Nhiều quán bar hiện nay thường xuyên mở nhạc để tạo không gian giải trí, thu hút khách hàng. Việc sử dụng âm nhạc trong môi trường kinh doanh như vậy đặt ra câu hỏi liệu có phải trả tiền bản quyền hay không. Trong trường hợp không đạt được thỏa thuận về mức phí, pháp luật có hướng dẫn cụ thể cách tính tiền bản quyền.
1. Mở nhạc trong quán bar có phải trả tiền bản quyền không?
Khoản 1 Điều 33 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi bởi khoản 10 Điều 1 Luật sửa đổi 2009 và khoản 9 Điều 1 Luật sửa đổi 2022) quy định như sau:
Điều 33. Giới hạn quyền liên quan
1. Các trường hợp sử dụng bản ghi âm, ghi hình đã công bố không phải xin phép nhưng phải trả tiền bản quyền, phải thông tin về bản ghi âm, ghi hình bao gồm:
...
b) Tổ chức, cá nhân sử dụng bản ghi âm, ghi hình đã công bố nhằm mục đích thương mại trong hoạt động kinh doanh, thương mại không phải xin phép nhưng phải trả tiền bản quyền theo thỏa thuận cho người biểu diễn, nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình, tổ chức phát sóng kể từ khi sử dụng; trường hợp không đạt được thỏa thuận thì thực hiện theo quy định của Chính phủ. Chính phủ quy định chi tiết các hoạt động kinh doanh, thương mại quy định tại điểm này.
...
Âm nhạc đóng vai trò quan trọng trong việc tạo không khí và thu hút khách hàng tại các quán bar, nhưng việc sử dụng bản ghi âm, ghi hình trong môi trường kinh doanh không hoàn toàn là “miễn phí”. Theo quy định tại Luật Sở hữu trí tuệ, các tổ chức, cá nhân sử dụng nhạc đã được công bố trong hoạt động kinh doanh thương mại không cần xin phép, nhưng phải trả tiền bản quyền kể từ thời điểm bắt đầu sử dụng. Đối tượng nhận tiền bản quyền bao gồm người biểu diễn, nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình và tổ chức phát sóng.
Nghĩa vụ trả tiền bản quyền không bị phụ thuộc vào việc có đạt được thỏa thuận hay không. Trong trường hợp không thể thỏa thuận, Chính phủ đã ban hành mức giá cụ thể để áp dụng. Điều này nhằm đảm bảo sự minh bạch, công bằng và ngăn chặn hành vi trốn tránh nghĩa vụ pháp lý. Các địa điểm như quán bar, nhà hàng, siêu thị, trung tâm thương mại… đều thuộc phạm vi điều chỉnh.
Tình huống giả định:
Quán bar mở nhạc không trả tiền bản quyền bị yêu cầu thực hiện nghĩa vụ tài chính
Anh Minh là chủ một quán bar lớn ở Quận 1, TP.HCM, thường xuyên mở nhạc để phục vụ khách hàng vào các buổi tối. Trong suốt hai năm hoạt động, quán chưa từng ký kết bất kỳ hợp đồng bản quyền nào với các tổ chức đại diện quyền liên quan. Khi bị một tổ chức đại diện quyền liên quan gửi văn bản yêu cầu thỏa thuận chi trả tiền bản quyền, anh Minh cho rằng việc mở nhạc là quyền tự do trong kinh doanh và không cần trả thêm phí.
Sau nhiều lần gửi thư đề nghị mà không nhận được phản hồi hợp tác, tổ chức đại diện đã kiến nghị cơ quan chức năng vào cuộc. Thanh tra Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM đã tiến hành kiểm tra và xác định quán bar sử dụng bản ghi âm trong kinh doanh mà không thực hiện nghĩa vụ tài chính theo quy định. Dựa trên Luật Sở hữu trí tuệ và hướng dẫn của Nghị định 17/2023/NĐ-CP, cơ quan chức năng đã buộc anh Minh phải trả tiền bản quyền theo mức tính cụ thể, đồng thời cảnh báo về việc có thể xử phạt nếu tiếp tục vi phạm.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
