Trách nhiệm pháp lý và bồi thường thiệt hại trong vụ chìm tàu ở Hạ Long

Chiều 19/7/2025, một tai nạn hàng hải đặc biệt nghiêm trọng xảy ra trên Vịnh Hạ Long khi tàu du lịch Wonder Sea (Vịnh Xanh 58) bất ngờ bị giông lốc đánh lật, khi đang chở 53 người tham quan. Vụ việc khiến 34 người thiệt mạng, 11 người được cứu sống, và 8 người còn mất tích. Trong số các nạn nhân có nhiều trẻ em, biến sự cố thành một thảm kịch gây chấn động dư luận. Trong bài viết này, Trợ Lý Luật sẽ phân tích vụ chìm tàu Wonder Sea dưới góc độ pháp lý, làm rõ nguyên nhân vụ việc, trách nhiệm của các bên liên quan, cũng như vấn đề bồi thường thiệt hại trong trường hợp có yếu tố bất khả kháng.

I. Tóm tắt vụ việc

1. Bối cảnh và thời gian xảy ra vụ việc

Tai nạn xảy ra chỉ trong vòng vài phút, khi tổ hợp mây giông hình thành do dòng thăng mạnh trong không khí, một hiện tượng hiếm gặp và khó lường, theo lý giải của Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn quốc gia.

2. Nguyên nhân dẫn đến vụ chìm tàu

Vụ lật tàu Wonder Sea là hệ quả của nhiều yếu tố đan xen, có thể chia thành ba nhóm nguyên nhân chính:

Thứ nhất, thời tiết xấu và bất ngờ. Tàu gặp nạn khi trời đang nắng gắt thì đột ngột chuyển tối, xuất hiện giông lốc mạnh kèm theo sấm sét, mưa đá. Đây là hiện tượng thời tiết hiếm gặp, diễn ra nhanh và rất khó dự đoán. Theo cơ quan khí tượng, hiện tượng này không do bão mà do dòng thăng mạnh, một tổ hợp khí tượng khó lường. Điều kiện thời tiết có thể xem là yếu tố khách quan, có cơ sở để đánh giá là sự kiện bất khả kháng trong một số tình huống pháp lý.

Thứ hai, sự chủ quan từ phía thuyền trưởng. Dù đã có cảnh báo giông từ trước 11h45, tàu vẫn xuất bến lúc 12h55. Khi thời tiết xấu xảy ra, thuyền trưởng không dừng tàu hay đưa khách vào nơi trú ẩn mà vẫn tiếp tục hành trình. Việc này cho thấy thiếu kinh nghiệm ứng phó với rủi ro, hoặc có thể đã đánh giá sai mức độ nguy hiểm, đặc biệt nghiêm trọng khi người điều khiển cũng chính là chủ tàu.

Thứ ba, trách nhiệm của cơ quan quản lý. Tàu Wonder Sea được kiểm định an toàn đầu năm 2025, nhưng đã hoạt động 10 năm và chở số lượng khách sát mức tối đa. Việc giám sát cho phép tàu rời bến trong khi đã có cảnh báo thời tiết cho thấy sự thiếu sót trong công tác quản lý, từ cấp phép đến kiểm tra điều kiện xuất bến. Cần xem xét lại trách nhiệm của cảng vụ và cơ quan chuyên môn trong việc đảm bảo an toàn cho hành khách.

3. Diễn biến và công tác cứu hộ

II. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại phát sinh do sự kiện bất khả kháng

Vụ lật tàu Wonder Sea gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, làm nhiều người tử vong và mất tích. Vấn đề đặt ra là việc bồi thường thiệt hại sẽ được xác định như thế nào, trong bối cảnh có yếu tố thời tiết bất thường. Dưới đây là các căn cứ pháp lý và phân tích trách nhiệm liên quan:

Theo quy định tại Điều 351 và Điều 584 Bộ luật Dân sự 2015, một cá nhân hoặc tổ chức chỉ được miễn trách nhiệm bồi thường nếu thiệt hại xảy ra hoàn toàn do sự kiện bất khả kháng hoặc lỗi hoàn toàn của bên bị thiệt hại.

1. Yếu tố sự kiện bất khả kháng theo pháp luật dân sự

Theo Điều 156 Bộ luật Dân sự 2015, sự kiện bất khả kháng là sự kiện xảy ra khách quan, không thể lường trước và không thể khắc phục dù đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết. 

Bộ luật Dân sự 2015

Điều 156. Thời gian không tính vào thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự, thời hiệu yêu cầu giải quyết việc dân sự

Thời gian không tính vào thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự, thời hiệu yêu cầu giải quyết việc dân sự là khoảng thời gian xảy ra một trong các sự kiện sau đây:

1. Sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan làm cho chủ thể có quyền khởi kiện, quyền yêu cầu không thể khởi kiện, yêu cầu trong phạm vi thời hiệu.

Sự kiện bất khả kháng là sự kiện xảy ra một cách khách quan không thể lường trước được và không thể khắc phục được mặc dù đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết và khả năng cho phép.

