Ngày nay, nhiều phụ huynh lựa chọn gửi con vào các trường mầm non tư thục, đặc biệt ở những thành phố lớn, với mong muốn con được chăm sóc tốt hơn trong một môi trường giáo dục hiện đại, chuyên nghiệp. Tuy nhiên, thực tế vẫn có không ít trường hợp trẻ bị té ngã, va chạm hay thậm chí gặp tai nạn trong giờ học, khiến gia đình không khỏi lo lắng. Những sự việc như vậy không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý của phụ huynh mà còn kéo theo nhiều vấn đề pháp lý liên quan đến trách nhiệm của nhà trường và các bên có liên quan trong việc đảm bảo an toàn cho trẻ.
1. Trường mầm non có trách nhiệm pháp lý gì đối với trẻ?
Theo quy định tại Bộ luật Dân sự 2015:
Điều 517. Nghĩa vụ của bên cung ứng dịch vụ
1. Thực hiện công việc đúng chất lượng, số lượng, thời hạn, địa điểm và thoả thuận khác....
Cũng theo quy định tại Luật Giáo dục 2019:
Điều 89. Trách nhiệm của nhà trường
1. Nhà trường có trách nhiệm thực hiện kế hoạch phổ cập giáo dục, quy tắc ứng xử; chủ động phối hợp với gia đình và xã hội để tổ chức hoặc tham gia các hoạt động giáo dục theo kế hoạch của nhà trường, bảo đảm an toàn cho người dạy và người học; thông báo về kết quả học tập, rèn luyện của học sinh cho cha mẹ hoặc người giám hộ....
Theo Điều 517 Bộ luật Dân sự 2015, bên cung ứng dịch vụ có nghĩa vụ thực hiện đúng chất lượng, số lượng, thời hạn và các thỏa thuận khác. Trong quan hệ giữa trường mầm non và phụ huynh, quy định này đặt ra trách nhiệm cho nhà trường trong việc chăm sóc, đảm bảo an toàn thể chất và tinh thần cho trẻ trong suốt thời gian học tại trường. Dù không có hợp đồng dịch vụ bằng văn bản, việc tiếp nhận trẻ và thu học phí đã hình thành quan hệ hợp đồng dân sự thực tế, nên nếu xảy ra tai nạn do nhà trường thiếu giám sát, không tuân thủ quy trình chăm sóc, thì đây được xem là hành vi vi phạm nghĩa vụ hợp đồng và nhà trường có thể phải bồi thường thiệt hại.
Song song đó, Điều 89 Luật Giáo dục 2019 quy định rõ trách nhiệm bắt buộc của nhà trường trong việc bảo đảm an toàn cho người dạy và học, bao gồm cả an toàn về thể chất, tinh thần và môi trường giáo dục. Ngoài ra, luật còn nhấn mạnh trách nhiệm phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong quá trình giáo dục trẻ. Khi trẻ bị thương do lỗi của nhà trường, trách nhiệm bồi thường và các hệ quả pháp lý liên quan hoàn toàn có căn cứ theo quy định hiện hành.
Tình huống giả định
Trường mầm non tư thục Ánh Dương, tọa lạc tại quận Ninh Kiều, TP. Cần Thơ, là cơ sở giáo dục được cấp phép hoạt động với hơn 120 học sinh. Trong giờ chơi sáng thứ Hai, bé Lê Gia Minh (4 tuổi) cùng các bạn chơi đuổi bắt tại khu vực sân sau. Tại đây, do thiếu rào chắn bảo vệ, Gia Minh vấp ngã, đập đầu vào cột sắt rỉ sét đặt sát tường rào. Bé được đưa đến bệnh viện với chẩn đoán chấn thương phần mềm vùng trán và phải khâu bốn mũi.
Cha mẹ Gia Minh cho rằng nhà trường đã không bảo đảm môi trường học tập an toàn, đồng thời thiếu giám sát trẻ khi chỉ có một giáo viên trông hơn 30 học sinh trong giờ chơi. Biên bản xác minh của Phòng Giáo dục quận cũng ghi nhận khu vực xảy ra tai nạn chưa được kiểm tra, bảo trì định kỳ, có dấu hiệu xuống cấp và không có biển cảnh báo nguy hiểm.
Ban giám hiệu trường Ánh Dương phản hồi rằng tai nạn là điều "ngoài mong muốn" và phía nhà trường đã "hỗ trợ viện phí như một cử chỉ thiện chí". Tuy nhiên, gia đình không đồng tình với cách giải quyết mang tính cảm tính này và gửi đơn yêu cầu bồi thường dân sự chính thức, kèm đề nghị xem xét xử lý trách nhiệm hành chính của cơ sở.