2. Nếu không thỏa thuận được thì tính tiền bản quyền ra sao?
Phụ lục II kèm theo Nghị định 17/2023/NĐ-CP quy định như sau:
PHỤ LỤC II
BIỂU MỨC TIỀN BẢN QUYỀN KHI SỬ DỤNG TÁC PHẨM, BẢN GHI ÂM, GHI HÌNH TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH, THƯƠNG MẠI TRONG TRƯỜNG HỢP GIỚI HẠN QUYỀN TÁC GIẢ, GIỚI HẠN QUYỀN LIÊN QUAN
(Kèm theo Nghị định số 17/2023/NĐ-CP ngày 26 tháng 4 năm 2023 của Chính phủ)Số tiền bản quyền chi trả (tính theo năm) = Mức lương cơ sở x Hệ số điều chỉnh
Đơn vị tính: Mức lương cơ sở/tháng
TT
Hoạt động kinh doanh, thương mại
Hệ số điều chỉnh tính theo sức chứa hoặc diện tích/địa điểm theo năm sử dụng
6
Quán bar, bistro, club, vũ trường (tính theo tổng diện tích/năm)
Đến 50 m2
Từ trên 50 m2 đến 200 m2
Trên 200 m2
Hệ số điều chỉnh là 2,35 - 4,0/50 m2/năm
Cứ mỗi m2 tăng thêm thì hệ số điều chỉnh là 0,06/m2/năm
Cứ mỗi m2 tăng thêm thì hệ số điều chỉnh là 0,05/m2/năm (Số tiền bản quyền tối đa trong một năm là: 27 x Mức lương cơ sở)
Ghi chú:
- Đối với các hoạt động kinh doanh, thương mại quy định tại các mục số 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 và 10 của Phụ lục này áp dụng quy định phân loại đô thị như sau:
√ Thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh: áp dụng theo khung giá;
√ Đô thị loại I: áp dụng 80% khung giá;
√ Đô thị loại II: áp dụng 60% khung giá;
√ Đô thị loại III: áp dụng 40% khung giá;
√ Đô thị loại IV: áp dụng 20% khung giá;
√ Đô thị loại V: áp dụng 10% khung giá.
- Biểu mức tiền bản quyền trên đây áp dụng cho chủ sở hữu quyền tác giả và áp dụng tương tự cho chủ sở hữu quyền liên quan đối với bản ghi âm, ghi hình được sử dụng.
Trong trường hợp quán bar không thể thỏa thuận được mức phí bản quyền với chủ sở hữu quyền liên quan, pháp luật đã thiết lập sẵn công thức tính để áp dụng thống nhất. Cụ thể, theo Nghị định 17/2023/NĐ-CP, số tiền bản quyền phải trả được xác định dựa trên mức lương cơ sở và hệ số điều chỉnh tương ứng với diện tích quán.
Tại TP.HCM – được phân loại là đô thị đặc biệt – việc tính tiền bản quyền áp dụng theo khung giá cao nhất. Với quán bar có diện tích đến 50m², hệ số dao động từ 2,35 đến 4,0 lần mức lương cơ sở. Diện tích lớn hơn sẽ cộng thêm hệ số tương ứng (0,06/m²/năm từ 51–200m²; 0,05/m²/năm từ 201m² trở lên). Tuy nhiên, tổng mức thu trong năm không vượt quá 27 lần mức lương cơ sở.
Tại thời điểm hiện tại, mức lương cơ sở theo Nghị định 24/2023/NĐ-CP là 1.800.000 đồng/tháng. Như vậy, số tiền bản quyền cao nhất trong một năm mà một quán bar phải trả sẽ không vượt quá 48.600.000 đồng (tức 27 x 1.800.000 đồng).
Việc quy định công thức sẵn giúp tạo sự minh bạch, giảm tranh chấp và tạo cơ sở pháp lý rõ ràng trong việc chi trả bản quyền giữa đơn vị sử dụng và chủ thể quyền. Đồng thời, cũng giúp các quán bar chủ động hơn trong việc dự trù chi phí và tránh rủi ro pháp lý khi không đạt được thỏa thuận riêng.
Tình huống giả định:
Không ký kết thỏa thuận, quán bar vẫn bị truy thu tiền bản quyền theo mức Nhà nước
Chị Hằng là chủ một quán bar có diện tích khoảng 70m² nằm tại Quận Bình Thạnh, TP.HCM. Sau một thời gian hoạt động, chị nhận được văn bản từ một tổ chức đại diện quyền liên quan đề nghị ký kết hợp đồng chi trả tiền bản quyền âm nhạc. Tuy nhiên, vì không thống nhất được mức phí, chị Hằng quyết định không ký hợp đồng với lý do “chưa có thỏa thuận thì chưa phải trả tiền”.
Một tháng sau, tổ chức trên gửi đơn đề nghị Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM kiểm tra. Qua xác minh, cơ quan chức năng xác định quán bar sử dụng nhạc thương mại không ký kết bản quyền nhưng vẫn khai thác liên tục trong suốt thời gian hoạt động. Dựa vào Nghị định 17/2023/NĐ-CP, quán bar của chị Hằng bị áp dụng công thức tính phí do Nhà nước quy định:
– Mức lương cơ sở: 1.800.000 đồng
– Diện tích 70m² = Hệ số 4,0 + (20m² x 0,06) = 5,2
→ Tổng tiền bản quyền phải trả: 1.800.000 x 5,2 = 9.360.000 đồng/năm
Ngoài việc bị buộc thanh toán truy thu, chị Hằng còn bị cảnh báo xử lý vi phạm nếu tiếp tục không tuân thủ quy định. Từ đó, chị phải ký hợp đồng với tổ chức quản lý và thực hiện nghĩa vụ hàng năm.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
3. Kết luận
Việc sử dụng âm nhạc trong các quán bar không chỉ mang tính giải trí mà còn là hoạt động kinh doanh có yếu tố bản quyền. Các quán bar bắt buộc phải trả tiền bản quyền khi mở nhạc phục vụ khách hàng, kể cả khi chưa đạt được thỏa thuận với chủ sở hữu. Trường hợp không thỏa thuận được, mức phí sẽ được tính theo quy định của Chính phủ tại Nghị định 17/2023/NĐ-CP.
