Phân loại độ tuổi trong chiếu phim là một biện pháp quan trọng nhằm bảo vệ người chưa thành niên khỏi các nội dung không phù hợp với sự phát triển tâm sinh lý. Rạp chiếu phim có trách nhiệm kiểm soát độ tuổi người xem theo đúng phân loại đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt. Nếu vi phạm quy định này, rạp có thể bị xử phạt hành chính và buộc áp dụng các biện pháp khắc phục theo quy định pháp luật hiện hành.
1. Rạp chiếu phim có nghĩa vụ kiểm soát độ tuổi người xem theo quy định như thế nào?
điểm b Khoản 3 Điều 19 Luật Điện ảnh 2022 quy định cụ thể:
Điều 19. Phổ biến phim trong rạp chiếu phim
...
3. Cơ sở điện ảnh phổ biến phim trong rạp chiếu phim phải bảo đảm thực hiện nghĩa vụ quy định tại khoản 2 Điều 18 của Luật này và các quy định sau đây:
...
b) Bảo đảm người xem phim đúng độ tuổi theo phân loại phim;
...
Luật Điện ảnh năm 2022 quy định rõ rằng các tổ chức phổ biến phim, bao gồm cả các rạp chiếu phim thương mại, không chỉ đơn thuần là đơn vị kinh doanh mà còn có trách nhiệm thực hiện chính sách bảo vệ trẻ em và người chưa thành niên. Việc phân loại độ tuổi với các mức như P, K, T13, T16 và T18 là một biện pháp pháp lý nhằm đảm bảo rằng mỗi cá nhân chỉ được tiếp cận với những nội dung phù hợp với sự phát triển về tâm lý và thể chất của mình. Theo quy định này, rạp phim cần triển khai các biện pháp kiểm soát độ tuổi như yêu cầu người xem xuất trình giấy tờ tùy thân, dán thông báo cảnh báo tại khu vực bán vé, hoặc hiển thị rõ phân loại độ tuổi trên hệ thống đặt vé trực tuyến.
Cụ thể, mức phân loại độ tuổi được quy định như sau:
- P (Phổ biến rộng rãi): Phim phù hợp với mọi độ tuổi.
- K (Khuyến nghị): Phim dành cho khán giả dưới 13 tuổi, nên xem cùng người giám hộ.
- T13: Phim không dành cho người dưới 13 tuổi.
- T16: Phim không dành cho người dưới 16 tuổi.
- T18: Phim không dành cho người dưới 18 tuổi. Nội dung có thể chứa yếu tố bạo lực, kinh dị, tình dục ở mức độ nhất định.
Nếu rạp phim lơ là trong việc kiểm soát, chẳng hạn không yêu cầu xác minh độ tuổi hoặc vẫn cố tình bán vé cho người chưa đủ tuổi, thì hành vi đó không chỉ vi phạm nguyên tắc bảo vệ trẻ em trong tiếp cận nội dung văn hóa, mà còn có thể phát sinh trách nhiệm pháp lý. Trong những trường hợp gây hậu quả nghiêm trọng, như khiến trẻ em bị tổn thương tâm lý do tiếp xúc với nội dung có yếu tố bạo lực, tình dục hoặc kinh dị, rạp có thể bị buộc bồi thường thiệt hại về dân sự, bị xử phạt hành chính hoặc bị cơ quan văn hóa kiểm tra và đình chỉ hoạt động trong thời gian nhất định.
Tình huống giả định
Tại rạp chiếu phim H.K. nằm trong Trung tâm thương mại lớn ở thành phố Biên Hòa (Đồng Nai), bộ phim kinh dị nhãn T18 “Đêm Trong Căn Nhà Cũ” được công chiếu vào cuối tuần. Do là suất chiếu “giờ vàng”, lượng khán giả rất đông nên nhân viên bán vé và soát vé bỏ qua bước kiểm tra độ tuổi. Trong số khán giả có nhóm học sinh lớp 8 (13 tuổi), đi xem mà không có người lớn đi kèm. Sau buổi chiếu, một em bị hoảng loạn, mất ngủ kéo dài, gia đình phải đưa đi điều trị tâm lý. Phụ huynh làm đơn khiếu nại gửi Sở Văn hóa – Thể thao tỉnh Đồng Nai.
Sau khi tiến hành kiểm tra đột xuất, đoàn thanh tra xác định: rạp phim không dán biển cảnh báo rõ ràng, không hướng dẫn nhân viên về trách nhiệm kiểm soát độ tuổi, và cũng không có quy trình xác minh độ tuổi người xem qua hệ thống bán vé online. Hành vi trên bị đánh giá là vi phạm nghĩa vụ kiểm soát độ tuổi theo Điều 11 Luật Điện ảnh 2022, tiềm ẩn rủi ro lớn cho trẻ vị thành niên. Sở đã lập biên bản vi phạm hành chính, yêu cầu rạp chấn chỉnh và xử phạt theo Nghị định 38/2021/NĐ-CP.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Rạp phim có bị xử phạt nếu vi phạm quy định phân loại độ tuổi?
