Dịch vụ tư vấn du học hiện nay phát triển mạnh mẽ, đóng vai trò trung gian quan trọng giữa học sinh Việt Nam và các cơ sở giáo dục nước ngoài. Cùng với sự phát triển đó, pháp luật cũng đặt ra các quy định chặt chẽ nhằm đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm của các tổ chức cung cấp dịch vụ. Trong trường hợp vi phạm hoặc không còn đủ điều kiện hoạt động, các tổ chức này có thể bị thu hồi giấy phép bởi cơ quan có thẩm quyền. Khi ra quyết định thu hồi, pháp luật yêu cầu phải nêu rõ lý do kèm theo các biện pháp bảo đảm quyền lợi liên quan.
1. Ai có thẩm quyền thu hồi giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh dịch vụ tư vấn du học?
Căn cứ khoản 1 Điều 110 Nghị định 46/2017/NĐ-CP, quy định như sau:
Điều 110. Thu hồi giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh dịch vụ tư vấn du học
1. Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo có thẩm quyền thu hồi giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh dịch vụ tư vấn du học....
Theo quy định hiện hành, thẩm quyền thu hồi giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh dịch vụ tư vấn du học được giao cho Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo – cơ quan trực tiếp quản lý, giám sát hoạt động giáo dục tại địa phương. Điều này hoàn toàn hợp lý và cần thiết, xuất phát từ bản chất của dịch vụ tư vấn du học là một hoạt động có yếu tố nước ngoài nhưng lại được triển khai, quảng bá và tiếp cận học sinh ngay tại địa bàn cấp tỉnh, thành phố.
Việc giao thẩm quyền cho Giám đốc Sở giúp rút ngắn thời gian xử lý, tăng tính chủ động cho cơ quan quản lý địa phương khi phát hiện vi phạm. Thay vì phải chờ chỉ đạo hoặc chờ kết luận từ cấp Trung ương, Sở có thể trực tiếp tiến hành kiểm tra, đánh giá và thu hồi giấy phép nếu tổ chức không đáp ứng điều kiện hoặc có hành vi sai phạm rõ ràng. Điều này rất quan trọng trong bối cảnh hiện nay, khi nhiều đơn vị tư vấn du học hoạt động chui, quảng cáo sai sự thật, hoặc không có năng lực thực sự, dễ gây thiệt hại lớn cho phụ huynh và học sinh.
Bên cạnh đó, việc thu hồi giấy phép không đơn thuần là một quyết định hành chính mà còn liên quan trực tiếp đến quyền lợi của hàng chục, hàng trăm học sinh đã ký hợp đồng hoặc đang làm hồ sơ du học tại đơn vị bị xử lý. Chính vì vậy, pháp luật quy định rõ: quyết định thu hồi phải nêu rõ lý do, phải minh bạch về căn cứ pháp lý, và đồng thời có biện pháp bảo đảm quyền lợi chính đáng cho người được tư vấn. Đây không chỉ là yêu cầu về kỹ thuật pháp lý mà còn là nguyên tắc bảo vệ người tiêu dùng trong lĩnh vực giáo dục – một lĩnh vực đặc thù, dễ bị lợi dụng lòng tin.
Ngoài ra, quy định bắt buộc công bố công khai quyết định thu hồi trên các phương tiện thông tin đại chúng cũng cho thấy sự minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quản lý nhà nước. Điều này giúp phụ huynh, học sinh có thể tiếp cận thông tin kịp thời, tránh tiếp tục giao dịch hoặc nộp tiền cho các tổ chức đã bị tước quyền hoạt động.
Tình huống giả định
Công ty Cổ phần Giáo dục Quốc tế Minh Tâm được Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Khánh Hòa cấp giấy chứng nhận kinh doanh dịch vụ tư vấn du học từ năm 2020. Thời gian đầu, công ty hoạt động ổn định và thu hút được nhiều học sinh nhờ quảng cáo rầm rộ về các chương trình học bổng toàn phần, visa định cư nhanh và “cam kết đậu 100%”.
