Từ ngày 01/7/2025, một số quyền hạn trong lĩnh vực an sinh xã hội sẽ được phân cấp cho UBND cấp xã nhằm đảm bảo xử lý nhanh gọn, kịp thời tại cơ sở. Cụ thể, Chủ tịch UBND xã được giao quyền giải thể Đội công tác xã hội tình nguyện nếu thấy không còn cần thiết hoặc không hiệu quả. Những thay đổi này giúp quá trình quản lý chính sách xã hội trở nên sát thực tiễn và linh hoạt hơn.
1. Thẩm quyền quyết định giải thể Đội công tác xã hội tình nguyện từ 1/7/2025
Theo Điều 2 Thông tư 14/2025/TT-BYT có quy định về việc thành lập, giải thể Đội công tác xã hội tình nguyện và phê duyệt quy chế hoạt động
Thông tư 14/2025/TT-BYT
Điều 2. Thành lập, giải thể Đội công tác xã hội tình nguyện và phê duyệt quy chế hoạt động
1. Thẩm quyền quyết định thành lập, giải thể Đội công tác xã hội tình nguyện (sau đây gọi là Đội tình nguyện) quy định tại Điều 6 và phê duyệt quy chế hoạt động quy định tại khoản 1 Điều 10 Thông tư liên tịch số 24/2012/TTLT-BLĐTBXH- BNV-BTC ngày 22 tháng 10 năm 2012 của Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Bộ trưởng Bộ Nội vụ, Bộ trưởng Bộ Tài chính quy định về thành lập, giải thể, tổ chức hoạt động và chế độ chính sách đối với Đội công tác xã hội tình nguyện tại xã, phường, thị trấn do Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã thực hiện.
2. Thủ tục, trình tự thực hiện:
a) Căn cứ vào tình hình, yêu cầu thực tiễn của công tác phòng, chống tệ nạn xã hội tại địa bàn quản lý, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã xem xét quyết định thành lập Đội tình nguyện và phê duyệt Quy chế hoạt động của Đội tình nguyện.
Trường hợp thay đổi thành viên Đội tình nguyện, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã quyết định thay đổi thành viên Đội tình nguyện;
b) Căn cứ vào tình hình thực tiễn về công tác phòng, chống tệ nạn xã hội của địa phương, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã quyết định giải thể Đội tình nguyện.
Đội công tác xã hội tình nguyện là lực lượng hỗ trợ quan trọng trong hoạt động phòng, chống tệ nạn xã hội. Tuy nhiên, không phải lúc nào đội ngũ này cũng duy trì được hiệu quả hoạt động. Trước đây, nếu muốn giải thể đội này, Chủ tịch UBND xã phải làm tờ trình gửi lên Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội cấp huyện hoặc đề xuất qua UBND cấp huyện để được xem xét, phê duyệt. Quy trình này vừa tốn thời gian, vừa khiến việc điều chỉnh nhân sự trở nên chậm trễ, nhất là khi tình hình địa phương có nhiều biến động.
Từ ngày 01/7/2025, theo quy định mới, Chủ tịch UBND cấp xã được trao toàn quyền trong việc giải thể đội công tác xã hội tình nguyện. Điều này giúp địa phương chủ động hơn trong việc tổ chức lại nhân sự, sắp xếp lực lượng phù hợp với nhu cầu thực tế. Đồng thời, việc cắt giảm các thủ tục hành chính trung gian sẽ giúp tiết kiệm thời gian, chi phí và tăng hiệu quả quản lý tại cơ sở.
Tình huống giả định
Ông Hậu giải thể Đội công tác xã hội theo thông tư mới
Ông Hoàng Minh Hậu là Chủ tịch UBND xã Tân Hưng, huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên. Từ năm 2015, xã thành lập một Đội công tác xã hội tình nguyện để phối hợp tuyên truyền, hỗ trợ người sau cai nghiện và phòng, chống tệ nạn. Tuy nhiên, đến đầu năm 2025, đội chỉ còn hai thành viên còn hoạt động, nhiều người đã chuyển đi nơi khác, sinh hoạt đội không còn diễn ra thường xuyên, ngân sách hỗ trợ gần như không còn.
Nhận thấy đội ngũ này không còn đáp ứng được mục tiêu đề ra, ông Hậu cân nhắc phương án giải thể. Thay vì gửi đề xuất lên UBND huyện như trước kia, ông căn cứ và áp dụng quyền hạn mới theo Thông tư 14/2025 có hiệu lực từ ngày 01/7/2025, chủ động tổ chức đánh giá nội bộ và ra quyết định giải thể Đội công tác xã hội tình nguyện ngay tại cấp xã. Việc giải thể giúp xã tiết kiệm ngân sách và tái phân bổ nhân sự cho các hoạt động thiết thực hơn như công tác hỗ trợ người nghèo, trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
2. Đội công tác xã hội tình nguyện có nhiệm vụ gì?
Theo Khoản 2 Điều 10 Thông tư liên tịch 24/2012/TTLT-BLĐTBXH-BNV-BTC quy định như sau:
Thông tư liên tịch 24/2012/TTLT-BLĐTBXH-BNV-BTC
Điều 10. Chức năng, nhiệm vụ của Đội tình nguyện
...
