Quyền và nghĩa vụ của nhà thầu xây dựng

Trong xây dựng, hợp đồng thi công là cơ sở pháp lý bảo đảm quyền lợi và nghĩa vụ cho cả chủ đầu tư và nhà thầu. Khi tham gia hợp đồng, nhà thầu được pháp luật trao cho một số quyền lợi nhất định nhằm bảo vệ vị thế và trách nhiệm trong quá trình thực hiện dự án. Luật cũng đặt ra cơ chế xử lý đối với trường hợp nhà thầu vi phạm chất lượng công trình để bảo vệ lợi ích chung.

Quyền và nghĩa vụ của nhà thầu xây dựng

Khoản 1 Điều 28 Nghị định 37/2015/NĐ-CP quy định như sau:

Nghị định 37/2015/NĐ-CP

Điều 28. Quyền và nghĩa vụ của bên nhận thầu thi công xây dựng công trình

1. Quyền của bên nhận thầu thi công xây dựng:

a) Được quyền đề xuất với bên giao thầu về khối lượng phát sinh ngoài hợp đồng; từ chối thực hiện những công việc ngoài phạm vi của hợp đồng khi chưa được hai bên thống nhất và những yêu cầu trái pháp luật của bên giao thầu.
b) Được thay đổi các biện pháp thi công sau khi được bên giao thầu chấp thuận nhằm đẩy nhanh tiến độ, bảo đảm chất lượng, an toàn, hiệu quả công trình trên cơ sở giá hợp đồng đã ký kết.
c) Được quyền yêu cầu bên giao thầu thanh toán các khoản lãi vay do chậm thanh toán theo đúng thỏa thuận trong hợp đồng; được quyền đòi bồi thường thiệt hại khi bên giao thầu chậm bàn giao mặt bằng và các thiệt hại khác do lỗi của bên giao thầu gây ra.
d) Các quyền khác theo quy định của pháp luật có liên quan.

2. Nghĩa vụ của bên nhận thầu thi công xây dựng:

a) Cung cấp nhân lực, vật liệu, máy móc, thiết bị thi công và các điều kiện vật chất liên quan khác đủ số lượng và chủng loại theo hợp đồng; thiết kế bản vẽ thi công (trường hợp bên nhận thầu thực hiện thiết kế bản vẽ thi công) để thực hiện các công việc theo nội dung hợp đồng đã ký kết.

b) Tiếp nhận và quản lý mặt bằng xây dựng, bảo quản tim, cốt, mốc giới công trình.

c) Thi công xây dựng theo đúng thiết kế, chỉ dẫn kỹ thuật, tiêu chuẩn, quy chuẩn, bảo đảm chất lượng, tiến độ, an toàn, bảo vệ môi trường và phòng chống cháy nổ.

d) Ghi nhật ký thi công xây dựng công trình.

đ) Thí nghiệm vật liệu, kiểm định thiết bị, sản phẩm xây dựng theo đúng quy định của Nhà nước về quản lý chất lượng công trình xây dựng, chỉ dẫn kỹ thuật, tiêu chuẩn và quy chuẩn xây dựng.

e) Quản lý người lao động trên công trường, bảo đảm an toàn, an ninh trật tự, không gây ảnh hưởng đến các khu dân cư xung quanh.

g) Lập biện pháp tổ chức thi công, hồ sơ hoàn công, tham gia nghiệm thu công trình.

h) Chịu trách nhiệm về chất lượng thi công xây dựng công trình do mình đảm nhận. Sửa chữa sai sót trong công trình đối với những công việc do mình thi công.

i) Phối hợp với các nhà thầu khác cùng thực hiện trên công trường.

k) Định kỳ báo cáo với bên giao thầu về tiến độ thi công, nhân lực và thiết bị chính để thi công xây dựng công trình.

l) Di chuyển vật tư, máy móc, thiết bị và những tài sản khác của mình ra khỏi công trường trong thời hạn quy định sau khi công trình đã được nghiệm thu, bàn giao hoặc hợp đồng bị chấm dứt theo quy định tại Điều 41 Nghị định này, trừ trường hợp trong hợp đồng có thỏa thuận khác.

m) Hoàn trả mặt bằng theo đúng thỏa thuận trong hợp đồng.

n) Giữ bí mật thông tin liên quan đến hợp đồng hoặc pháp luật có quy định.

o) Các nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật.

Quy định tại Điều 28 Nghị định 37/2015/NĐ-CP cho thấy quyền của nhà thầu không chỉ dừng lại ở việc thi công công trình mà còn nhằm bảo vệ lợi ích hợp pháp của họ trong quá trình thực hiện hợp đồng. Nhà thầu được quyền chủ động đề xuất phương án thi công hiệu quả, từ chối yêu cầu trái luật, và yêu cầu bồi thường khi thiệt hại do lỗi của chủ đầu tư. Ngược lại, họ phải đảm bảo cung cấp đầy đủ nguồn lực, tuân thủ quy chuẩn kỹ thuật, bảo vệ an toàn lao động, môi trường, và chịu trách nhiệm về chất lượng công trình do mình thực hiện.

