Người đang là lao động chính trong gia đình có phải tham gia nghĩa vụ quân sự?

1. Nghĩa vụ quân sự có bắt buộc phải tham gia không?

Căn cứ theo Điều 4 Luật Nghĩa vụ quân sự 2015:

Luật Nghĩa vụ quân sự 2015

Điều 4. Nghĩa vụ quân sự

1. Nghĩa vụ quân sự là nghĩa vụ vẻ vang của công dân phục vụ trong Quân đội nhân dân. Thực hiện nghĩa vụ quân sự bao gồm phục vụ tại ngũ và phục vụ trong ngạch dự bị của Quân đội nhân dân.

2. Công dân trong độ tuổi thực hiện nghĩa vụ quân sự, không phân biệt dân tộc, thành phần xã hội, tín ngưỡng, tôn giáo, trình độ học vấn, nghề nghiệp, nơi cư trú phải thực hiện nghĩa vụ quân sự theo quy định của Luật này.

3. Công dân phục vụ trong lực lượng Cảnh sát biển và thực hiện nghĩa vụ tham gia Công an nhân dân được coi là thực hiện nghĩa vụ quân sự tại ngũ.

4. Công dân thuộc một trong các trường hợp sau đây được công nhận hoàn thành nghĩa vụ quân sự tại ngũ trong thời bình:

       a) Dân quân tự vệ nòng cốt đã hoàn thành nghĩa vụ tham gia dân quân tự vệ, trong đó có ít nhất 12 tháng làm nhiệm vụ dân quân tự vệ thường trực;

       b) Hoàn thành nhiệm vụ tham gia Công an xã liên tục từ đủ 36 tháng trở lên;

       c) Cán bộ, công chức, viên chức, sinh viên tốt nghiệp đại học trở lên, đã được đào tạo và phong quân hàm sĩ quan dự bị;

       d) Thanh niên đã tốt nghiệp đại học, cao đẳng, trung cấp tình nguyện phục vụ tại đoàn kinh tế - quốc phòng từ đủ 24 tháng trở lên theo Đề án do Thủ tướng Chính phủ quyết định;

       đ) Công dân phục vụ trên tàu kiểm ngư từ đủ 24 tháng trở lên.

Mọi công dân nam trong độ tuổi từ đủ 18 đến hết 25 tuổi (hoặc đến hết 27 tuổi đối với người đã được tạm hoãn trong thời gian học cao đẳng, đại học) đều phải tham gia nghĩa vụ quân sự. Đây là một nghĩa vụ bắt buộc, không phụ thuộc vào điều kiện kinh tế, hoàn cảnh gia đình hay nghề nghiệp. Quy định này nhằm đảm bảo sự công bằng, trách nhiệm chung trong việc bảo vệ Tổ quốc. Nhà nước chỉ có một số trường hợp tạm hoãn hoặc miễn nghĩa vụ được quy định rõ trong luật. Do đó, việc tham gia nghĩa vụ quân sự không chỉ là quyền lợi mà còn là trách nhiệm bắt buộc của công dân.

Tình huống giả định

• Anh Tuấn nhận lệnh nhập ngũ
  Ngày 10/4/2025, anh Trần Văn Tuấn, trú tại Phường Bến Thành, TP. Hồ Chí Minh, nhận được lệnh gọi nhập ngũ khi vừa tròn 19 tuổi.

• Gia đình thắc mắc về tính bắt buộc
  Cha mẹ anh Tuấn băn khoăn, cho rằng gia đình có thể xin từ chối nghĩa vụ quân sự vì anh đang theo học nghề tại một trung tâm đào tạo kỹ thuật.

• Cơ quan quân sự giải thích
  Ngày 15/4/2025, Ban Chỉ huy quân sự khu vực 1 giải thích: theo Điều 4 Luật Nghĩa vụ quân sự 2015, mọi công dân trong độ tuổi từ đủ 18 đến hết 25 tuổi đều có nghĩa vụ bắt buộc tham gia, trừ các trường hợp được tạm hoãn hoặc miễn theo quy định. Anh Tuấn không thuộc diện được miễn, do đó vẫn phải thực hiện nghĩa vụ quân sự theo lệnh gọi. Anh Tuấn sau đó chấp hành lệnh và tham gia đợt tuyển quân năm 2025.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

2. Người đang là lao động chính trong gia đình có phải tham gia nghĩa vụ quân sự không?

Căn cứ theo khoản 2 Điều 41 Luật Nghĩa vụ quân sự 2015 quy định các trường hợp được miễn nghĩa vụ quân sự gồm:

Luật Nghĩa vụ quân sự 2015

Điều 41. Tạm hoãn gọi nhập ngũ và miễn gọi nhập ngũ
…

2. Miễn gọi nhập ngũ đối với những công dân sau đây:

    a) Con của liệt sĩ, con của thương binh hạng một;

    b) Một anh hoặc một em trai của liệt sĩ;

    c) Một con của thương binh hạng hai; một con của bệnh binh suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên; một con của người nhiễm chất độc da cam suy giảm khả năng lao động từ 81 % trở lên;

    d) Người làm công tác cơ yếu không phải là quân nhân, Công an nhân dân;

    đ) Cán bộ, công chức, viên chức, thanh niên xung phong được điều động đến công tác, làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn theo quy định của pháp luật từ 24 tháng trở lên.

Người đang là lao động chính trong gia đình không thuộc danh sách miễn nghĩa vụ quân sự. Do đó, dù hoàn cảnh gia đình khó khăn thì công dân vẫn phải thực hiện nghĩa vụ nếu đủ điều kiện nhập ngũ. Tuy nhiên, trường hợp đặc biệt có thể được xem xét tạm hoãn để cân đối nhân lực gia đình, nhưng không phải là căn cứ để miễn hẳn.

Tình huống giả định

• Anh Nam đến tuổi nhập ngũ
  Ngày 15/3/2025, anh Nguyễn Văn Nam, trú tại Phường Tân Sơn Hòa, TP. Hồ Chí Minh, nhận được lệnh gọi nhập ngũ. Anh là lao động chính, đang trực tiếp nuôi cha mẹ già yếu và hai em nhỏ.

• Gia đình làm đơn xin miễn
  Ngày 20/3/2025, gia đình anh Nam gửi đơn đề nghị miễn nghĩa vụ quân sự với lý do anh là trụ cột kinh tế duy nhất.

• Kết quả xem xét
  Hội đồng nghĩa vụ quân sự khu vực 1 xem xét và trả lời: anh Nam không thuộc trường hợp được miễn theo khoản 2 Điều 41 Luật Nghĩa vụ quân sự 2015. Tuy nhiên, do gia đình thuộc diện hộ nghèo, anh Nam có thể được xem xét tạm hoãn trong kỳ gọi nhập ngũ năm 2025 để ổn định đời sống, và sẽ được gọi lại vào kỳ tiếp theo khi điều kiện cho phép.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

Kết luận

Nghĩa vụ quân sự là trách nhiệm bắt buộc và vẻ vang của công dân trong độ tuổi theo quy định, bao gồm phục vụ tại ngũ và trong ngạch dự bị. Mọi công dân nam từ đủ 18 đến hết 25 tuổi, hoặc đến 27 tuổi nếu thuộc diện tạm hoãn trong thời gian học cao đẳng, đại học, đều phải thực hiện nghĩa vụ này. Người đang là lao động chính trong gia đình không thuộc trường hợp được miễn, chỉ có thể được xem xét tạm hoãn trong một số hoàn cảnh đặc biệt, nhưng vẫn phải thực hiện nghĩa vụ khi đủ điều kiện.