Trở ngại khách quan là những trở ngại do hoàn cảnh khách quan tác động làm cho người có quyền, nghĩa vụ dân sự không thể biết về việc quyền, lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm hoặc không thể thực hiện được quyền, nghĩa vụ dân sự của mình;

2. Chưa có người đại diện trong trường hợp người có quyền khởi kiện, người có quyền yêu cầu là người chưa thành niên, mất năng lực hành vi dân sự, có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi hoặc bị hạn chế năng lực hành vi dân sự;

3. Người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi, người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự chưa có người đại diện khác thay thế trong trường hợp sau đây:

a) Người đại diện chết nếu là cá nhân, chấm dứt tồn tại nếu là pháp nhân;

b) Người đại diện vì lý do chính đáng mà không thể tiếp tục đại diện được.

Trong vụ việc này, giông lốc, mưa đá và gió mạnh xuất hiện đột ngột là hiện tượng thời tiết hiếm gặp, được đánh giá là bất thường. Tuy nhiên, Đài Khí tượng Quảng Ninh đã phát cảnh báo về giông lốc trước 11h45, trong khi tàu xuất bến lúc 12h55. Điều này cho thấy có khả năng chủ tàu đã không áp dụng đầy đủ biện pháp phòng ngừa, khiến yếu tố “không thể khắc phục” không được thỏa mãn hoàn toàn. Do đó, yếu tố bất khả kháng khó có thể được sử dụng làm căn cứ miễn trách nhiệm trong trường hợp này.

2. Trách nhiệm pháp lý của chủ tàu

Chủ tàu Wonder Sea, đồng thời là thuyền trưởng, là người trực tiếp tổ chức hành trình, điều khiển phương tiện và đảm bảo an toàn cho hành khách trong suốt quá trình vận chuyển. Với tư cách là người vận hành dịch vụ, ông có thể phải chịu trách nhiệm pháp lý trên cả hai phương diện về dân sự và hình sự.

Trách nhiệm dân sự:

Theo Bộ luật Dân sự 2015 và Luật Giao thông đường thủy nội địa, người vận chuyển có nghĩa vụ bồi thường thiệt hại khi hành khách tử vong, mất tích hoặc bị thương nếu tai nạn xảy ra do lỗi của mình. Trong vụ việc này, việc chủ tàu cho tàu xuất bến khi đã có cảnh báo thời tiết, và không đưa tàu đến nơi trú ẩn an toàn khi giông lốc xảy ra, có thể bị coi là thiếu trách nhiệm, vi phạm nghĩa vụ bảo đảm an toàn cho hành khách.

Điều 591 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:

Bộ luật Dân sự 2015

Điều 591. Thiệt hại do tính mạng bị xâm phạm

1. Thiệt hại do tính mạng bị xâm phạm bao gồm:

a) Thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm theo quy định tại Điều 590 của Bộ luật này;

b) Chi phí hợp lý cho việc mai táng;

c) Tiền cấp dưỡng cho những người mà người bị thiệt hại có nghĩa vụ cấp dưỡng;

d) Thiệt hại khác do luật quy định.

2. Người chịu trách nhiệm bồi thường trong trường hợp tính mạng của người khác bị xâm phạm phải bồi thường thiệt hại theo quy định tại khoản 1 Điều này và một khoản tiền khác để bù đắp tổn thất về tinh thần cho những người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người bị thiệt hại, nếu không có những người này thì người mà người bị thiệt hại đã trực tiếp nuôi dưỡng, người đã trực tiếp nuôi dưỡng người bị thiệt hại được hưởng khoản tiền này. Mức bồi thường bù đắp tổn thất về tinh thần do các bên thỏa thuận; nếu không thỏa thuận được thì mức tối đa cho một người có tính mạng bị xâm phạm không quá một trăm lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định.

Thiệt hại mà chủ tàu có thể phải bồi thường bao gồm:

• Chi phí mai táng, tổn thất tinh thần cho gia đình người tử vong;

• Chi phí điều trị cho người bị thương;

• Thiệt hại về tài sản của hành khách (nếu có).

Trách nhiệm hình sự:

Nếu cơ quan điều tra xác định hành vi của chủ tàu có dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường thủy, gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng về người, thì người này có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 272 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017).

Bộ luật Hình sự 2015

Điều 272. Tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường thủy

1. Người nào điều khiển phương tiện giao thông đường thủy mà vi phạm quy định về an toàn giao thông đường thủy, gây thiệt hại thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:

a) Làm chết 01 người hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 01 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người từ 31% đến 60%;

c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 61% đến 121%;

d) Gây thiệt hại về tài sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm:

a) Không có bằng, chứng chỉ chuyên môn phù hợp với chức danh, loại phương tiện theo quy định;

b) Trong tình trạng có sử dụng rượu, bia mà trong máu hoặc hơi thở có nồng độ cồn vượt quá mức quy định hoặc có sử dụng chất ma túy hoặc các chất kích thích mạnh khác;

c) Gây tai nạn rồi bỏ chạy để trốn tránh trách nhiệm hoặc cố ý không cứu giúp người bị nạn;

d) Không chấp hành hiệu lệnh của người chỉ huy hoặc người có thẩm quyền điều khiển, giữ gìn trật tự, an toàn giao thông đường thủy;

đ) Làm chết 02 người;

e) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 61% trở lên;

g) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 122% đến 200%;

h) Gây thiệt hại về tài sản từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:

a) Làm chết 03 người trở lên;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 61% trở lên;

c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 201% trở lên;

d) Gây thiệt hại về tài sản 1.500.000.000 đồng trở lên.

