Phòng vệ chính đáng qua tình huống cô gái đánh trả thanh niên xăm trổ

Một đoạn clip ghi lại cảnh một cô gái trong hầm gửi xe bị một thanh niên xăm trổ tấn công, nhưng bất ngờ phản kháng mạnh mẽ và khống chế ngược lại đối phương, đã nhanh chóng thu hút sự chú ý của dư luận. Nhiều ý kiến cho rằng hình ảnh này thể hiện sự dũng cảm của người phụ nữ khi tự bảo vệ mình, đồng thời cũng đặt ra nhiều tranh luận về khía cạnh pháp lý. Vấn đề được quan tâm là hành động của cô gái có được xem là phòng vệ chính đáng theo quy định pháp luật hay có nguy cơ bị coi là vượt quá giới hạn. Trợ Lý Luật sẽ phân tích sự việc dưới góc độ pháp luật và xã hội nhằm làm rõ ranh giới giữa tự vệ hợp pháp và hành vi bạo lực trái luật.

I. Bối cảnh và diễn biến sự việc

II. Quy định về “phòng vệ chính đáng”

1. Khái niệm và quy định tại Điều 22 Bộ luật Hình sự

Trong pháp luật hình sự Việt Nam, phòng vệ chính đáng được quy định rõ tại Điều 22 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017). Theo đó, phòng vệ chính đáng là hành vi của một người nhằm bảo vệ quyền hoặc lợi ích hợp pháp của bản thân, của người khác, hoặc lợi ích của Nhà nước, cơ quan, tổ chức, bằng cách chống trả lại một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm. Đặc biệt, luật khẳng định rõ phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm.

Bộ luật Hình sự 2015

Điều 22. Phòng vệ chính đáng

1. Phòng vệ chính đáng là hành vi của người vì bảo vệ quyền hoặc lợi ích chính đáng của mình, của người khác hoặc lợi ích của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức mà chống trả lại một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm các lợi ích nói trên.

Phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm.

2. Vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả rõ ràng quá mức cần thiết, không phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi xâm hại.

Người có hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật này.

Mỗi công dân đều có quyền tự bảo vệ trước các hành vi xâm hại bất hợp pháp. Khi bị tấn công, họ không bắt buộc phải chịu đựng hay bỏ chạy, mà có quyền đáp trả để bảo vệ an toàn cho mình và cho người xung quanh.

2. Điều kiện để được coi là phòng vệ chính đáng

Không phải bất kỳ hành vi chống trả nào cũng được coi là phòng vệ chính đáng. Pháp luật quy định một số điều kiện cụ thể để xác định:

Thứ nhất, phải có hành vi tấn công trái pháp luật. Nghĩa là người khác có hành vi xâm hại đến tính mạng, sức khỏe, tài sản, danh dự của mình hoặc của người khác mà không có căn cứ pháp lý.

Thứ hai, hành vi tấn công phải đang xảy ra. Người phòng vệ chỉ được chống trả khi sự việc đang diễn ra, chứ không phải sau khi sự việc đã kết thúc.

Thứ ba, hành vi chống trả phải là cần thiết. Tức là việc đáp trả phải nhằm ngăn chặn, đẩy lùi hành vi xâm hại, chứ không phải để trả thù hay gây tổn hại quá mức cho người tấn công.

Chỉ khi thỏa mãn đầy đủ các yếu tố trên, hành vi đáp trả mới được pháp luật công nhận là phòng vệ chính đáng và người thực hiện sẽ không bị coi là phạm tội.

3. Trường hợp “vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng”

Bên cạnh việc thừa nhận quyền tự vệ, pháp luật cũng quy định rõ ràng ranh giới của hành vi này. Nếu vượt quá mức cho phép, người chống trả có thể phải chịu trách nhiệm hình sự. Cụ thể:

Thứ nhất, vượt quá giới hạn khi gây thiệt hại rõ ràng lớn hơn mức cần thiết. Nghĩa là hành vi đáp trả không còn nhằm mục đích ngăn chặn sự tấn công, mà gây hậu quả nặng nề không phù hợp với tính chất nguy hiểm của hành vi xâm hại.

Thứ hai, vượt quá giới hạn khi hành vi tấn công đã chấm dứt. Nếu đối phương đã dừng hoặc bỏ đi mà người bị tấn công vẫn tiếp tục gây thương tích, thì hành vi đó không được coi là phòng vệ chính đáng.

