Trường hợp nào được áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt?

ChatGPT đã nói:

1. Các biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt gồm những gì?

Căn cứ theo Điều 223 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định:

Bộ luật Tố tụng hình sự 2015

Điều 223. Các biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt

Sau khi khởi tố vụ án, trong quá trình điều tra, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng có thể áp dụng các biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt:

1. Ghi âm, ghi hình bí mật;

2. Nghe điện thoại bí mật;

3. Thu thập bí mật dữ liệu điện tử.

Có 3 biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt, các biện pháp này chỉ được áp dụng sau khi vụ án đã được khởi tố và phải do người có thẩm quyền tố tụng thực hiện. Mục tiêu là phát hiện, ngăn chặn và chứng minh hành vi phạm tội trong các trường hợp mà chứng cứ không thể thu thập bằng phương pháp thông thường.

Tình huống giả định

• Nghi vấn nhận hối lộ
  Tháng 3/2025, cơ quan điều tra phát hiện nghi vấn ông Lê Minh Đức (công tác tại Sở Giao thông - Xây dựng Thành phố Đà Nẵng) nhận hối lộ để cấp phép vận tải. Tuy nhiên, mọi giao dịch đều được thực hiện kín đáo, không có chứng cứ trực tiếp.

• Biện pháp ghi âm bí mật
  Cơ quan điều tra đã xin phê chuẩn biện pháp ghi âm bí mật trong các buổi gặp gỡ giữa ông Đức và doanh nghiệp. Quá trình này được giám sát chặt chẽ, tuân thủ quy trình tố tụng và có quyết định bằng văn bản.

• Hành vi nhận tiền
  Kết quả ghi âm bí mật đã làm rõ hành vi nhận tiền của ông Đức, giúp củng cố chứng cứ buộc tội, đồng thời thể hiện tính hiệu quả của biện pháp điều tra đặc biệt trong các vụ án tham nhũng. 

Tình huống trên là giả định, nhằm mục đích tham khảo.

2. Trường hợp nào được áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt?

Căn cứ theo Điều 224 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định:

Bộ luật Tố tụng hình sự 2015

Điều 224. Trường hợp áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt

Có thể áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt đối với các trường hợp:

1. Tội xâm phạm an ninh quốc gia, tội phạm về ma túy, tội phạm về tham nhũng, tội khủng bố, tội rửa tiền;

2. Tội phạm khác có tổ chức thuộc loại tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.

Biện pháp điều tra đặc biệt không được áp dụng tràn lan mà chỉ sử dụng trong những vụ án nghiêm trọng, có tính chất nguy hiểm cao, phạm vi hoạt động rộng hoặc do tổ chức tội phạm tinh vi, khó phát hiện thực hiện. Các biện pháp này chỉ được dùng khi thật sự cần thiết để phát hiện, thu thập chứng cứ quan trọng, làm rõ đường dây tội phạm, hoặc xác định những đồng phạm chưa bị lộ diện, nhằm bảo đảm quá trình điều tra được chính xác và hiệu quả, đồng thời vẫn tuân thủ đúng quy định của pháp luật.

Tình huống giả định

• Phát hiện vận chuyển ma túy
  Tháng 8/2025, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy phát hiện đường dây vận chuyển ma túy từ Lào qua Việt Nam. Nhóm tội phạm này sử dụng ứng dụng nhắn tin mã hóa để điều hành.

• Thu thập bí mật dữ liệu điện tử
  Cơ quan điều tra đã xin phê chuẩn và tiến hành thu thập bí mật dữ liệu điện tử từ các thiết bị liên quan, nhằm truy vết hoạt động điều phối. Dữ liệu được phân tích kỹ lưỡng và lưu trữ hợp pháp.

• Phá án thành công
  Nhờ biện pháp đặc biệt này, toàn bộ chuỗi vận chuyển và các mắt xích cầm đầu bị phát hiện, giúp phá án thành công. 

Tình huống trên là giả định, nhằm mục đích tham khảo.

3. Kết luận

Biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt là công cụ hữu hiệu nhưng nhạy cảm, đòi hỏi áp dụng đúng thẩm quyền và điều kiện pháp lý. Việc giới hạn phạm vi trong các tội phạm đặc biệt nghiêm trọng giúp bảo đảm quyền con người, quyền riêng tư và đồng thời tăng cường hiệu quả phòng, chống tội phạm có tổ chức.