Tuy nhiên, đến năm 2023, Sở Giáo dục và Đào tạo nhận được đơn khiếu nại từ phụ huynh của một nhóm học sinh tại huyện Cam Lâm. Nội dung tố cáo cho biết công ty Minh Tâm đã thu mỗi gia đình từ 3.000 đến 5.000 USD với lời hứa “đảm bảo đậu visa du học Canada trong vòng 2 tháng”. Sau thời gian dài chờ đợi không có kết quả, liên hệ với công ty cũng không được, các phụ huynh mới biết công ty đã đóng cửa văn phòng ở địa phương, chỉ còn trụ sở chính tại TP. Nha Trang hoạt động cầm chừng.
Thanh tra Sở Giáo dục và Đào tạo lập tức tiến hành kiểm tra và phát hiện: công ty Minh Tâm không có nhân viên tư vấn đạt chuẩn theo quy định, không có hợp đồng hợp tác chính thức với bất kỳ trường học nào tại Canada. Hồ sơ du học học sinh chỉ là các mẫu đơn scan, thông tin được điền sơ sài, nhiều giấy tờ giả. Đặc biệt, trong 6 tháng gần nhất, công ty không tổ chức hoạt động tư vấn công khai, mà chỉ làm việc “chui” thông qua nhóm Zalo, thu tiền mặt không có biên lai.
Trước mức độ vi phạm nghiêm trọng và có dấu hiệu lừa đảo, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Khánh Hòa đã ra quyết định thu hồi giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh dịch vụ tư vấn du học của công ty Minh Tâm. Trong quyết định, Sở nêu rõ các căn cứ pháp lý, liệt kê toàn bộ hành vi vi phạm, đồng thời công bố thông tin trên báo Khánh Hòa Online, Cổng thông tin của Sở và gửi công văn cảnh báo đến các trường học trong tỉnh.
(Tình huống trên hoàn toàn mang tính giả định, nhằm minh họa rõ hơn vai trò và thẩm quyền của cơ quan nhà nước trong quản lý hoạt động tư vấn du học.)
2. Thu hồi giấy phép tư vấn du học có cần nêu rõ lý do không?
Căn cứ khoản 3 Điều 110 Nghị định 46/2017/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 110. Thu hồi giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh dịch vụ tư vấn du học
...
3. Quyết định thu hồi giấy chứng nhận kinh doanh dịch vụ tư vấn du học phải xác định rõ lý do thu hồi, các biện pháp bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của người được tư vấn du học, tổ chức và cá nhân liên quan. Quyết định thu hồi phải được công bố công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng.
Theo khoản 3 Điều 110 Nghị định 46/2017/NĐ-CP, khi ra quyết định thu hồi giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh dịch vụ tư vấn du học, cơ quan có thẩm quyền bắt buộc phải ghi rõ lý do thu hồi, đồng thời xác định các biện pháp bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người học, tổ chức và cá nhân có liên quan. Quyết định thu hồi này cũng phải được công bố công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng.
Việc quy định rõ như vậy không chỉ thể hiện sự minh bạch và trách nhiệm trong quản lý nhà nước, mà còn nhằm đảm bảo công bằng cho cả hai bên: cơ sở tư vấn bị thu hồi giấy phép và người học – người tiêu dùng trong lĩnh vực giáo dục.
Trong thực tế, hoạt động tư vấn du học thường gắn liền với các khoản chi phí lớn và kỳ vọng cao từ phía phụ huynh, học sinh. Việc thu hồi giấy chứng nhận nếu không nêu rõ lý do, hoặc không có biện pháp bảo vệ quyền lợi người học, có thể dẫn đến khủng hoảng thông tin, mất lòng tin và thiệt hại nghiêm trọng cho người dân. Chính vì vậy, lý do thu hồi phải cụ thể, có căn cứ pháp lý, và tránh dùng các cụm từ chung chung như “vi phạm quy định” hay “hoạt động không đúng chức năng” mà không giải thích rõ.
