Quy định về thu gom rác thải sinh hoạt như thế nào?

Rác thải sinh hoạt là nguồn chất thải phát sinh hằng ngày từ hoạt động của các hộ gia đình, khu dân cư và cơ sở sinh hoạt. Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã quy định rõ trách nhiệm thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải sinh hoạt của từng cơ quan, tổ chức, cá nhân nhằm đảm bảo việc thu gom được thực hiện thống nhất, đúng quy định. Bên cạnh đó, chi phí dịch vụ thu gom rác thải sinh hoạt cũng được xác định dựa trên khối lượng hoặc thể tích rác mà mỗi hộ gia đình phát sinh.

1. Quy định về thu gom rác thải sinh hoạt như thế nào?

Căn cứ Điều 77 Luật Bảo vệ môi trường 2020:

Luật Bảo vệ môi trường 2020

Điều 77. Thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt

1. Ủy ban nhân dân các cấp lựa chọn cơ sở thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt thông qua hình thức đấu thầu theo quy định của pháp luật về đấu thầu; trường hợp không thể lựa chọn thông qua hình thức đấu thầu thì thực hiện theo hình thức đặt hàng hoặc giao nhiệm vụ theo quy định của pháp luật.

2. Cơ sở thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt có quyền từ chối thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt của hộ gia đình, cá nhân không phân loại, không sử dụng bao bì đúng quy định và thông báo cho cơ quan có thẩm quyền để kiểm tra, xử lý theo quy định của pháp luật, trừ trường hợp hộ gia đình, cá nhân sử dụng bao bì của chất thải rắn sinh hoạt khác theo quy định tại điểm c khoản 1 Điều 75 của Luật này.

3. Cơ sở thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt có trách nhiệm phối hợp với Ủy ban nhân dân cấp xã, cộng đồng dân cư, đại diện khu dân cư trong việc xác định thời gian, địa điểm, tần suất và tuyến thu gom chất thải rắn sinh hoạt và công bố rộng rãi.

4. Cơ sở thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt phải sử dụng thiết bị, phương tiện được thiết kế phù hợp đối với từng loại chất thải rắn sinh hoạt đã được phân loại, đáp ứng yêu cầu kỹ thuật về bảo vệ môi trường theo quy định của Bộ Tài nguyên và Môi trường; việc vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt phải thực hiện theo tuyến đường, thời gian theo quy định của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh.

5. Hộ gia đình, cá nhân có trách nhiệm chuyển chất thải rắn sinh hoạt đã được phân loại đến điểm tập kết theo quy định hoặc chuyển giao cho cơ sở thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt.

6. Chủ dự án đầu tư, chủ sở hữu, ban quản lý khu đô thị mới, chung cư cao tầng, tòa nhà văn phòng phải bố trí thiết bị, công trình lưu giữ chất thải rắn sinh hoạt phù hợp với các loại chất thải theo quy định tại khoản 1 Điều 75 của Luật này; tổ chức thu gom chất thải từ hộ gia đình, cá nhân và chuyển giao cho cơ sở thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt.

7. Ủy ban nhân dân cấp xã có trách nhiệm sau đây:

a) Kiểm tra việc tuân thủ quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường trong việc thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt; xử lý hành vi vi phạm pháp luật về quản lý chất thải rắn sinh hoạt theo thẩm quyền; xem xét, giải quyết kiến nghị, phản ánh của tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đình, cá nhân có liên quan đến việc thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt;

b) Chủ trì, phối hợp với cơ sở thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt, cộng đồng dân cư, tổ chức chính trị - xã hội ở cơ sở để xác định thời gian, địa điểm, tần suất và tuyến thu gom chất thải rắn sinh hoạt;

c) Hướng dẫn hộ gia đình, cá nhân chuyển giao chất thải rắn sinh hoạt cho cơ sở thu gom, vận chuyển hoặc đến điểm tập kết đúng quy định; hướng dẫn cộng đồng dân cư giám sát và công khai trường hợp không tuân thủ quy định về phân loại, thu gom chất thải rắn sinh hoạt.

Việc thu gom rác thải sinh hoạt được tổ chức chặt chẽ nhằm bảo đảm vệ sinh môi trường và trật tự đô thị. Theo đó, Ủy ban nhân dân các cấp chịu trách nhiệm lựa chọn hoặc giao nhiệm vụ cho cơ sở thu gom đồng thời phối hợp với cộng đồng dân cư để công bố lịch và tuyến thu gom cụ thể. Cơ sở thu gom chỉ được tiếp nhận rác đã phân loại đúng quy định, có quyền từ chối nếu hộ gia đình vi phạm. Ngoài ra, phương tiện và thiết bị thu gom phải đạt chuẩn kỹ thuật về môi trường; các khu dân cư, chung cư và khu đô thị mới phải bố trí điểm lưu giữ rác hợp vệ sinh. 

