Sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản không làm phát sinh quan hệ cha mẹ với người cho tinh trùng, noãn, phôi. Đồng thời, phụ nữ độc thân sinh con được xác định là mẹ hợp pháp của trẻ.
Kỹ thuật hỗ trợ sinh sản ngày càng phổ biến và mở ra cơ hội làm cha mẹ cho nhiều gia đình không thể sinh con tự nhiên. Việc sử dụng tinh trùng, noãn hoặc phôi được hiến tặng khiến nhiều người băn khoăn về mối quan hệ pháp lý giữa người cho và đứa trẻ. Pháp luật đã quy định rõ ràng để bảo đảm quyền lợi của trẻ và ổn định quan hệ gia đình.
1. Quan hệ giữa người cho tinh trùng, cho noãn, cho phôi với trẻ được sinh ra là gì?
Khoản 3 Điều 93 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định như sau:
Luật Hôn nhân và gia đình 2014
Điều 93. Xác định cha, mẹ trong trường hợp sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản
...
3. Việc sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản không làm phát sinh quan hệ cha, mẹ và con giữa người cho tinh trùng, cho noãn, cho phôi với người con được sinh ra.
...
Pháp luật hoàn toàn tách bạch quan hệ sinh học và quan hệ pháp lý trong trường hợp sử dụng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản. Người cho tinh trùng, noãn hoặc phôi chỉ đóng vai trò cung cấp vật chất sinh học, không có quyền và nghĩa vụ đối với trẻ. Quy định này nhằm bảo đảm sự ổn định của gia đình tiếp nhận và tránh tranh chấp phát sinh về sau, đặc biệt trong các trường hợp người cho và người nhận không quen biết nhau.
Tình huống giả định
- Vợ chồng anh Kiên nhận tinh trùng hiến tặng hợp pháp
Vợ chồng anh Nguyễn Minh Kiên tại Thành phố Đà Nẵng điều trị hiếm muộn và được bác sĩ chỉ định sử dụng tinh trùng hiến tặng tại cơ sở y tế được cấp phép. - Đứa trẻ được xác định quan hệ cha mẹ theo pháp luật
Sau khi điều trị thành công, chị Lê Thu Lan sinh một bé trai. Vợ chồng anh Kiên làm thủ tục khai sinh tại UBND cấp xã, ghi nhận anh Kiên và chị Lan là cha mẹ hợp pháp của trẻ. -
Không phát sinh bất kỳ quyền hay nghĩa vụ nào với người cho
Dù bên hiến tặng là ai, họ không có quyền yêu cầu nhận con cũng không phải chịu trách nhiệm pháp lý liên quan đến việc nuôi dưỡng đứa trẻ.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Phụ nữ độc thân sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản thì con được xác định là con của ai?
Khoản 2 Điều 93 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định:
Luật Hôn nhân và gia đình 2014
Điều 93. Xác định cha, mẹ trong trường hợp sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản
...
2. Trong trường hợp người phụ nữ sống độc thân sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản thì người phụ nữ đó là mẹ của con được sinh ra.
...
Pháp luật xác định rõ rằng người phụ nữ độc thân sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản là mẹ hợp pháp của đứa trẻ. Không ai khác, kể cả người hiến tinh trùng hoặc cơ sở y tế thực hiện kỹ thuật, có quyền nhận cha mẹ đối với trẻ. Quy định này nhằm bảo vệ quyền làm mẹ và bảo đảm đứa trẻ có địa vị pháp lý rõ ràng ngay từ khi sinh ra.
Tình huống giả định
- Chị Hồng sinh con bằng phương pháp IUI tại cơ sở được cấp phép
Chị Nguyễn Thu Hồng (sống độc thân tại Tỉnh Đắk Lắk) lựa chọn kỹ thuật bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI) theo chỉ định y khoa. - Trẻ được xác định là con hợp pháp của chị Hồng
Sau khi chị Hồng sinh bé gái, UBND cấp xã đăng ký khai sinh và ghi nhận chị Hồng là mẹ duy nhất của đứa trẻ, đúng theo quy định pháp luật. -
Không phát sinh tranh chấp về quyền làm cha mẹ
Người hiến tinh trùng không có quyền yêu cầu xác lập quan hệ cha mẹ với bé, bảo đảm sự ổn định trong đời sống của hai mẹ con.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Quan hệ pháp lý trong trường hợp sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản được quy định chặt chẽ để đảm bảo quyền lợi của trẻ và sự ổn định của gia đình. Người cho tinh trùng, noãn hoặc phôi không phát sinh quan hệ cha mẹ với trẻ. Nếu người phụ nữ độc thân sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản, trẻ được xác định là con hợp pháp của người phụ nữ đó.
