Tình trạng ô tô đậu chắn lối đi, chiếm dụng vỉa hè hoặc cổng nhà dân không còn xa lạ ở các khu đô thị. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, thay vì báo chính quyền, người dân lại chọn cách xử lý bằng bạo lực như đập gương, cào xước xe hoặc xịt sơn để "dằn mặt". Hành vi trên được xem là phá hoại tài sản của người khác và có thể phải chịu trách nhiệm về hình sự hoặc nhẹ nhất là bồi thường thiệt hại cho chủ xe.
1. Hành vi phá hoại xe ô tô đậu trước nhà người khác có hợp pháp không?
Căn cứ vào Điều 15 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, khoản 1 Điều 178 Bộ luật hình sự 2015 quy định cụ thể như sau:
Điều 15. Vi phạm quy định về gây thiệt hại đến tài sản của tổ chức, cá nhân khác
...
2. Phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:
a) Hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản của cá nhân, tổ chức, trừ trường hợp vi phạm quy định tại điểm b khoản 3 Điều 21 Nghị định này;
...
Điều 178. Tội hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản
1. Người nào hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản của người khác trị giá từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng, tài sản là di vật, cổ hoặc vật có giá trị lịch sử, văn hóa hoặc tài sản trị giá dưới 2.000.000 đồng nhưng thuộc một trong những trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:a) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi chiếm đoạt tài sản mà còn vi phạm;
b) Đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm;
c) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội;
d) Tài sản là phương tiện kiếm sống chính của người bị hại và gia đình họ; tài sản là kỷ vật, di vật, đồ thờ cúng có giá trị đặc biệt về mặt tinh thần đối với người bị hại.
...
Việc một chiếc xe đỗ sai vị trí ở trước nhà người khác là hành vi vi phạm hành chính. Tuy nhiên, việc đậu sai không đồng nghĩa với việc người khác được phép tự ý phá hoại tài sản. Theo quy định tại khoản 1 Điều 178 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017): “Người nào hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản của người khác trị giá từ 2.000.000 đồng trở lên thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.” Nếu thiệt hại đủ lớn, người đập phá xe có thể bị truy tố hình sự. Trong trường hợp thiệt hại dưới mức làm căn cứ để truy cứu, hành vi vẫn bị xử phạt hành chính theo điểm a khoản 2 Điều 15 Nghị định 144/2021/NĐ-CP với mức phạt từ 3 đến 5 triệu đồng.
Tình huống giả định
Ông Nguyễn Văn Định (sống tại phường Nguyễn Cư Trinh, Quận 1, TP.HCM) nhiều lần gặp tình trạng ô tô đậu chắn ngay trước cổng ra vào căn nhà trong hẻm nhỏ nơi gia đình ông sinh sống. Dù đã treo bảng “Cấm đậu xe” rõ ràng và từng báo tổ dân phố phản ánh, tình trạng này vẫn tiếp diễn. Sáng 18/4/2024, một chiếc ô tô hiệu Hyundai Tucson mang biển số tỉnh khác đậu chắn toàn bộ lối đi. Ông Định chờ hơn 30 phút không thấy ai đến, quá bức xúc nên đã dùng dao rọc giấy cào lên phần cửa xe và nắp capo, sau đó tiếp tục dùng gạch đập vỡ gương chiếu hậu bên trái. Khi quay lại và phát hiện sự việc, anh Vũ Minh Trí – chủ xe – lập tức gọi Công an phường xuống hiện trường xử lý.
Cơ quan công an tiến hành lập biên bản và xác định tổng thiệt hại vật chất là hơn 10 triệu đồng. Qua trích xuất camera an ninh khu phố, ông Định thừa nhận toàn bộ hành vi phá hoại nhưng cho rằng mình chỉ “dạy cho người khác bài học”. Tuy nhiên, theo Điều 178 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), hành vi hủy hoại tài sản có giá trị từ 2 triệu đồng trở lên là đủ yếu tố để bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Công an quận 1 đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với ông Định và tạm đình chỉ hành nghề bảo vệ dân phố của ông. Dù xuất phát từ bức xúc vì bị vi phạm trước, hành vi phá hoại tài sản vẫn bị coi là vi phạm pháp luật độc lập và không được miễn trừ trách nhiệm.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
2. Chủ xe có được bồi thường thiệt hại không?
Căn cứ vào Điều 584 Bộ luật Dân sự 2015 quy định cụ thể như sau:
Điều 584. Căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại
1. Người nào có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp khác của người khác mà gây thiệt hại thì phải bồi thường, trừ trường hợp Bộ luật này, luật khác có liên quan quy định khác.2. Người gây thiệt hại không phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp thiệt hại phát sinh là do sự kiện bất khả kháng hoặc hoàn toàn do lỗi của bên bị thiệt hại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.