Tình huống giả định:

• Ủy ban nhân dân tỉnh triển khai đấu thầu lựa chọn đơn vị thu gom
  Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh ban hành kế hoạch lựa chọn đơn vị thu gom rác thải sinh hoạt tại khu dân cư Hồng Gai áp dụng hình thức đấu thầu công khai để bảo đảm minh bạch và hiệu quả.

• Công ty Môi trường Xanh Quảng Ninh yêu cầu hộ dân phân loại rác trước khi thu gom
  Sau khi trúng thầu, Công ty Môi trường Xanh Quảng Ninh tổ chức thu gom định kỳ hằng ngày. Một số hộ dân chưa phân loại rác theo quy định bị đơn vị này từ chối tiếp nhận và báo cáo về Ủy ban nhân dân phường Hồng Gai để xử lý theo thẩm quyền.

• Ủy ban nhân dân phường Hồng Gai kiểm tra và xử lý vi phạm phân loại rác thải
  Ủy ban nhân dân phường Hồng Gai phối hợp với cộng đồng dân cư tiến hành kiểm tra, lập biên bản nhắc nhở các hộ vi phạm. Sau hai tháng, tỷ lệ hộ gia đình phân loại rác đúng quy định đạt trên 90%, góp phần nâng cao ý thức bảo vệ môi trường và hiệu quả quản lý rác thải tại địa phương.

(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)

2. Chi phí dịch vụ thu gom rác thải sinh hoạt được xác định như thế nào?

Căn cứ khoản 1 Điều 79 Luật Bảo vệ môi trường 2020:

Luật Bảo vệ môi trường 2020

Điều 79. Chi phí thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt

1. Giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt từ hộ gia đình, cá nhân được tính toán theo căn cứ sau đây:

a) Phù hợp với quy định của pháp luật về giá;

b) Dựa trên khối lượng hoặc thể tích chất thải đã được phân loại;

c) Chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế, chất thải nguy hại phát sinh từ hộ gia đình, cá nhân đã được phân loại riêng thì không phải chi trả giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý.

...

Chi phí thu gom rác thải sinh hoạt được tính dựa trên lượng rác mà mỗi hộ gia đình thải ra. Ai xả nhiều rác thì trả nhiều tiền hơn, còn ai xả ít rác thì trả ít tiền hơn. Cách tính này giúp công bằng hơn và khuyến khích người dân phân loại, giảm thiểu rác ngay tại nguồn. Ngoài ra, rác có thể tái chế hoặc tái sử dụng sẽ được thu gom miễn phí, hộ nào không phân loại hoặc phân loại sai quy định thì phải trả mức phí cao hơn. 

Tình huống giả định:

• Ủy ban nhân dân tỉnh Khánh Hòa ban hành khung giá mới cho dịch vụ thu gom rác
  Ủy ban nhân dân tỉnh Khánh Hòa phê duyệt bộ khung giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải sinh hoạt áp dụng tại khu vực. Theo đó, mức phí được tính theo khối lượng rác thải sau khi phân loại thay vì tính bình quân theo hộ như trước đây.

• Công ty Môi trường Khánh Hòa triển khai thu phí theo mô hình mới
  Công ty Môi trường Khánh Hòa phát túi đựng rác chuyên dụng có mã QR để xác định khối lượng và tần suất thu gom. Các hộ dân phân loại rác đúng quy định được giảm 20% chi phí, trong khi những hộ không phân loại phải trả phí cao hơn.

• Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Khánh Hòa đánh giá hiệu quả triển khai
  Sau 4 tháng thực hiện, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Khánh Hòa ghi nhận lượng rác tái chế tăng gấp đôi, chi phí thu gom và xử lý giảm 15%. Mô hình được đánh giá là giải pháp hiệu quả, công bằng và bền vững trong quản lý rác thải sinh hoạt trên địa bàn tỉnh.

(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)

3. Kết luận

Luật Bảo vệ môi trường 2020 quy định rõ trách nhiệm trong việc thu gom và xử lý rác thải sinh hoạt, từ khâu tổ chức, phân loại đến phương tiện thu gom. Chi phí dịch vụ thu gom rác được tính dựa trên lượng rác thải thực tế, giúp việc quản lý trở nên công bằng, minh bạch và khuyến khích người dân phân loại rác tại nguồn.