Bài viết này được viết chỉ nhằm mục đích làm tài liệu tham khảo kiến thức pháp luật dưới dạng case study, KHÔNG nhằm mục đích bôi xấu, hạ bệ danh dự, tiết lộ bí mật đời tư của bất kỳ cá nhân, tổ chức nào.
Mọi thông tin, dẫn chứng trong bài viết đều được trích dẫn từ các nguồn thông tin đã được đăng công khai hợp pháp, báo chí chính thống.
Lừa đảo chiếm đoạt tài sản thông qua hình thức phát hành trái phiếu doanh nghiệp là hành vi nguy hiểm, tiềm ẩn rủi ro nghiêm trọng cho thị trường tài chính và quyền lợi của nhà đầu tư. Khi thông tin tài chính bị ngụy tạo, hồ sơ bị hợp thức hóa trái phép và tài sản bảo đảm không đáp ứng điều kiện pháp lý, người mua trái phiếu dễ dàng rơi vào bẫy đầu tư, mất quyền kiểm soát số vốn bỏ ra. Vụ án tại Tập đoàn Tân Hoàng Minh là minh chứng điển hình, cho thấy ngay cả những thương hiệu lớn vẫn có thể bị xử lý hình sự khi vi phạm nghiêm trọng quy định phát hành trái phiếu. Hãy cùng Trợ lý luật phân tích vụ án này dưới góc nhìn pháp luật để hiểu rõ cách pháp luật xử lý hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản trong lĩnh vực tài chính.
THÔNG TIN VỤ ÁN
| Tội danh | Lừa đảo chiếm đoạt tài sản (Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi 2017) |
|---|---|
| Bị cáo | - Đỗ Anh Dũng (sinh năm 1961, Chủ tịch Tập đoàn Tân Hoàng Minh) - Đỗ Hoàng Việt (sinh năm 1984, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Tân Hoàng Minh) - 13 bị cáo khác là lãnh đạo, nhân viên tập đoàn và cán bộ công ty kiểm toán |
| Bị hại | 6.630 nhà đầu tư mua trái phiếu của các công ty thuộc Tập đoàn Tân Hoàng Minh |
| Thời điểm phạm tội | Từ tháng 6/2021 đến tháng 3/2022 |
| Bản án sơ thẩm | - Đỗ Anh Dũng: 8 năm tù, buộc bồi thường hơn 8.600 tỷ đồng cho 6.630 bị hại - Đỗ Hoàng Việt: 3 năm tù - Các bị cáo còn lại: từ 18 tháng tù treo đến 30 tháng tù giam |
| Bản án phúc thẩm | - Giảm án cho Đỗ Anh Dũng xuống 7 năm tù do có tình tiết giảm nhẹ đặc biệt (khắc phục toàn bộ thiệt hại, tuổi cao, bệnh tật) - Giữ nguyên các quyết định khác của bản án sơ thẩm |
TÌNH TIẾT TRƯỚC VỤ ÁN
|
Khó khăn tài chính của Tập đoàn - Đầu năm 2021 |
 |
 |
Tháng 6/2021 - Quyết định phát hành trái phiếu |
|
“Đánh bóng” báo cáo tài chính và hợp đồng “khống” - 2021 |
 |
 |
Lôi kéo kiểm toán/thẩm định giá “hợp thức” hồ sơ |
QUÁ TRÌNH GÂY ÁN
|
Khó khăn tài chính - Tháng 6/2021 Tân Hoàng Minh có vay nợ lớn, các dự án chưa thể triển khai và thêm ảnh hưởng dịch Covid-19 nên khó khăn về tài chính. Tập đoàn này có dư nợ tín dụng hơn 18.500 tỷ đồng. Theo: Dân trí |
 |
|
|
6/2021 đến 3/2022 - Phát hành 9 gói trái phiếu Theo: Báo Bắc Ninh |
|
Tăng thêm dư nợ - Tháng 1/2022 Tân Hoàng Minh tăng dư nợ lên gần 20.000 tỷ đồng, chưa kể các khoản nợ đến từ 8 gói trái phiếu đã phát hành năm 2021. Theo: Dân trí |
