Trong bối cảnh tội phạm xuyên quốc gia ngày càng tinh vi, việc hợp tác quốc tế để truy bắt tội phạm bỏ trốn ra nước ngoài trở nên hết sức quan trọng. Truy nã quốc tế chính là cơ chế pháp lý hỗ trợ các quốc gia phối hợp bắt giữ và đưa người đó trở về nước để xử lý, trong đó Interpol đóng vai trò trung tâm kết nối. Tại Việt Nam, việc truy nã được thực hiện theo quy trình pháp luật chặt chẽ và chỉ áp dụng với một số đối tượng cụ thể khi có đủ căn cứ xác định đã bỏ trốn.
1. Truy nã quốc tế là gì? Interpol là tổ chức nào?
Truy nã quốc tế là hình thức mở rộng hoạt động truy nã ra ngoài phạm vi lãnh thổ của một quốc gia. Khi một người phạm tội đã bị khởi tố, truy tố hoặc kết án mà bỏ trốn sang nước khác, cơ quan chức năng có thể đề nghị Interpol phát hành lệnh truy nã quốc tế (gọi là Thông báo đỏ). Lệnh truy nã này không thay thế lệnh bắt giữ của tòa án mà có tác dụng yêu cầu các nước thành viên phối hợp tìm kiếm, bắt giữ người đang bị truy nã để đưa về nước xử lý theo pháp luật.
Tổ chức Interpol có tên đầy đủ là Tổ chức Cảnh sát Hình sự Quốc tế (International Criminal Police Organization), được thành lập năm 1923 tại Áo. Với 194 quốc gia thành viên, Interpol là mạng lưới kết nối lực lượng cảnh sát các nước để hỗ trợ điều tra, truy bắt tội phạm xuyên quốc gia. Interpol không phải là cơ quan có thẩm quyền bắt giữ mà chỉ cung cấp công cụ hỗ trợ, chia sẻ dữ liệu và điều phối hoạt động hợp tác giữa các quốc gia.
Việt Nam chính thức tham gia Interpol từ năm 1991, là thành viên thứ 156 của tổ chức này. Văn phòng Interpol Việt Nam hiện trực thuộc Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an (C01), đóng vai trò đầu mối phối hợp quốc tế trong các vụ việc có yếu tố nước ngoài, đặc biệt là các vụ án có đối tượng bỏ trốn ra nước ngoài hoặc tội phạm từ nước ngoài xâm nhập vào Việt Nam.
Ví dụ thực tế:
Interpol Hàn Quốc bàn giao bị can Nguyễn Văn Tấn cho Việt Nam sau 5 năm lẩn trốn
Sau 5 năm lẩn trốn, bị can Nguyễn Văn Tấn, đối tượng truy nã quốc tế về tội cố ý gây thương tích, đã bị Interpol Hàn Quốc bắt giữ và bàn giao cho Tổ công tác Interpol Việt Nam tại sân bay quốc tế Nội Bài vào tối 27/6/2024. Nguyễn Văn Tấn bị khởi tố và truy nã từ năm 2019 bởi Công an huyện Lục Ngạn (Bắc Giang). Lệnh truy nã quốc tế được ban hành vào tháng 3/2024. Việc bàn giao được thực hiện theo đúng các điều ước và thỏa thuận quốc tế. Trước đó một ngày, Interpol UAE cũng đã bàn giao một bị can khác là Đặng Quốc Huy cho phía Việt Nam.
Nguồn: Báo Pháp Luật
2. Những ai bị truy nã và khi nào thì được ra quyết định truy nã?
Điều 2 và Điều 4 Thông tư liên tịch 13/2012/TTLT-BCA-BTP-VKSNDTC-TANDTC quy định:
Thông tư liên tịch 13/2012/TTLT-BCA-BTP-VKSNDTC-TANDTC
Điều 2. Đối tượng bị truy nã
1. Bị can, bị cáo bỏ trốn hoặc không biết đang ở đâu.
2. Người bị kết án trục xuất, người chấp hành án phạt trục xuất bỏ trốn.
3. Người bị kết án phạt tù bỏ trốn.
4. Người bị kết án tử hình bỏ trốn.
5. Người đang chấp hành án phạt tù, người được tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù, người được hoãn chấp hành án bỏ trốn.
