Tội lạm dụng chức vụ quyền hạn chiếm đoạt tài sản là gì?

Trong bộ máy Nhà nước, mỗi cá nhân giữ chức vụ, quyền hạn đều phải thực hiện đúng phạm vi, nhiệm vụ được giao. Tuy nhiên, trên thực tế có những trường hợp cán bộ, công chức vượt quá thẩm quyền hoặc lợi dụng quyền lực để trục lợi, gây thiệt hại nghiêm trọng cho tài sản và làm mất niềm tin của nhân dân.

1. Lạm dụng chức vụ, quyền hạn là gì?

Căn cứ khoản 5 Điều 3 Nghị quyết 03/2020/NQ-HĐTP quy định:

Nghị quyết 03/2020/NQ-HĐTP

Điều 3. Về một số tình tiết là dấu hiệu định tội

5. “Lạm dụng chức vụ, quyền hạn” quy định tại  khoản 1 Điều 355 của Bộ luật Hình sự là sử dụng vượt quá quyền hạn, chức trách, nhiệm vụ được giao hoặc tuy không được giao, không được phân công nhiệm vụ, quyền hạn trong lĩnh vực đó nhưng vẫn thực hiện.

Lạm dụng chức vụ, quyền hạn là hành vi lợi dụng vị trí công tác để can thiệp, quyết định các vấn đề ngoài phạm vi thẩm quyền, từ đó chiếm đoạt hoặc gây thiệt hại cho tài sản của tổ chức, cá nhân. Đây là một trong những biểu hiện điển hình của tội phạm tham nhũng.

Tình huống giả định

• Người có chức vụ lợi dụng quyền hạn
  Ông Nguyễn Văn Quang, Giám đốc Sở Y tế tỉnh Vĩnh Long, chỉ được giao nhiệm vụ quản lý chuyên môn và hoạt động của các bệnh viện công lập.

• Hành vi vi phạm
  Không có thẩm quyền trong lĩnh vực đấu thầu trang thiết bị, nhưng ông Quang vẫn tự ý ký quyết định phê duyệt gói thầu mua sắm máy siêu âm, đồng thời “chỉ định thầu” cho công ty do em trai ông làm giám đốc để hưởng lợi bất chính.

• Ý nghĩa pháp lý
  Đây là hành vi thực hiện nhiệm vụ ngoài thẩm quyền được giao, cấu thành dấu hiệu “Lạm dụng chức vụ, quyền hạn” theo khoản 1 Điều 355 Bộ luật Hình sự 2015.

Tình trên là giả định, nhằm mục đích tham khảo.

2. Các khung hình phạt đối với tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản

Căn cứ Điều 355 BLHS 2015 quy định:

Bộ luật Hình sự 2015

Điều 355. Tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản

1. Người nào lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản của người khác trị giá từ 2.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng hoặc dưới 2.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 06 năm:

a) Đã bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà còn vi phạm;

b) Đã bị kết án về một trong các tội quy định tại Mục 1 Chương này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 06 năm đến 13 năm:

a) Có tổ chức;

b) Dùng thủ đoạn xảo quyệt, nguy hiểm;

c) Phạm tội 02 lần trở lên;

d) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;

đ) Gây thiệt hại về tài sản từ 1.000.000.000 đồng đến dưới 3.000.000.000 đồng;

e) Chiếm đoạt tiền, tài sản dùng vào mục đích xóa đói, giảm nghèo; tiền, phụ cấp, trợ cấp, ưu đãi đối với người có công với cách mạng; các loại quỹ dự phòng hoặc các loại tiền, tài sản trợ cấp, quyên góp cho những vùng bị thiên tai, dịch bệnh hoặc các vùng kinh tế đặc biệt khó khăn.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 13 năm đến 20 năm:

a) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng;

b) Gây thiệt hại về tài sản từ 3.000.000.000 đồng đến dưới 5.000.000.000 đồng;

c) Dẫn đến doanh nghiệp hoặc tổ chức khác bị phá sản hoặc ngừng hoạt động;

d) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội.

4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù 20 năm hoặc tù chung thân:

a) Chiếm đoạt tài sản trị giá 1.000.000.000 đồng trở lên;

b) Gây thiệt hại về tài sản 5.000.000.000 đồng trở lên.

5. Người phạm tội còn bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 01 năm đến 05 năm, có thể bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.

Tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản là hành vi đặc biệt nguy hiểm, vừa xâm phạm đến quyền sở hữu tài sản, vừa làm suy giảm uy tín cơ quan, tổ chức. Bộ luật Hình sự 2015 quy định khung hình phạt nghiêm khắc từ tù có thời hạn đến tù chung thân, tử hình, đồng thời áp dụng hình phạt bổ sung. Quy định này thể hiện sự nghiêm minh của pháp luật và vai trò quan trọng trong phòng ngừa, răn đe, chống tham nhũng.

Tình huống giả định

• Cán bộ lạm quyền chiếm đoạt đất và tiền đền bù
  Ngày 15/10/2025, tại Phường Vĩnh Hội (TP. Hồ Chí Minh), ông Trần Văn Bảo là Trưởng phòng Tài nguyên môi trường đã lợi dụng chức vụ, tự ý ký quyết định thu hồi đất của Công ty TNHH Minh Quang để giao cho doanh nghiệp “sân sau” của mình. Sau đó, ông Bảo còn chiếm đoạt 2 tỷ đồng tiền đền bù.

• Cơ quan chức năng xử lý
  Hành vi của ông Bảo thuộc tội “Lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản” theo Điều 355 BLHS 2015. Với giá trị chiếm đoạt 2 tỷ đồng, ông B có thể phải đối mặt với khung hình phạt cao nhất là từ 20 năm tù đến tù chung thân.

• Ý nghĩa pháp lý
  Qua tình huống trên cho thấy, mọi hành vi lạm quyền để chiếm đoạt tài sản đều bị xử lý nghiêm minh, không chỉ bảo vệ quyền sở hữu của tổ chức, cá nhân mà còn duy trì tính liêm chính của bộ máy Nhà nước.

Tình trên là giả định, nhằm mục đích tham khảo.

Kết luận

Lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản là hành vi nguy hiểm, xâm hại đến tài sản và uy tín của cơ quan, tổ chức. Pháp luật hình sự Việt Nam đã quy định nhiều khung hình phạt nghiêm khắc, có thể lên đến tù chung thân hoặc tử hình, đồng thời áp dụng các biện pháp bổ sung. Đây là cơ chế quan trọng nhằm phòng ngừa, răn đe và xử lý triệt để tội phạm tham nhũng.