3. Trường hợp tài sản gây thiệt hại thì chủ sở hữu, người chiếm hữu tài sản phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại, trừ trường hợp thiệt hại phát sinh theo quy định tại khoản 2 Điều này.
Trên thực tế, chủ xe vẫn là người sở hữu tài sản và được pháp luật bảo vệ quyền tài sản đó kể cả khi chủ xe đã vi phạm về việc đậu xe đúng nơi quy định. Theo Điều 584 Bộ luật Dân sự 2015: “Người nào có hành vi xâm phạm đến tài sản của người khác mà gây thiệt hại thì phải bồi thường.” Theo đó, hành vi phá hoại tài sản luôn kéo theo trách nhiệm dân sự, kể cả trong trường hợp nạn nhân có một phần lỗi. Người phá hoại có thể phải bồi thường toàn bộ chi phí sửa chữa, khắc phục hậu quả, thậm chí là tổn thất do không sử dụng được phương tiện (ví dụ phải thuê xe khác để đi lại). Nếu không thỏa thuận được, chủ xe có quyền khởi kiện ra Tòa án để yêu cầu bồi thường.
Tình huống giả định
Chị Nguyễn Thị Hải Yến (38 tuổi, nhân viên văn phòng tại Quận Hải An, TP. Hải Phòng) trong lúc đi công tác đã tạm thời đỗ xe ô tô trước một ki-ốt bán hàng trên đường Lê Hồng Phong để vào ngân hàng gần đó. Dù biết việc đậu xe chắn trước cửa có thể gây bất tiện nhưng do chỉ định đi trong 10 phút, chị Yến không để lại số điện thoại liên hệ. Chủ ki-ốt – ông Trần Văn Duy – cảm thấy bị cản trở việc kinh doanh nên vô cùng bức xúc. Không báo công an, ông Duy đã lấy kéo sắc rạch một đường dài gần 1 mét trên phần thân xe bên hông, đồng thời bẻ cong gương chiếu hậu. Khi trở ra và phát hiện thiệt hại, chị Yến trình báo ngay với Công an phường Đằng Giang.
Cơ quan chức năng xác định thiệt hại vật chất lên tới 13 triệu đồng theo báo giá chính hãng và lập biên bản vi phạm với ông Duy. Sau đó, chị Yến làm đơn khởi kiện ra Tòa án nhân dân quận Hải An yêu cầu bồi thường toàn bộ thiệt hại. Tòa án nhận định hành vi đỗ xe sai chỗ là lỗi hành chính, không làm mất quyền sở hữu hợp pháp của chị Yến với chiếc xe. Căn cứ theo Điều 584 và 589 Bộ luật Dân sự 2015, ông Duy bị buộc bồi thường toàn bộ thiệt hại, bao gồm chi phí sửa chữa, thuê phương tiện thay thế trong thời gian xe không thể sử dụng, và phải xin lỗi công khai tại nơi cư trú. Tòa đồng thời khuyến cáo các bên nếu gặp tình huống tương tự cần xử lý thông qua chính quyền, tuyệt đối không hành xử theo cảm tính vì có thể kéo theo rủi ro pháp lý nghiêm trọng.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
Kết luận
Pháp luật Việt Nam không cho phép cá nhân tự ý phá hoại tài sản của người khác, kể cả trong trường hợp người đó đã vi phạm quy định như đỗ xe sai. Người phá hoại có thể bị xử phạt hành chính, truy cứu hình sự và phải bồi thường đầy đủ cho chủ xe. Ngược lại, chủ xe vẫn giữ quyền khởi kiện và yêu cầu bồi thường nếu chứng minh được thiệt hại và hành vi xâm phạm trái pháp luật.