 |
 |
Tạo giá trị ảo cho trái phiếu |
|
Huy động hơn 14.000 tỷ đồng |
 |
 |
Chiếm đoạt hơn 8.600 tỷ từ 6.630 nhà đầu tư |
ĐIỀU TRA VÀ TRUY TỐ
|
15 bị cáo, quy mô bị hại rất lớn |
 |
 |
Thu hồi gần 3.000 tỷ trong điều tra |
|
Gia đình ông Dũng nộp hơn 5.600 tỷ |
 |
 |
Hơn 1.400 bị hại xin giảm án |
|
Truy tố với tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản |
 |
XÉT XỬ SƠ THẨM
|
Theo: Báo Thanh niên |
19/3/2024 - Mở phiên tòa sơ thẩm |
|
Lời khai “cứu doanh nghiệp” |
 |
|
Theo: Báo Thanh niên |
27/3/2024 - Tuyên án sơ thẩm Ông Đỗ Hoàng Việt: 3 năm tù; Các bị cáo còn lại 18 tháng treo - 30 tháng tù. Tòa nhấn mạnh về tính nguy hiểm và quy mô thiệt hại. |
|
Buộc bồi thường hơn 8.600 tỷ |
 |
|
|
Dự kiến hoàn tất chi trả trước 30/9/2024 |
XÉT XỬ PHÚC THẨM
|
Thêm 260 bị hại xin giảm án trước phúc thẩm |
 |
|
Theo: VnExpress |
25/9/2024 - Xét kháng cáo |
|
Lời sau cùng xin khoan hồng |
 |
|
Theo: Báo Công Lý |
25/9/2024 - Giảm án còn 7 năm tù Bác kháng cáo của bị hại Phạm Thị Thi (quê Thanh Hóa) do không có căn cứ. |
VÌ SAO DÙNG CÔNG TY CON PHÁT HÀNH?
Vì Tân Hoàng Minh có nhiều công ty con, không thể kiểm toán kịp thời cho công ty mẹ, nên chọn dùng pháp nhân công ty con để phát hành trái phiếu riêng lẻ.
Theo hồ sơ báo chí, các bị cáo thừa nhận không để công ty mẹ phát hành vì vướng điều kiện kiểm toán; do đó 3 công ty con (Ngôi Sao Việt, Soleil, Cung Điện Mùa Đông) được đưa lên làm chủ thể phát hành, rồi mở 9 đợt chào bán để huy động vốn. Việc dùng công ty con tách rời pháp nhân giúp hợp thức hoá hồ sơ trên giấy tờ, trong khi bản chất tài chính không đáp ứng yêu cầu. Điểm mấu chốt: lách điều kiện phát hành bằng cách chọn pháp nhân phù hợp thay vì đáp ứng chất lượng thông tin theo chuẩn.
Theo: Dân trí
VÌ SAO CÁC BỊ CÁO BỊ KHÉP TỘI LỪA ĐẢO CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN?
Vì đã dùng thủ đoạn gian dối có hệ thống (chỉnh sửa báo cáo tài chính, hợp đồng “khống”, chạy dòng tiền “khống”) làm nhà đầu tư tin và giao tiền, dẫn tới chiếm đoạt hơn 8.600 tỷ của 6.630 người.
Cơ sở pháp lý: Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) – dùng thủ đoạn gian dối chiếm đoạt tài sản; hành vi gian dối phải có trước khi tài sản được giao.
Bản án nêu rõ việc sửa báo cáo tài chính, ngụy tạo hợp đồng để tạo niềm tin giả, rồi bán trái phiếu - chạy dòng tiền “khống” nhằm tạo giá trị ảo và dòng tiền ảo. Hệ quả là 14.000 tỷ huy động, trong đó hơn 5.000 tỷ được lấy của người mua sau trả người mua trước, và cuối cùng thiệt hại xác định hơn 8.600 tỷ. Về mặt pháp lý, chuỗi thủ đoạn này thỏa mãn cấu thành lừa đảo chiếm đoạt tài sản ở Điều 174.
VÌ SAO TÒA KHÔNG TÍNH LÃI CHO BỊ HẠI TRONG BẢN ÁN HÌNH SỰ?
