Kết hôn là sự kiện nam, nữ đáp ứng điều kiện pháp luật, tự nguyện xác lập quan hệ vợ chồng và đăng ký tại cơ quan có thẩm quyền. Tuy nhiên, để bảo đảm đạo đức và trật tự xã hội, Luật Hôn nhân và Gia đình đã quy định rõ những trường hợp bị cấm kết hôn, như tảo hôn, cưỡng ép, kết hôn giả tạo hay giữa những người có quan hệ huyết thống gần gũi.
1. Kết hôn là gì?
Khoản 5 Điều 3 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định cụ thể:
Luật Hôn nhân và Gia đình 2014
Điều 3. Giải thích từ ngữ
...
5. Kết hôn là việc nam và nữ xác lập quan hệ vợ chồng theo quy định của Luật này về điều kiện kết hôn và đăng ký kết hôn.
...
Kết hôn được xem là cơ sở pháp lý xác nhận quan hệ vợ chồng hợp pháp. Chỉ khi có sự tự nguyện của hai bên và tuân thủ đủ điều kiện về độ tuổi, năng lực hành vi, cũng như đăng ký tại cơ quan có thẩm quyền thì quan hệ hôn nhân mới được Nhà nước bảo hộ. Việc đăng ký kết hôn không chỉ ràng buộc quyền, nghĩa vụ giữa vợ và chồng mà còn ảnh hưởng đến chế độ tài sản, con chung, quyền thừa kế và nhiều vấn đề pháp lý khác.
Tình huống giả định
-
Anh Nguyễn Minh Hùng và chị Trần Thị Lan đủ tuổi kết hôn
Ngày 15/3/2025, anh Nguyễn Minh Hùng (23 tuổi) và chị Trần Thị Lan (21 tuổi), cư trú tại phường Tân Sơn Hòa, TP. Hồ Chí Minh, quyết định đăng ký kết hôn. -
Cơ quan hộ tịch tiếp nhận hồ sơ
Ngày 20/3/2025, cả hai nộp tờ khai đăng ký kết hôn tại UBND phường Tân Sơn Hòa. Sau khi kiểm tra, công chức hộ tịch xác định anh Hùng và chị Lan đều đáp ứng điều kiện về độ tuổi, tình trạng hôn nhân và có sự tự nguyện. - UBND phường chứng nhận kết hôn hợp pháp
Ngày 22/3/2025, UBND phường Tân Sơn Hòa tổ chức trao giấy chứng nhận kết hôn cho anh Hùng và chị Lan. Quan hệ vợ chồng của họ chính thức được pháp luật công nhận và bảo hộ.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Những trường hợp kết hôn bị cấm theo Luật Hôn nhân và Gia đình
Điều 5 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định cụ thể:
Luật Hôn nhân và Gia đình 2014
Điều 5. Bảo vệ chế độ hôn nhân và gia đình
...
2. Cấm các hành vi sau đây:
a) Kết hôn giả tạo, ly hôn giả tạo;
b) Tảo hôn, cưỡng ép kết hôn, lừa dối kết hôn, cản trở kết hôn;
c) Người đang có vợ, có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác hoặc chưa có vợ, chưa có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người đang có chồng, có vợ;
d) Kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng giữa những người cùng dòng máu về trực hệ; giữa những người có họ trong phạm vi ba đời; giữa cha, mẹ nuôi với con nuôi; giữa người đã từng là cha, mẹ nuôi với con nuôi, cha chồng với con dâu, mẹ vợ với con rể, cha dượng với con riêng của vợ, mẹ kế với con riêng của chồng;
...
Những trường hợp cấm kết hôn xuất phát từ mục tiêu bảo vệ thuần phong mỹ tục, ngăn chặn các quan hệ trái đạo đức, đồng thời duy trì sự ổn định của chế độ hôn nhân. Đặc biệt, hành vi tảo hôn và kết hôn trong phạm vi huyết thống có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe, giống nòi và trật tự xã hội, do đó bị nghiêm cấm tuyệt đối.
Tình huống giả định
-
Anh Nguyễn Văn An và chị Nguyễn Thị Bình có quan hệ huyết thống gần
Ngày 10/6/2025, anh Nguyễn Văn An (20 tuổi) và chị Nguyễn Thị Bình (19 tuổi), là anh em họ trong phạm vi ba đời, nộp hồ sơ đăng ký kết hôn tại UBND phường Tân Sơn Nhất, TP. Hồ Chí Minh. -
Công chức hộ tịch từ chối đăng ký
Qua xác minh, UBND phường xác định đây là trường hợp bị cấm kết hôn theo điểm d khoản 1 Điều 5 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, nên từ chối đăng ký. - Lập biên bản giải thích và hướng dẫn
UBND phường đã lập biên bản, giải thích rõ quy định pháp luật cho anh An và chị Bình, đồng thời khuyến nghị không tiếp tục thực hiện hành vi vi phạm nhằm tránh hậu quả pháp lý.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
3. Kết luận:
Kết hôn là nền tảng của gia đình và xã hội, chỉ được công nhận khi đáp ứng đầy đủ điều kiện luật định. Việc xác lập quan hệ vợ chồng thể hiện sự tự nguyện và được Nhà nước bảo hộ. Đồng thời, Luật Hôn nhân và Gia đình quy định rõ những trường hợp cấm kết hôn như tảo hôn, cưỡng ép, giả tạo hay trong phạm vi huyết thống, nhằm bảo vệ đạo đức, giống nòi và trật tự xã hội.