Về mặt pháp lý, hành vi của nhà trường có dấu hiệu vi phạm nghĩa vụ cung ứng dịch vụ giáo dục theo Điều 517 Bộ luật Dân sự 2015, khi không thực hiện đúng chất lượng dịch vụ như đã cam kết với phụ huynh. Đồng thời, căn cứ theo khoản 1 Điều 89 Luật Giáo dục 2019, nhà trường đã không đảm bảo được tiêu chí "bảo đảm an toàn cho người học", đặc biệt trong bối cảnh trẻ em là đối tượng cần giám sát đặc biệt nghiêm ngặt.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo)
2. Các chủ thể nào có thể phải chịu trách nhiệm liên đới?
Theo quy định tại Điều 584 Bộ luật Dân sự 2015:
Điều 584. Căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại
1. Người nào có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp khác của người khác mà gây thiệt hại thì phải bồi thường, trừ trường hợp Bộ luật này, luật khác có liên quan quy định khác.2. Người gây thiệt hại không phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp thiệt hại phát sinh là do sự kiện bất khả kháng hoặc hoàn toàn do lỗi của bên bị thiệt hại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.
3. Trường hợp tài sản gây thiệt hại thì chủ sở hữu, người chiếm hữu tài sản phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại, trừ trường hợp thiệt hại phát sinh theo quy định tại khoản 2 Điều này.
...
Điều 597. Bồi thường thiệt hại do người của pháp nhân gây ra
Pháp nhân phải bồi thường thiệt hại do người của mình gây ra trong khi thực hiện nhiệm vụ được pháp nhân giao; nếu pháp nhân đã bồi thường thiệt hại thì có quyền yêu cầu người có lỗi trong việc gây thiệt hại phải hoàn trả một khoản tiền theo quy định của pháp luật....
Điều 605. Bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình xây dựng khác gây ra
Chủ sở hữu, người chiếm hữu, người được giao quản lý, sử dụng nhà cửa, công trình xây dựng khác phải bồi thường thiệt hại do nhà cửa, công trình xây dựng khác đó gây thiệt hại cho người khác.Khi người thi công có lỗi trong việc để nhà cửa, công trình xây dựng khác gây thiệt hại thì phải liên đới bồi thường.
Theo Điều 34 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023:
Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023
Điều 34. Bồi thường thiệt hại do sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật gây ra
1. Tổ chức, cá nhân kinh doanh có trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật do mình cung cấp gây thiệt hại đến tính mạng, sức khỏe, tài sản của người tiêu dùng, kể cả khi tổ chức, cá nhân đó không biết hoặc không có lỗi trong việc phát sinh khuyết tật, trừ trường hợp quy định tại Điều 35 của Luật này.2. Tổ chức, cá nhân kinh doanh có trách nhiệm bồi thường thiệt hại quy định tại khoản 1 Điều này bao gồm:
a) Tổ chức, cá nhân sản xuất sản phẩm, hàng hóa;
b) Tổ chức, cá nhân nhập khẩu sản phẩm, hàng hóa;
c) Tổ chức, cá nhân gắn tên thương mại lên sản phẩm, hàng hóa hoặc sử dụng nhãn hiệu, chỉ dẫn thương mại khác cho phép nhận biết đó là tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu sản phẩm, hàng hóa;
d) Tổ chức, cá nhân thực hiện hoạt động trung gian thương mại đối với sản phẩm, hàng hóa;
đ) Tổ chức, cá nhân trực tiếp cung cấp sản phẩm, hàng hóa cho người tiêu dùng;
e) Tổ chức, cá nhân khác chịu trách nhiệm về sản phẩm, hàng hóa theo quy định khác của pháp luật có liên quan.
3. Trường hợp không xác định được tổ chức, cá nhân kinh doanh tại các điểm a, b, c, d và e khoản 2 Điều này thì tổ chức, cá nhân kinh doanh quy định tại điểm đ khoản 2 Điều này có trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho người tiêu dùng, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
4. Trường hợp nhiều tổ chức, cá nhân kinh doanh quy định tại khoản 2 Điều này cùng gây thiệt hại thì các tổ chức, cá nhân kinh doanh đó phải liên đới bồi thường thiệt hại cho người tiêu dùng.
5. Việc bồi thường thiệt hại được thực hiện theo quy định của pháp luật về dân sự và quy định khác của pháp luật có liên quan.
