Người xây dựng có thể được miễn bồi thường nếu thiệt hại do sự kiện bất khả kháng, đồng thời các bên có quyền thỏa thuận mức và hình thức bồi thường phù hợp.
Trong hoạt động xây dựng, việc thi công công trình có thể ảnh hưởng trực tiếp đến các công trình liền kề, gây ra những thiệt hại về tài sản hoặc kết cấu. Không phải mọi trường hợp thiệt hại đều buộc người gây ra phải bồi thường. Bên cạnh đó, pháp luật dân sự đã quy định rõ những căn cứ xác định trách nhiệm và trường hợp được miễn trừ nghĩa vụ bồi thường.
Trường hợp được miễn trách nhiệm bồi thường khi xây dựng gây thiệt hại cho công trình liền kề
Điều 584 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:
Điều 584. Căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại
1. Người nào có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp khác của người khác mà gây thiệt hại thì phải bồi thường, trừ trường hợp Bộ luật này, luật khác có liên quan quy định khác.
2. Người gây thiệt hại không phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp thiệt hại phát sinh là do sự kiện bất khả kháng hoặc hoàn toàn do lỗi của bên bị thiệt hại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.
3. Trường hợp tài sản gây thiệt hại thì chủ sở hữu, người chiếm hữu tài sản phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại, trừ trường hợp thiệt hại phát sinh theo quy định tại khoản 2 Điều này.
Việc miễn trách nhiệm bồi thường trong hoạt động xây dựng chỉ áp dụng khi chứng minh được thiệt hại không xuất phát từ lỗi của người thi công. Sự kiện bất khả kháng là những tình huống khách quan, không thể lường trước và không thể khắc phục như thiên tai, động đất, mưa bão lớn.
Tình huống giả định
Công trình xây dựng bị sập tường do mưa bão lớn
-
Anh Tuấn thi công nhà riêng
Anh Nguyễn Văn Tuấn ký hợp đồng thi công xây nhà riêng. Trong quá trình xây dựng, một cơn mưa bão lớn kéo dài đã làm sập phần tường ngăn giữa công trình của anh và nhà bên cạnh, gây nứt vỡ một phần tường nhà hàng xóm. -
Chủ nhà hàng xóm yêu cầu bồi thường thiệt hại
Bà Trần Thị Bích chủ nhà liền kề yêu cầu anh Tuấn bồi thường vì cho rằng việc thi công đã làm yếu nền móng khiến tường nhà bị đổ. Tuy nhiên, kết luận của Phòng Quản lý đô thị xác định nguyên nhân chính là do gió bão và mưa lớn bất thường, không phải do lỗi kỹ thuật của đơn vị thi công. -
Ủy ban nhân dân phường xác nhận sự kiện bất khả kháng
Căn cứ kết quả giám định, UBND xác nhận thiệt hại xảy ra do sự kiện bất khả kháng, anh Tuấn được miễn trách nhiệm bồi thường.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Các bên có thể thỏa thuận về mức bồi thường khi xây dựng gây thiệt hại cho công trình liền kề hay không?
Điều 585 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:
Điều 585. Nguyên tắc bồi thường thiệt hại
1. Thiệt hại thực tế phải được bồi thường toàn bộ và kịp thời. Các bên có thể thỏa thuận về mức bồi thường, hình thức bồi thường bằng tiền, bằng hiện vật hoặc thực hiện một công việc, phương thức bồi thường một lần hoặc nhiều lần, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
2. Người chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại có thể được giảm mức bồi thường nếu không có lỗi hoặc có lỗi vô ý và thiệt hại quá lớn so với khả năng kinh tế của mình.
3. Khi mức bồi thường không còn phù hợp với thực tế thì bên bị thiệt hại hoặc bên gây thiệt hại có quyền yêu cầu Tòa án hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền khác thay đổi mức bồi thường.
4. Khi bên bị thiệt hại có lỗi trong việc gây thiệt hại thì không được bồi thường phần thiệt hại do lỗi của mình gây ra.
5. Bên có quyền, lợi ích bị xâm phạm không được bồi thường nếu thiệt hại xảy ra do không áp dụng các biện pháp cần thiết, hợp lý để ngăn chặn, hạn chế thiệt hại cho chính mình.
Việc cho phép các bên chủ động thỏa thuận về mức bồi thường giúp bảo đảm tính linh hoạt và hạn chế tranh chấp kéo dài. Hai bên có thể lựa chọn hình thức bồi thường bằng tiền, hiện vật hoặc thực hiện công việc để khắc phục hậu quả.
Tình huống giả định
Chủ nhà và đơn vị thi công thỏa thuận bồi thường sau khi gây nứt tường công trình liền kề
-
Đơn vị thi công làm nứt tường nhà liền kề
Công ty TNHH Xây dựng Minh Phát trong quá trình thi công nhà dân đã làm nứt phần tường nhà kế bên của ông Lê Văn Bình. Sau khi kiểm tra, đơn vị thi công thừa nhận có một phần lỗi do quá trình ép cọc móng. -
Hai bên thương lượng mức bồi thường hợp lý
Ông Bình yêu cầu bồi thường 40 triệu đồng để sửa chữa. Tuy nhiên, phía công ty đề nghị hỗ trợ 25 triệu đồng do đã chịu chi phí gia cố và thiệt hại không quá nghiêm trọng. Sau khi hai bên thương lượng, hai bên thống nhất mức bồi thường 30 triệu đồng bằng tiền mặt, được thanh toán trong hai đợt. -
Cơ quan địa phương ghi nhận thỏa thuận hợp pháp
UBND lập biên bản xác nhận sự việc và ghi nhận thỏa thuận tự nguyện, hợp pháp giữa hai bên, bảo đảm phù hợp với quy định.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Trách nhiệm bồi thường khi xây dựng gây thiệt hại cho công trình liền kề được xác định dựa trên lỗi của bên gây thiệt hại và nguyên nhân phát sinh hậu quả. Trong trường hợp thiệt hại do sự kiện bất khả kháng hoặc hoàn toàn do lỗi của bên bị thiệt hại, người xây dựng sẽ được miễn trách nhiệm bồi thường. Pháp luật cũng cho phép các bên thỏa thuận về mức, hình thức và phương thức bồi thường, đảm bảo sự công bằng và linh hoạt trong việc khắc phục thiệt hại phát sinh.