Điểm c Khoản 4 Điều 8 Nghị định 38/2021/NĐ-CP quy định cụ thể:
Điều 8. Vi phạm quy định về phổ biến phim
...
4. Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
...
c) Phổ biến phim cho khán giả không đúng độ tuổi theo quy định hoặc để khán giả không đúng với độ tuổi theo quy định vào rạp xem phim;
...
Việc phân loại phim không đơn thuần là khuyến cáo đạo đức, mà là quy định mang tính bắt buộc được thiết lập bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền (Cục Điện ảnh, Sở Văn hóa – Thể thao) nhằm định hướng hành vi cho cả người sản xuất, phổ biến và người xem. Khi một rạp chiếu phim để người không đủ tuổi vào xem phim có nội dung không phù hợp, hành vi đó xâm phạm đến quy chuẩn quản lý nội dung văn hóa, đồng thời tiềm ẩn nguy cơ gây hậu quả tâm lý cho người chưa trưởng thành.
Nghị định 38/2021/NĐ-CP quy định rõ ràng mức phạt từ 30-40 triệu đồng cho hành vi “không thực hiện hoặc thực hiện không đúng” quy định phân loại độ tuổi khi phổ biến phim. Điều này bao gồm cả việc không kiểm tra độ tuổi, cố tình lờ đi việc kiểm tra, hay không thông báo rõ ràng về độ tuổi tại điểm bán vé, cổng soát vé, website. Ngoài hình phạt tiền, cơ quan quản lý còn có thể áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả, như: buộc công khai xin lỗi, tạm đình chỉ việc phổ biến phim vi phạm, hoặc yêu cầu đào tạo lại nhân viên.
Tình tiết tăng nặng có thể bao gồm: vi phạm nhiều lần, gây ảnh hưởng đến cộng đồng (đặc biệt là trẻ em), hoặc vi phạm xảy ra sau khi đã bị nhắc nhở trước đó. Trong thực tế, Sở Văn hóa – Thể thao các địa phương đã từng xử phạt nhiều rạp chiếu vì buông lỏng khâu kiểm soát, đặc biệt vào các dịp lễ, Tết khi lượng người xem tăng cao.
Tình huống giả định
Vào kỳ nghỉ hè năm 2024, rạp chiếu phim T.H. tọa lạc tại trung tâm thương mại lớn của thành phố Huế tổ chức công chiếu bộ phim hành động “Vùng Địa Ngục” – một tác phẩm điện ảnh được dán nhãn T16 vì có nhiều cảnh bạo lực, rượt đuổi và sử dụng vũ khí. Tuy nhiên, do nhu cầu khán giả tăng cao và áp lực doanh thu trong mùa cao điểm, rạp đã nới lỏng quy trình kiểm tra độ tuổi. Nhân viên bán vé không yêu cầu xuất trình giấy tờ tùy thân, trong khi khu vực kiểm soát vé chỉ kiểm tra qua loa, không chú trọng độ tuổi người xem.
Lợi dụng sự lỏng lẻo này, một nhóm học sinh lớp 6 của Trường THCS Hùng Vương (thành phố Huế), khoảng 11–12 tuổi, đã dễ dàng mua vé và vào rạp xem phim. Sau buổi chiếu, một em trong nhóm biểu hiện lo âu kéo dài, gặp ác mộng và sợ bóng tối. Gia đình đưa em đi khám tại Bệnh viện Tâm thần tỉnh Thừa Thiên – Huế và được chẩn đoán bị rối loạn lo âu do tiếp xúc với hình ảnh bạo lực vượt ngưỡng tâm lý tuổi thiếu niên.
Quá bức xúc, phụ huynh gửi đơn phản ánh đến Sở Văn hóa – Thể thao tỉnh Thừa Thiên – Huế. Đoàn thanh tra sau đó tiến hành kiểm tra và phát hiện rạp T.H. không xây dựng quy trình kiểm soát độ tuổi người xem, không lưu trữ dữ liệu người mua vé online, không có thông báo rõ ràng về phân loại phim tại quầy vé và cổng vào. Ngoài ra, nhân viên rạp cũng không được hướng dẫn cụ thể về trách nhiệm pháp lý khi để người không đủ tuổi vào xem. Trên cơ sở đó, Sở đã lập biên bản vi phạm hành chính, ra quyết định xử phạt 20 triệu đồng theo khoản 4 Điều 14 Nghị định 38/2021/NĐ-CP và yêu cầu rạp tạm ngừng chiếu bộ phim này trong vòng 3 ngày để thực hiện khắc phục vi phạm.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Việc kiểm soát độ tuổi người xem trong hoạt động chiếu phim là yêu cầu bắt buộc nhằm đảm bảo nội dung phù hợp với sự phát triển của từng nhóm đối tượng. Nếu không thực hiện đúng, hành vi để người xem không đúng độ tuổi tiếp cận phim bị coi là vi phạm pháp luật về phổ biến phim. Trường hợp vi phạm, rạp chiếu phim có thể bị xử phạt hành chính, buộc khắc phục hậu quả và chịu trách nhiệm theo quy định tại Luật Điện ảnh và Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa.
