội để đăng tải hoặc lan truyền thông tin sai sự thật, có nội dung vu khống, xúc phạm danh dự, nhân phẩm người khác đều bị coi là vi phạm pháp luật và có thể bị xử phạt hành chính. Mức phạt dao động từ 10 đến 20 triệu đồng đối với cá nhân. Nếu hành vi do tổ chức thực hiện, mức phạt có thể gấp đôi.
Ngoài hình thức phạt tiền, người vi phạm còn buộc phải gỡ bỏ toàn bộ nội dung sai sự thật, bất kể đó là bài đăng trên Facebook cá nhân, fanpage, group kín, hay video trên TikTok, YouTube… Cơ quan chức năng không yêu cầu hậu quả cụ thể phải xảy ra thì mới xử lý, mà chỉ cần hành vi đăng tin sai sự thật có tính chất xúc phạm, xuyên tạc hoặc gây nhầm lẫn.
Tình huống giả định
Tháng 9/2024, ông Nguyễn Văn Cường (ngụ tại TP. Huế) sử dụng tài khoản Facebook “Cường Lê 1983” để đăng tải một đoạn video dài hơn 3 phút tố cáo bà Trần Kim Thoa – chủ một tiệm vàng lớn tại trung tâm thành phố – là người từng bị công an xử lý vì lừa đảo. Trong video, ông Cường còn ghép ảnh bà Thoa vào các bài viết cũ không liên quan nhằm tăng tính thuyết phục cho câu chuyện. Bài đăng nhanh chóng lan truyền và nhận hàng trăm bình luận tiêu cực, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động kinh doanh của tiệm vàng.
Sau khi tiếp nhận đơn tố cáo, Thanh tra Sở Thông tin và Truyền thông tỉnh Thừa Thiên Huế phối hợp với công an xác minh hành vi của ông Cường. Kết quả cho thấy nội dung đăng tải là hoàn toàn sai sự thật và có dấu hiệu vu khống cá nhân. Ông Nguyễn Văn Cường bị xử phạt hành chính 15 triệu đồng và buộc phải gỡ bỏ toàn bộ video, bài viết vi phạm trong vòng 24 giờ.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Tung tin đồn sai sự thật về người khác có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?
Điều 156 Bộ luật Hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 156. Tội vu khống
1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm:
a) Bịa đặt hoặc loan truyền những điều biết rõ là sai sự thật nhằm xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự hoặc gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khác;
...2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 03 năm:
...
e) Sử dụng mạng máy tính hoặc mạng viễn thông, phương tiện điện tử để phạm tội;
...3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm:
a) Vì động cơ đê hèn;
b) Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;
c) Làm nạn nhân tự sát.4. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
Theo quy định trên, hành vi tung tin đồn sai sự thật nếu có dấu hiệu biết rõ là không đúng sự thật, nhưng vẫn loan truyền nhằm xúc phạm, hạ thấp danh dự, nhân phẩm hoặc gây thiệt hại nghiêm trọng cho người khác, thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vu khống.
Tùy theo mức độ hậu quả và hành vi cụ thể, người phạm tội có thể đối diện với hình phạt tiền, cải tạo không giam giữ, hoặc phạt tù lên tới 7 năm. Trong trường hợp người phạm tội sử dụng mạng xã hội, thiết bị điện tử, mạng viễn thông để thực hiện hành vi vu khống – tức là phạm tội bằng phương tiện công nghệ – thì đó là tình tiết định khung tăng nặng.
Ngoài hình phạt chính, người phạm tội còn có thể bị cấm hành nghề hoặc đảm nhiệm chức vụ nếu hành vi xảy ra trong phạm vi công việc, ví dụ như: nhà báo, giáo viên, công chức… Điều này phản ánh quan điểm của pháp luật trong việc bảo vệ quyền nhân thân, uy tín và đời tư của cá nhân trong môi trường số – nơi tốc độ lan truyền thông tin rất nhanh và mức độ ảnh hưởng cũng lớn hơn.
Tình huống giả định
Đầu năm 2025, bà Vũ Thị Bảo Hân – chủ một trung tâm ngoại ngữ tại Hà Nội – bất ngờ trở thành mục tiêu của một chiến dịch bôi nhọ trên mạng xã hội. Một tài khoản TikTok có tên “@suthatvn24” đăng liên tục nhiều video cho rằng bà Hân “dùng bằng giả, lừa đảo học viên, bỏ trốn với học phí”. Các video thu hút hàng trăm nghìn lượt xem, khiến phụ huynh ồ ạt rút học sinh, gây thiệt hại lớn cho trung tâm.
Qua xác minh của cơ quan chức năng, tài khoản trên thuộc về Trần Thanh Nhật – một cá nhân từng thi rớt vào làm việc tại trung tâm của bà Hân. Kết quả điều tra cho thấy toàn bộ thông tin được đăng tải là sai sự thật, không có bất kỳ chứng cứ nào xác minh việc bà Hân vi phạm pháp luật.
Với hành vi cố tình bịa đặt, loan truyền thông tin sai sự thật nhằm hạ thấp uy tín người khác thông qua mạng xã hội, Trần Thanh Nhật bị khởi tố về tội vu khống theo điểm e khoản 2 Điều 156 Bộ luật Hình sự. Sau quá trình tố tụng, Nhật bị tuyên phạt 2 năm tù và buộc bồi thường một phần thiệt hại về vật chất, tinh thần cho bà Hân.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Hành vi tung tin đồn sai sự thật trên mạng xã hội là một vi phạm pháp luật nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến danh dự, nhân phẩm và quyền lợi của cá nhân, tổ chức. Người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính từ 10 đến 20 triệu đồng và buộc phải gỡ bỏ thông tin vi phạm. Trong trường hợp hành vi gây hậu quả nghiêm trọng, người tung tin còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vu khống với mức án lên tới 7 năm tù.
