Ghép bộ phận cơ thể người sống, đặc biệt là những bộ phận không tái sinh, là một kỹ thuật y học phức tạp, nhạy cảm và chịu sự kiểm soát chặt chẽ của pháp luật. Trước khi được phép thực hiện kỹ thuật này, cơ sở y tế phải tuân thủ đầy đủ các điều kiện chuyên môn và thủ tục tư vấn bắt buộc. Một trong những yếu tố then chốt chính là yêu cầu tổ chức hội đồng tư vấn độc lập nhằm đảm bảo sự minh bạch và an toàn cho cả người hiến và người nhận.
1. Cơ sở y tế cần đáp ứng điều kiện gì để được thực hiện ghép bộ phận cơ thể không tái sinh?
Quy định tại Mục I Quyết định 06/2008/QĐ-BYT nêu rõ:
I. Quy định chung
Cơ sở y tế có đủ điều kiện lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người theo quy định chỉ được tiến hành kỹ thuật lấy, ghép bộ phận cơ thể không tái sinh ở người sống sau khi đã tổ chức tư vấn về sức khỏe, tâm lý xã hội cho người hiến, người nhận; được Hội đồng tư vấn lấy, ghép bộ phận cơ thể không tái sinh ở người sống đồng ý bằng văn bản và được người đứng đầu cơ sở y tế đó quyết định.
Theo quy định trên, kỹ thuật lấy hoặc ghép bộ phận cơ thể không tái sinh ở người sống như thận, gan (một phần) hay các mô ghép đặc biệt chỉ được tiến hành khi cơ sở y tế đã tuân thủ ba điều kiện bắt buộc: tổ chức tư vấn cho cả người hiến và người nhận, có ý kiến chấp thuận bằng văn bản của hội đồng tư vấn và được người đứng đầu cơ sở y tế phê duyệt. Đây là cơ chế kiểm soát nhằm hạn chế tối đa rủi ro y khoa cũng như ngăn chặn các hành vi mua bán nội tạng trái phép trá hình.
Tình huống giả định
Bệnh viện Đa khoa Thành Nhân tại TP. Hồ Chí Minh tiếp nhận một trường hợp đặc biệt: anh Nguyễn Hữu Phong, 36 tuổi, nguyện vọng hiến một phần gan cho em ruột đang suy gan giai đoạn cuối. Sau khi tiếp nhận hồ sơ, bệnh viện tiến hành tư vấn toàn diện về sức khỏe, tâm lý xã hội cho cả người hiến và người nhận.
Tuy nhiên, Giám đốc bệnh viện do sơ suất trong khâu hành chính đã ra quyết định phẫu thuật mà chưa có biên bản đồng thuận chính thức từ Hội đồng tư vấn. Sau ca ghép thành công, cơ quan thanh tra y tế phát hiện sai phạm trong thủ tục bắt buộc. Dù không phát sinh hậu quả y khoa, bệnh viện vẫn bị xử phạt hành chính do vi phạm quy định tại Quyết định 06/2008/QĐ-BYT.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Hội đồng tư vấn ghép bộ phận cơ thể không tái sinh phải có tối thiểu bao nhiêu người?
Tiểu mục 1 Mục II Quy định tổ chức và hoạt động của hội đồng tư vấn lấy, ghép bộ phận cơ thể không tái sinh ở người sống ban hành kèm theo Quyết định 06/2008/QĐ-BYT quy định như sau:
II. QUY ĐỊNH CỤ THỂ
1.Tổ chức Hội đồng tư vấn
a) Hội đồng tư vấn do người đứng đầu cơ sở y tế ra quyết định thành lập.
b) Thành phần Hội đồng tư vấn có ít nhất là năm người, bao gồm:
- Một Chủ tịch Hội đồng tư vấn là người trong ban lãnh đạo cơ sở y tế.
- Một Phó chủ tịch Hội đồng tư vấn là trưởng nhóm phẫu thuật lấy, ghép bộ phận cơ thể người.
- Uỷ viên Hội đồng tư vấn gồm các chuyên gia liên quan đến ghép bộ phận cơ thể người, chuyên gia pháp luật và chuyên gia tâm lý.
- Thư ký Hội đồng tư vấn là một uỷ viên kiêm nhiệm của Hội đồng.
c) Hội đồng tư vấn hoạt động theo chế độ kiêm nhiệm và có thời hạn hoạt động theo quy định của người đứng đầu cơ sở y tế.
...
Theo quy định, mỗi hội đồng tư vấn tại cơ sở y tế phải bảo đảm ít nhất 5 thành viên, phản ánh tính chuyên môn đa ngành và khách quan trong việc đánh giá hồ sơ ghép bộ phận không tái sinh. Mỗi vị trí được thiết kế để đảm bảo tính kiểm soát, minh bạch và trách nhiệm pháp lý rõ ràng. Hội đồng chỉ được thành lập khi có quyết định của người đứng đầu cơ sở y tế, hoạt động kiêm nhiệm và theo thời hạn cụ thể.
Tình huống giả định
Tại Bệnh viện Đa khoa Hòa Phát, một trường hợp khẩn cấp yêu cầu ghép thận được đưa ra thảo luận. Tuy nhiên, do một số thành viên đi công tác, hội đồng tư vấn chỉ họp với 3 người: Giám đốc bệnh viện, bác sĩ phẫu thuật chính và chuyên gia tâm lý.
Sau khi cho phép thực hiện ca ghép, bệnh viện bị phản ánh vì thiếu thành phần chuyên môn đầy đủ, đặc biệt không có đại diện pháp luật và không đủ 5 thành viên như quy định. Qua kiểm tra, Sở Y tế tỉnh kết luận hội đồng tư vấn thành lập không hợp lệ, buộc bệnh viện phải bổ sung lại thành phần, đồng thời bị xử phạt hành chính về sai sót trong quy trình.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Việc ghép bộ phận cơ thể không tái sinh ở người sống được kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo an toàn và minh bạch. Cơ sở y tế chỉ được phép tiến hành kỹ thuật khi đã tư vấn đầy đủ và được hội đồng đồng ý bằng văn bản. Hội đồng tư vấn phải có tối thiểu 5 người, gồm các chuyên gia có trách nhiệm trong từng khâu chuyên môn và pháp lý.