...
Điều 4. Ra quyết định truy nã
1. Cơ quan có thẩm quyền chỉ được ra quyết định truy nã khi có đủ các điều kiện sau đây:
a) Có đủ căn cứ xác định đối tượng quy định tại Điều 2 của Thông tư này đã bỏ trốn hoặc không biết đang ở đâu và đã tiến hành các biện pháp xác minh, truy bắt nhưng không có kết quả;
b) Đã xác định chính xác lý lịch, các đặc điểm để nhận dạng đối tượng bỏ trốn.
2. Khi có đủ căn cứ xác định bị can, bị cáo bỏ trốn hoặc không biết đang ở đâu mà trước đó Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án đã ra lệnh bắt bị can, bị cáo để tạm giam mà không bắt được thì Cơ quan điều tra tự mình hoặc theo yêu cầu của Viện kiểm sát, Tòa án ra quyết định truy nã; trường hợp chưa có lệnh bắt bị can; bị cáo để tạm giam thì Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án không ra lệnh bắt bị can, bị cáo để tạm giam mà Cơ quan điều tra tự mình hoặc theo yêu cầu của Viện kiểm sát, Tòa án ra ngay quyết định truy nã.
Việc ra quyết định truy nã không áp dụng tùy tiện mà chỉ thực hiện khi đối tượng có dấu hiệu bỏ trốn và đã được xác minh rõ ràng nhưng không thể tìm thấy. Đối tượng có thể là bị can, bị cáo, người bị kết án hoặc đang chấp hành án mà không có mặt theo quy định. Trường hợp đặc biệt như người được tạm đình chỉ hoặc hoãn chấp hành án mà bỏ trốn cũng sẽ bị xem xét truy nã.
Trước khi ra quyết định truy nã, cơ quan có thẩm quyền phải sử dụng các biện pháp xác minh, tìm kiếm hợp pháp. Nếu kết quả không có, nhưng lại xác định được đầy đủ thông tin cá nhân, hình ảnh và dấu hiệu nhận dạng thì mới được truy nã. Quyết định này cần ghi rõ lý lịch, hành vi phạm tội, mức án, ảnh (nếu có), cơ quan ra quyết định và cách liên hệ.
Ngoài truy nã trong nước, nếu có cơ sở cho rằng người đó đã ra nước ngoài thì cơ quan điều tra có thể đề nghị truy nã quốc tế thông qua Văn phòng Interpol Việt Nam để phối hợp bắt giữ và đưa về nước xử lý.
Ví dụ thực tế:
Đối tượng truy nã Bùi Khánh Hội bị bắt sau hơn một năm lẩn trốn
Ngày 20/6/2024, Công an tỉnh Nam Định đã bắt giữ và di lý Bùi Khánh Hội (39 tuổi, trú tại TP.HCM), đối tượng bị truy nã từ tháng 3/2023 về hành vi tổ chức đánh bạc và cho vay lãi nặng. Hội là kẻ cầm đầu đường dây đánh bạc dưới hình thức cá độ bóng đá, bán số lô đề, cho vay nặng lãi với mức lãi suất lên tới 720%/năm tại xã Nghĩa Thịnh (huyện Nghĩa Hưng, Nam Định). Từ tháng 5 đến 12/2022, tổng số tiền giao dịch đánh bạc khoảng 45 tỷ đồng, cá độ bóng đá hơn 10 tỷ đồng. Đường dây bị triệt phá cuối năm 2022, các đồng phạm bị bắt, riêng Hội bỏ trốn và bị truy nã cho đến nay bị bắt giữ.
Nguồn: Báo Tuổi Trẻ
3. Kết luận
Truy nã quốc tế là cơ chế phối hợp giữa các quốc gia để bắt giữ người phạm tội bỏ trốn ra nước ngoài, trong đó Interpol giữ vai trò điều phối. Tại Việt Nam, chỉ khi đã xác minh không tìm thấy và có đủ thông tin nhận dạng, cơ quan có thẩm quyền mới được ra quyết định truy nã. Các quy định liên quan đến truy nã luôn được thực hiện chặt chẽ nhằm bảo đảm đúng người, đúng pháp luật và tránh oan sai.