4. Phạm tội trong trường hợp có khả năng thực tế dẫn đến hậu quả thực tế gây thiệt hại cho tính mạng, sức khỏe hoặc tài sản của người khác, nếu không được ngăn chặn kịp thời, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.

5. Người điều khiển phương tiện giao thông đường thủy mà vi phạm quy định về an toàn giao thông đường thủy gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 01 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60% hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 31% đến 60%, thì bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.

6. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

3. Trách nhiệm liên đới của đơn vị bảo hiểm (nếu có)

Nếu tàu có mua bảo hiểm trách nhiệm dân sự bắt buộc cho chủ tàu hoặc hành khách, công ty bảo hiểm có thể phải chịu trách nhiệm chi trả một phần hoặc toàn bộ chi phí bồi thường theo hợp đồng bảo hiểm, tùy mức độ và điều kiện bảo hiểm đã ký.

4. Trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước (đặt ra để xem xét)

Nếu có căn cứ cho thấy cơ quan cảng vụ hoặc quản lý vận hành đã không thực hiện đầy đủ quy trình kiểm tra, giám sát hành trình trong điều kiện thời tiết cảnh báo, thì có thể đặt ra trách nhiệm liên đới về quản lý hành chính. Tuy nhiên, trong phạm vi trách nhiệm dân sự trực tiếp với hành khách, trọng tâm vẫn thuộc về chủ tàu.

III. Đề xuất và bài học rút ra

Vụ lật tàu Wonder Sea trên Vịnh Hạ Long không chỉ là một thảm kịch đau lòng mà còn là lời cảnh báo về những thiếu sót trong công tác quản lý an toàn giao thông đường thủy nội địa và hoạt động du lịch. Từ sự việc này, có thể rút ra một số bài học và đề xuất như sau:

Thứ nhất, tăng cường kiểm soát an toàn trong vận hành tàu du lịch Các cơ quan chức năng cần siết chặt công tác kiểm định kỹ thuật tàu, đặc biệt với những tàu đã vận hành trên 5-10 năm. Quy trình cấp giấy chứng nhận an toàn phải thực chất, tránh tình trạng cấp phép hình thức. Ngoài ra, cần có quy định bắt buộc kiểm tra điều kiện thời tiết sát giờ xuất bến, và tạm hoãn các hành trình du lịch khi có cảnh báo giông lốc, mưa đá hoặc các hiện tượng nguy hiểm tương tự.

Thứ hai, nâng cao trách nhiệm nghề nghiệp của thuyền trưởng và chủ tàu Thuyền trưởng và chủ tàu là người chịu trách nhiệm trực tiếp về an toàn cho hành khách. Việc thiếu kỹ năng xử lý tình huống khẩn cấp hoặc chủ quan trước cảnh báo thời tiết cần được xem xét nghiêm túc. Đào tạo định kỳ về an toàn và quản lý rủi ro cần được áp dụng bắt buộc đối với đội ngũ điều khiển tàu.

Thứ ba, rà soát trách nhiệm và năng lực quản lý của các cơ quan nhà nước Sự việc đặt ra câu hỏi về hiệu quả giám sát của cảng vụ, chính quyền địa phương và cơ quan cấp phép. Cần làm rõ trách nhiệm của từng đơn vị liên quan khi để tàu hoạt động trong điều kiện đã có cảnh báo thời tiết. Đồng thời, quy trình ứng phó khẩn cấp và điều phối cứu hộ cần được rà soát, chuẩn hóa và nâng cao hiệu quả.

Thứ tư, tăng cường phổ biến pháp luật và nhận thức cho du khách Du khách cần được thông tin rõ hơn về quyền lợi, nghĩa vụ và rủi ro khi tham gia tour du lịch đường thủy. Việc phổ biến quy định an toàn, kỹ năng thoát hiểm, và cách phản ứng trong tình huống nguy hiểm sẽ giúp hạn chế thương vong nếu sự cố xảy ra.

IV. Kết luận

Vụ lật tàu Wonder Sea là thảm kịch đau lòng xuất phát từ thời tiết bất thường, sự chủ quan của thuyền trưởng và những thiếu sót trong quản lý vận hành. Chủ tàu phải chịu trách nhiệm dân sự, thậm chí hình sự nếu có vi phạm an toàn giao thông đường thủy. Vụ việc đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc siết chặt kiểm định kỹ thuật, nâng cao trách nhiệm người điều khiển và tăng cường giám sát của cơ quan chức năng để bảo đảm an toàn trong hoạt động du lịch đường thủy.