Giáo viên – người trực tiếp trông coi trẻ – sẽ bị xem xét trách nhiệm nếu có hành vi lơ là, rời lớp không phép, không kịp thời phát hiện hoặc xử lý tình huống nguy hiểm. Tuy nhiên, nếu hành vi xảy ra trong phạm vi nhiệm vụ được giao, thì nhà trường vẫn là bên trước tiên phải bồi thường cho phụ huynh, theo Điều 597 Bộ luật Dân sự 2015. Sau khi bồi thường thì việc xem xét trách nhiệm với giáo viên đó sẽ do phía nhà trường quyết định.
Ngoài ra, đơn vị cho thuê mặt bằng cũng có thể bị liên đới trách nhiệm nếu tai nạn do cơ sở vật chất hư hỏng, không đảm bảo an toàn mà không được kiểm tra, sửa chữa kịp thời (Điều 605 BLDS 2015). Nhà cung cấp thiết bị, đồ dùng học đường cũng có thể phải bồi thường nếu sản phẩm không đảm bảo chất lượng, gây nguy hiểm cho trẻ (Điều 34 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023).
Tình huống giả định
Trường mầm non tư thục Hoa Thiên, tọa lạc tại phường Thảo Điền, TP. Thủ Đức, là một cơ sở giáo dục được đầu tư bài bản, quảng bá rộng rãi với khẩu hiệu “trường học xanh – an toàn cho bé”. Khu vui chơi ngoài trời của trường có lắp đặt hệ thống cầu trượt liên hoàn do Công ty TNHH Thiết bị Trẻ Em Việt sản xuất, đặt tại phần sân thuê lại từ một khu biệt thự do Công ty Bất động sản An Quang quản lý.
Sáng thứ Tư, trong giờ chơi, bé Ngô Thiên Ân (4 tuổi) cùng các bạn chơi trượt cầu trượt thì bất ngờ một phần lan can gỗ bị gãy, khiến bé trượt khỏi khu vực an toàn, ngã đập đầu xuống nền xi măng. Bé được đưa đi cấp cứu trong tình trạng chấn thương sọ não, phải mổ cấp cứu và nằm viện nhiều ngày.
Gia đình bé Ân yêu cầu nhà trường làm rõ trách nhiệm, đồng thời gửi đơn phản ánh đến Phòng Giáo dục TP. Thủ Đức. Qua kiểm tra, cơ quan chức năng xác định: giáo viên phụ trách lớp chỉ đứng quan sát từ xa, không kịp can thiệp khi sự cố xảy ra; thiết bị cầu trượt không có chứng nhận kiểm định an toàn; và hợp đồng thuê mặt bằng giữa nhà trường và bên cho thuê không ràng buộc nghĩa vụ bảo trì định kỳ.
Vụ việc nhanh chóng gây chú ý dư luận khi phía Công ty An Quang từ chối trách nhiệm, cho rằng toàn bộ hạng mục sân chơi là do trường tự lắp đặt. Trong khi đó, nhà sản xuất thiết bị lại phản hồi rằng nhà trường đã không tuân thủ hướng dẫn lắp đặt và kiểm tra định kỳ.
Từ góc độ pháp lý, có thể đặt ra nhiều tầng trách nhiệm:
– Trường mầm non Hoa Thiên có lỗi trong khâu giám sát, tổ chức hoạt động và sử dụng thiết bị không kiểm định;
– Giáo viên phụ trách lớp không hoàn thành nhiệm vụ chăm sóc, giám sát trẻ đúng quy trình;
– Công ty An Quang, nếu bị chứng minh có trách nhiệm bảo trì kết cấu mặt bằng và không thực hiện đúng nghĩa vụ, có thể bị liên đới;
– Công ty Thiết bị Trẻ Em Việt cũng không loại trừ trách nhiệm nếu sản phẩm cung cấp bị lỗi kỹ thuật hoặc không đạt chuẩn an toàn.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo)
KẾT LUẬN
Khi xảy ra sự cố, nhà trường là chủ thể đầu tiên phải chịu trách nhiệm, với tư cách là đơn vị trực tiếp cung cấp dịch vụ giáo dục và chăm sóc trẻ em. Tuy nhiên, tùy vào nguyên nhân cụ thể và yếu tố lỗi, trách nhiệm có thể được chia sẻ hoặc chuyển giao cho các bên liên quan như giáo viên, đơn vị cung cấp thiết bị, chủ sở hữu cơ sở vật chất hoặc thậm chí phụ huynh.