Thứ ba, hậu quả vượt quá giới hạn có thể dẫn đến trách nhiệm pháp lý. Trong những trường hợp này, người thực hiện có thể bị xử lý về tội “Cố ý gây thương tích do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng” hoặc tội danh khác tùy mức độ thiệt hại.

Tội Cố ý gây thương tích do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng được quy định tại Điều 136 Bộ luật Hình sự 2015:

Bộ luật Hình sự 2015

Điều 136. Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hoặc do vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội

1. Người nào cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60% do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hoặc do vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội, thì bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm:

a) Đối với 02 người trở lên mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người từ 31% đến 60%;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên.

3. Phạm tội dẫn đến chết người hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe cho 02 người trở lên mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 61% trở lên, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 03 năm.

III. Phân tích tình huống

Trong đoạn clip ghi lại tại hầm gửi xe, có thể thấy hành vi tấn công của người đàn ông xăm trổ là hành vi trái pháp luật, xâm phạm trực tiếp đến sức khỏe và sự an toàn của cô gái. Người phụ nữ bị đẩy vào tình thế buộc phải tự bảo vệ bản thân, nếu không phản kháng có thể tiếp tục bị khống chế hoặc gây thương tích.

Phản ứng của cô gái được thể hiện rõ ràng và quyết liệt thông qua việc cô lập tức bỏ mũ bảo hiểm để dễ dàng chống trả, sử dụng những động tác mạnh mẽ để giành lại thế chủ động. Trong quá trình đó, người đàn ông rơi vào thế bị động và cuối cùng phải dừng hành vi, xin lỗi nạn nhân. Xét về bản chất, đây là hành động nhằm chặn đứng sự tấn công, bảo vệ an toàn cho bản thân, do đó có nhiều dấu hiệu phù hợp với khái niệm phòng vệ chính đáng theo quy định của pháp luật.

IV. Khía cạnh xã hội và đạo đức

1. Tâm lý ủng hộ người yếu thế phản kháng

Trong nhiều vụ việc, phụ nữ thường bị xem là phái yếu và dễ trở thành nạn nhân của bạo lực. Vì vậy, việc một cô gái có thể phản kháng và khống chế được một người đàn ông tấn công đã tạo nên sự quan tâm đặc biệt. Dư luận nhìn nhận đây như một hình ảnh cho thấy sự chủ động tự vệ của người yếu thế, khiến nhiều người cảm thấy yên tâm khi hành vi bạo lực bị ngăn chặn kịp thời. Điều này phản ánh tâm lý xã hội luôn có xu hướng ủng hộ nạn nhân khi họ đứng lên bảo vệ chính mình.

2. Vai trò của võ thuật trong tự vệ và bảo vệ bản thân

Qua tình huống này, nhiều ý kiến cho rằng việc trang bị kỹ năng võ thuật cơ bản cho phụ nữ là rất cần thiết. Võ thuật không chỉ mang lại sự tự tin mà còn giúp tăng khả năng ứng phó khi gặp tình huống nguy hiểm. Tuy nhiên, việc sử dụng võ thuật cần đúng mục đích, chỉ để phòng vệ, tránh rơi vào tình trạng sử dụng quá mức dẫn đến vi phạm pháp luật.

3. Nguy cơ hiểu sai, khuyến khích bạo lực nếu không phân định rõ pháp lý

Một vấn đề khác cũng cần được lưu ý là dư luận, đặc biệt trên mạng xã hội, dễ dàng cổ vũ cho những hành động phản kháng bằng bạo lực mà không phân biệt ranh giới pháp lý. Nếu xu hướng này bị lan rộng, có thể vô tình khuyến khích hành vi bạo lực trong xã hội.

V. Kết luận

Vụ việc cô gái trong hầm gửi xe đánh trả và khống chế một người đàn ông xăm trổ không chỉ thu hút sự quan tâm của dư luận mà còn đặt ra vấn đề pháp lý quan trọng về ranh giới giữa phòng vệ chính đáng và hành vi vượt quá giới hạn. Pháp luật cho phép mỗi cá nhân được quyền tự vệ để bảo vệ bản thân và người khác, nhưng hành động chống trả chỉ được công nhận khi diễn ra trong phạm vi cần thiết, không gây thiệt hại vượt mức. Bên cạnh khía cạnh pháp lý, sự việc cũng gợi mở bài học xã hội về việc trang bị kỹ năng tự vệ, đồng thời nhấn mạnh trách nhiệm của cộng đồng trong việc nhìn nhận đúng đắn, tránh cổ vũ bạo lực dưới mọi hình thức.