Cha mẹ phải bồi thường trong nhiều trường hợp khi con gây thiệt hại; thời hiệu khởi kiện yêu cầu bồi thường thiệt hại là 3 năm theo Bộ luật Dân sự 2015.
Việc trẻ gây thiệt hại cho người khác là tình huống xuất hiện trong nhiều hoàn cảnh khác nhau và thường tạo ra tranh cãi liên quan đến trách nhiệm của cha mẹ. Pháp luật quy định rõ các trường hợp cha mẹ phải bồi thường dựa trên độ tuổi và khả năng chịu trách nhiệm dân sự của con. Đồng thời, thời hiệu khởi kiện cũng được xác định cụ thể để bảo đảm quyền lợi cho người bị thiệt hại.
1. Con gây thiệt hại thì cha mẹ có phải bồi thường không?
Điều 74 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định như sau:
Luật Hôn nhân và gia đình 2014
Điều 74. Bồi thường thiệt hại do con gây ra
Cha mẹ phải bồi thường thiệt hại do con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự gây ra theo quy định của Bộ luật dân sự.
Và Điều 586 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:
Điều 586. Năng lực chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại của cá nhân
...
2. Người chưa đủ mười lăm tuổi gây thiệt hại mà còn cha, mẹ thì cha, mẹ phải bồi thường toàn bộ thiệt hại; nếu tài sản của cha, mẹ không đủ để bồi thường mà con chưa thành niên gây thiệt hại có tài sản riêng thì lấy tài sản đó để bồi thường phần còn thiếu, trừ trường hợp quy định tại Điều 599 của Bộ luật này.
Người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi gây thiệt hại thì phải bồi thường bằng tài sản của mình; nếu không đủ tài sản để bồi thường thì cha, mẹ phải bồi thường phần còn thiếu bằng tài sản của mình.
...
Điều 599. Bồi thường thiệt hại do người dưới mười lăm tuổi, người mất năng lực hành vi dân sự gây ra trong thời gian trường học, bệnh viện, pháp nhân khác trực tiếp quản lý
1. Người chưa đủ mười lăm tuổi trong thời gian trường học trực tiếp quản lý mà gây thiệt hại thì trường học phải bồi thường thiệt hại xảy ra.
2. Người mất năng lực hành vi dân sự gây thiệt hại cho người khác trong thời gian bệnh viện, pháp nhân khác trực tiếp quản lý thì bệnh viện, pháp nhân khác phải bồi thường thiệt hại xảy ra.
3. Trường học, bệnh viện, pháp nhân khác quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này không phải bồi thường nếu chứng minh được mình không có lỗi trong quản lý; trong trường hợp này, cha, mẹ, người giám hộ của người dưới mười lăm tuổi, người mất năng lực hành vi dân sự phải bồi thường.
Trách nhiệm bồi thường thiệt hại phụ thuộc vào độ tuổi và năng lực hành vi dân sự của người gây ra thiệt hại. Với trẻ dưới 15 tuổi, cha mẹ luôn phải bồi thường toàn bộ thiệt hại, trừ trường hợp áp dụng Điều 599 Bộ luật Dân sự (thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ). Đối với người từ đủ 15 đến dưới 18 tuổi, trách nhiệm trước tiên thuộc về chính người gây thiệt hại. Nếu họ không đủ tài sản, cha mẹ mới phải bồi thường phần còn thiếu. Quy định này nhằm cân bằng giữa trách nhiệm của cha mẹ trong việc quản lý con và trách nhiệm cá nhân của người chưa thành niên.
Tình huống giả định
- Con trai ông Thành gây hư hỏng tài sản của hàng xóm
Tại tỉnh Nghệ An, cháu Nguyễn Hoài Nam (12 tuổi), con trai ông Nguyễn Văn Thành, trong lúc chơi đá bóng đã làm vỡ cửa kính nhà hàng xóm là bà Lê Thị Hạnh. - Gia đình chủ động nhận trách nhiệm
Ngay khi biết sự việc, ông Thành đến gặp bà Hạnh để xin lỗi và thống nhất khắc phục thiệt hại theo quy định. Giá trị cửa kính được thẩm định lại và hai bên đạt được thỏa thuận về mức bồi thường. -
Việc bồi thường được thực hiện đúng pháp luật
Ông Thành thanh toán chi phí sửa chữa đầy đủ, đảm bảo quyền lợi cho người bị thiệt hại. Nhờ xử lý đúng quy định và thiện chí, sự việc được giải quyết ổn thỏa.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Thời hiệu khởi kiện yêu cầu bồi thường thiệt hại là bao lâu?
Điều 588 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:
Điều 588. Thời hiệu khởi kiện yêu cầu bồi thường thiệt hại
Thời hiệu khởi kiện yêu cầu bồi thường thiệt hại là 03 năm, kể từ ngày người có quyền yêu cầu biết hoặc phải biết quyền, lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm.
Thời hiệu khởi kiện là khoảng thời gian mà người bị thiệt hại được quyền yêu cầu tòa án buộc người gây thiệt hại phải bồi thường. Nếu quá thời hạn 03 năm mà không khởi kiện, người yêu cầu có thể mất quyền khởi kiện, trừ một số trường hợp pháp luật có quy định khác. Việc xác định đúng mốc thời gian “biết hoặc phải biết” bị thiệt hại rất quan trọng vì đây là căn cứ tính thời hiệu.
Tình huống giả định
- Thiệt hại xảy ra nhưng người bị thiệt hại chậm yêu cầu
Bà Trần Ngọc Minh ở TP. Hồ Chí Minh phát hiện con của hàng xóm gây hư hỏng bức tường nhà mình từ năm 2022 nhưng không yêu cầu bồi thường ngay vì nghĩ thiệt hại nhỏ. - Sau hơn 2 năm, bà Minh mới yêu cầu bồi thường
Đến giữa năm 2025, khi tường xuống cấp nghiêm trọng hơn, bà Minh mới yêu cầu gia đình bên cạnh chịu trách nhiệm bồi thường phần thiệt hại đã gây ra trước đó. -
Cơ quan chức năng giải thích về thời hiệu
Khi hai bên đưa vụ việc đến hòa giải tại cơ quan có thẩm quyền, cán bộ chuyên môn xác định thời hiệu 03 năm tính từ thời điểm bà Minh biết hoặc phải biết thiệt hại đã phát sinh. Do vẫn còn trong thời hạn nên yêu cầu bồi thường của bà Minh vẫn hợp lệ.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do con gây ra được xác định dựa trên độ tuổi của con và mức độ tài sản của từng bên. Cha mẹ có thể phải bồi thường toàn bộ hoặc phần còn thiếu tùy trường hợp. Người bị thiệt hại cũng cần lưu ý thời hiệu khởi kiện 03 năm để bảo đảm quyền yêu cầu được giải quyết đúng pháp luật.