Mặt khác, yêu cầu công khai quyết định thu hồi trên phương tiện thông tin đại chúng là cơ chế cảnh báo sớm cho toàn xã hội. Phụ huynh, học sinh sẽ dễ dàng biết được đơn vị nào đã bị xử lý, từ đó tránh việc tiếp tục đăng ký dịch vụ hoặc chuyển tiền. Đồng thời, đây cũng là cách để ngăn chặn hiện tượng "hồi sinh" dưới tên pháp nhân khác – một chiêu trò phổ biến khi đơn vị bị thu hồi lách luật, đổi tên công ty để tiếp tục hoạt động như cũ.
Ngoài ra, việc công khai lý do thu hồi và biện pháp hỗ trợ người học còn thể hiện vai trò bảo vệ người tiêu dùng trong lĩnh vực giáo dục – một lĩnh vực dễ bị lợi dụng bởi niềm tin và sự thiếu hiểu biết về quy trình du học. Nhiều học sinh bị dụ dỗ bằng những lời hứa "đậu visa 100%", "học bổng toàn phần", nhưng khi có sự cố thì không biết phải làm gì, do không nắm được quyền lợi của mình. Vì vậy, nếu không quy định chặt chẽ về minh bạch trong quyết định thu hồi, rất dễ xảy ra tình trạng bỏ mặc người học – trong khi họ chính là đối tượng cần được bảo vệ nhất.
Tình huống giả định
Trung tâm tư vấn du học Hồng Minh tại TP. Biên Hòa (Đồng Nai) được cấp giấy chứng nhận kinh doanh dịch vụ tư vấn du học từ năm 2021. Sau một thời gian hoạt động khá sôi nổi, trung tâm bất ngờ bị Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh ra quyết định thu hồi giấy phép vào tháng 9/2024. Tuy nhiên, trong quyết định thu hồi chỉ ghi ngắn gọn: “Do vi phạm quy định pháp luật trong hoạt động tư vấn”, mà không nêu cụ thể vi phạm gì, cũng không đưa ra căn cứ nào hay biện pháp nào hỗ trợ cho gần 40 học sinh đang nộp hồ sơ du học qua trung tâm.
Ngay sau đó, phụ huynh các em đã kéo đến Sở phản ứng vì cho rằng họ không hiểu chuyện gì đang xảy ra, trong khi đã đóng hàng chục triệu đồng tiền dịch vụ. Một số người còn cho biết hồ sơ con mình đã được gửi sang các trường bên Úc và đang trong thời gian chờ thư mời, nếu ngừng đột ngột sẽ ảnh hưởng đến kế hoạch du học.
Trước sức ép từ dư luận, báo chí địa phương bắt đầu vào cuộc. Sau gần một tuần, Sở Giáo dục và Đào tạo mới tổ chức họp báo, công bố chi tiết rằng trung tâm Hồng Minh có nhiều sai phạm: dùng bằng giả của nhân viên để hợp thức hóa hồ sơ, làm giả thư mời nhập học của trường nước ngoài và thu tiền mặt không có biên lai. Sau phản ánh, Sở ra thông báo mới, lần này ghi rõ các hành vi vi phạm, đồng thời công bố danh sách học sinh bị ảnh hưởng, mở đường dây nóng hỗ trợ.
(Tình huống trên hoàn toàn mang tính giả định, nhằm minh họa rõ hơn tầm quan trọng của việc công khai lý do khi thu hồi giấy phép tư vấn du học.)
Kết luận
Việc thu hồi giấy chứng nhận kinh doanh dịch vụ tư vấn du học không chỉ dừng lại ở một quyết định hành chính đơn thuần. Pháp luật quy định rõ ràng về thẩm quyền, căn cứ pháp lý và yêu cầu minh bạch trong toàn bộ quá trình này, đặc biệt là nghĩa vụ phải nêu rõ lý do thu hồi và có biện pháp bảo vệ quyền lợi người học. Đây là bước tiến quan trọng nhằm tăng cường kỷ cương trong lĩnh vực giáo dục, bảo vệ người tiêu dùng và ngăn chặn tình trạng lợi dụng tư vấn du học để trục lợi.