Vì đây là vụ án hình sự, tòa chỉ quyết định trách nhiệm bồi thường số tiền chiếm đoạt; phần lãi (nếu có) sẽ xem xét bằng thủ tục dân sự sau khi bản án có hiệu lực.
Theo nhận định Hội đồng xét xử và quan điểm Viện kiểm sát trong bản án sơ thẩm: giao dịch trái phiếu vô hiệu, các điều khoản lãi không có cơ sở trong giai đoạn hình sự; yêu cầu lãi chỉ xem xét sau khi án có hiệu lực.
Hồ sơ tuyên rằng hợp đồng trái phiếu bị tuyên vô hiệu, nên nguyên tắc hoàn trả là trả lại những gì đã nhận; còn lợi ích phát sinh (lãi) cần cơ sở dân sự. Vì vậy, tòa buộc hoàn tiền gốc cho 6.630 bị hại, không chấp nhận đòi lãi trong phần hình sự, tránh xung đột với trình tự giải quyết dân sự.
VÌ SAO GIẢM ÁN Ở PHÚC THẨM CHO ÔNG ĐỖ ANH DŨNG?
Vì xuất hiện tình tiết giảm nhẹ đặc biệt: khắc phục toàn bộ thiệt hại, tuổi cao, bệnh lý, cùng nhiều đơn xin khoan hồng từ bị hại.
Cơ sở pháp lý: Nhóm tình tiết giảm nhẹ tại Điều 51 Bộ luật Hình sự 2015 (điểm b khoản 1: tự nguyện khắc phục hậu quả, bồi thường thiệt hại…) là căn cứ để giảm hình phạt ở giai đoạn xét xử.
Tòa phúc thẩm ghi nhận khắc phục 100% cho 6.630 bị hại (gia đình nộp hơn 5.600 tỷ, cộng với khoản đã thu hồi), cùng hơn 1.500 đơn xin giảm trước sau phiên toà; từ đó giảm 1 năm còn 7 năm tù cho ông Dũng. Về chính sách hình sự, đây là trường hợp điển hình cho việc áp dụng Điều 51 khi khắc phục hậu quả toàn phần và yếu tố nhân thân/ sức khỏe được cân nhắc.
BẢNG TÓM TẮT MỨC ÁN
| Bị cáo/nhóm bị cáo | Tội danh | Sơ thẩm | Phúc thẩm | Ghi chú |
|---|---|---|---|---|
| Đỗ Anh Dũng | Lừa đảo chiếm đoạt tài sản | 8 năm tù | 7 năm tù (giảm 1 năm do tình tiết đặc biệt: khắc phục toàn bộ, tuổi cao, bệnh) | Buộc bồi thường hơn 8.600 tỷ cho 6.630 bị hại; không tính lãi trong phần án hình sự. |
| Đỗ Hoàng Việt | Lừa đảo chiếm đoạt tài sản | 3 năm tù | Giữ nguyên | Vai trò giúp sức tích cực theo chỉ đạo của cha. |
| 13 bị cáo còn lại (lãnh đạo/nhân viên & kiểm toán) | Đồng phạm giúp sức | 18 tháng treo 30 tháng tù | Giữ nguyên | Nộp hơn 900 triệu được xem là tình tiết giảm nhẹ, sung công quỹ; không bị buộc bồi thường vì không hưởng lợi và không quyết định sử dụng tiền. |
KẾT LUẬN
Lừa đảo chiếm đoạt tài sản là hành vi đặc biệt nguy hiểm, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi nhà đầu tư. Trong vụ Tân Hoàng Minh, hệ thống báo cáo được chỉnh sửa, hợp đồng không có giao dịch thực, cùng các dòng tiền luân chuyển trên giấy đã khiến hàng nghìn nhà đầu tư hiểu sai về mức độ an toàn, dẫn tới thiệt hại hơn 8.600 tỉ đồng. Qua đó, cho thấy pháp luật không chỉ xử lý hành vi vi phạm mà còn bảo vệ trật tự thị trường và quyền lợi người mua. Bản án dành cho các bị cáo cùng quyết định buộc bồi thường toàn bộ cho 6.630 người bị hại là lời nhắc rõ ràng: gọi vốn phải đi cùng minh bạch.