Tình huống giả định

• Ông Khánh đề xuất bổ sung khối lượng phát sinh
  Ông Nguyễn Văn Khánh, Giám đốc Công ty TNHH Xây dựng Phúc An, đang thi công dự án trung tâm thương mại. Trong quá trình triển khai, ông Khánh phát hiện một số hạng mục phụ trợ cần bổ sung để bảo đảm an toàn và đã gửi hồ sơ đề xuất tới chủ đầu tư.

• Chủ đầu tư đồng ý thay đổi phương án thi công
  Chủ đầu tư tiến hành thẩm định và đồng ý cho Công ty Phúc An điều chỉnh phương án thi công, nhằm rút ngắn tiến độ mà không làm phát sinh thêm chi phí ngoài hợp đồng. Nội dung thay đổi được ghi nhận bằng phụ lục hợp đồng bổ sung.

• Nhà thầu yêu cầu bồi thường khi bị chậm bàn giao mặt bằng
  Tuy nhiên, chủ đầu tư bàn giao mặt bằng chậm hơn 40 ngày so với cam kết, khiến công trình bị đình trệ. Công ty Phúc An đã lập văn bản yêu cầu thanh toán bồi thường thiệt hại và đề nghị điều chỉnh lại tiến độ theo hợp đồng đã ký.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

Chủ đầu tư có quyền tạm dừng hợp đồng khi nhà thầu vi phạm chất lượng hay không?

Khoản 2 Điều 40 Nghị định 37/2015/NĐ-CP quy định như sau:

Nghị định 37/2015/NĐ-CP

Điều 40. Tạm dừng thực hiện công việc trong hợp đồng xây dựng
…
2. Các bên tham gia hợp đồng được tạm dừng thực hiện hợp đồng xây dựng trong các trường hợp sau:

a) Bên giao thầu có quyền tạm dừng thực hiện hợp đồng xây dựng khi bên nhận thầu không đáp ứng các yêu cầu về chất lượng, an toàn lao động và tiến độ theo hợp đồng đã ký kết.
b) Bên nhận thầu có quyền tạm dừng thực hiện hợp đồng xây dựng và kéo dài tiến độ thực hiện hợp đồng khi bên giao thầu vi phạm các thỏa thuận về thanh toán, cụ thể như: Không thanh toán đủ cho bên nhận thầu giá trị của giai đoạn thanh toán mà các bên đã thống nhất vượt quá 28 ngày kể từ ngày hết hạn thanh toán theo quy định tại Khoản 10 Điều 19 Nghị định này, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác; không có bảo đảm thanh toán cho các khối lượng sắp được thực hiện.

...

Chủ đầu tư hoàn toàn có quyền tạm dừng hợp đồng nếu nhà thầu vi phạm những cam kết trọng yếu như chất lượng thi công, tiến độ hoặc an toàn lao động. Đây là cơ chế để chủ đầu tư kiểm soát chất lượng công trình và tránh rủi ro phát sinh từ sự yếu kém của nhà thầu.

Tình huống giả định

• Nhà thầu chậm tiến độ so với cam kết
  Công ty Cổ phần Xây dựng Thành Đạt, đang thi công dự án cải tạo đường giao thông nội thị. Sau 6 tháng triển khai, tiến độ mới đạt 40% so với kế hoạch, chậm gần 3 tháng so với hợp đồng đã ký.

• Chủ đầu tư yêu cầu khắc phục nhưng không hiệu quả
  Chủ đầu tư đã nhiều lần gửi văn bản nhắc nhở và yêu cầu Công ty Thành Đạt tăng cường nhân lực, thiết bị để bảo đảm tiến độ. Tuy nhiên, phía nhà thầu vẫn không khắc phục được tình trạng chậm trễ, đồng thời còn để xảy ra nhiều lỗi kỹ thuật trong quá trình thi công.

• Chủ đầu tư ra quyết định tạm dừng hợp đồng
  Trước tình hình đó, chủ đầu tư dự án đã ra quyết định tạm dừng hợp đồng thi công theo quy định. Đồng thời, cơ quan này tiến hành lựa chọn đơn vị thay thế để bảo đảm dự án hoàn thành đúng kế hoạch được duyệt.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

Kết luận

Quyền lợi và nghĩa vụ trong hợp đồng xây dựng được quy định rõ ràng để bảo đảm sự cân bằng giữa nhà thầu và chủ đầu tư. Nhà thầu có quyền đề xuất khối lượng phát sinh, thay đổi biện pháp thi công và yêu cầu thanh toán khi bị vi phạm. Chủ đầu tư có quyền tạm dừng hợp đồng nếu nhà thầu không đáp ứng yêu cầu về chất lượng, an toàn hoặc tiến độ thi công.