2. Nhiệm vụ cụ thể của Đội tình nguyện:
a) Tổ chức các hoạt động thông tin, tuyên truyền, giáo dục phòng ngừa, ngăn chặn tệ nạn ma túy, mại dâm, giảm lây nhiễm và tác hại của HIV/AIDS, hỗ trợ nạn nhân bị mua bán tại cộng đồng;
b) Tham gia quản lý, tư vấn, giáo dục, cảm hóa, vận động, hỗ trợ người nghiện ma tuý cai nghiện; người bán dâm hoàn lương, nạn nhân bị mua bán hòa nhập cộng đồng;
c) Phát hiện các hành vi vi phạm pháp luật về phòng, chống tệ nạn ma túy, mại dâm, HIV/AIDS, mua bán người để báo cho các cơ quan chức năng xử lý và có biện pháp ngăn chặn hành vi vi phạm;
d) Tham gia thực hiện các chương trình kinh tế - xã hội trên địa bàn như xóa đói giảm nghèo, dạy nghề, tạo việc làm, bình đẳng giới, giảm kỳ thị và phân biệt đối xử, tiếp cận các dịch vụ y tế, xã hội, giúp đỡ người nghiện ma túy sau cai nghiện, người bán dâm hoàn lương, nạn nhân bị mua bán trở về ổn định đời sống, hòa nhập cộng đồng;
đ) Tham gia thực hiện lồng ghép công tác phòng, chống tệ nạn xã hội với cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”, xây dựng xã, phường, thị trấn lành mạnh không có tệ nạn xã hội và các phong trào khác trên địa bàn.
Đội công tác xã hội tình nguyện là lực lượng bán chuyên trách, hỗ trợ UBND cấp xã thực hiện nhiệm vụ phòng, chống tệ nạn xã hội tại địa phương.
Đội có 5 nhóm nhiệm vụ cụ thể, bao gồm:
- Tuyên truyền và giáo dục: Tổ chức các hoạt động thông tin, tuyên truyền phòng ngừa tệ nạn ma túy, mại dâm, HIV/AIDS; hỗ trợ nạn nhân bị mua bán ngay tại cộng đồng.
- Tư vấn và hỗ trợ tái hòa nhập: Tham gia cảm hóa, tư vấn, hỗ trợ người nghiện ma túy cai nghiện, người bán dâm hoàn lương, nạn nhân bị mua bán trở về.
- Phát hiện và báo cáo vi phạm: Chủ động phát hiện các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến tệ nạn xã hội và báo ngay cho cơ quan chức năng để xử lý.
- Tham gia chương trình phát triển xã hội: Góp phần vào công tác xóa đói giảm nghèo, dạy nghề, tạo việc làm, bình đẳng giới, giảm kỳ thị và tiếp cận dịch vụ xã hội.
- Gắn kết với phong trào địa phương: Lồng ghép nhiệm vụ phòng, chống tệ nạn vào các phong trào như “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư” và xây dựng xã không có tệ nạn.
Với chức năng và nhiệm vụ rộng, đội công tác xã hội tình nguyện giữ vai trò quan trọng trong việc kéo gần chính sách với người dân, nhất là các nhóm yếu thế. Dù không phải là cán bộ công chức, họ thường xuyên phối hợp với công an, y tế và các đoàn thể để tổ chức các hoạt động gắn với an sinh và trật tự xã hội tại cơ sở.
Tình huống giả định
Đội xã hỗ trợ người sau cai nghiện tái hòa nhập
Tại xã Long Khánh, tỉnh Đồng Nai, anh Trần Văn Sáng là một trong các thành viên tích cực của Đội công tác xã hội tình nguyện. Anh từng là người nghiện ma túy, sau khi cai nghiện thành công và trở về địa phương, anh tham gia vào đội để hỗ trợ những người có hoàn cảnh như mình.
Vào tháng 4/2025, đội nhận được thông tin có hai thanh niên mới ra trại đang gặp khó khăn về việc làm và chỗ ở. Anh Sáng cùng các thành viên đã tới thăm hỏi, động viên, giới thiệu học nghề tại trung tâm dạy nghề địa phương và làm cầu nối giữa họ với chính quyền xã để được vay vốn hỗ trợ.
Nhờ những hoạt động như vậy, nhiều người đã giảm nguy cơ tái nghiện và có cơ hội làm lại cuộc đời. Đây là minh chứng rõ ràng cho vai trò quan trọng của đội công tác xã hội tình nguyện trong đời sống cộng đồng.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
3. Kết luận
Việc trao quyền quyết định giải thể Đội công tác xã hội tình nguyện cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã sẽ giúp địa phương chủ động điều chỉnh mô hình tổ chức sao cho phù hợp với tình hình thực tế. Có thể thấy Đội công tác xã hội tình nguyện vẫn là một lực lượng cần thiết với nhiều nhiệm vụ có ích cho cộng đồng như tuyên truyền pháp luật, hỗ trợ người sau cai nghiện, giúp nạn nhân bị mua bán tái hòa nhập. Việc phát huy hiệu quả đội ngũ này sẽ góp phần tạo nên môi trường xã hội ổn định, giảm thiểu tệ nạn và tăng cường liên kết giữa chính quyền và người dân ở cấp cơ sở.
