Khi tham gia giao thông bằng đường hàng không, người khuyết tật là một trong những đối tượng cần được quan tâm, hỗ trợ đặc biệt để đảm bảo quyền tiếp cận dịch vụ như mọi hành khách khác. Pháp luật hiện hành quy định rõ người khuyết tật là hành khách đặc biệt và được ưu tiên chăm sóc trong suốt quá trình vận chuyển. Ngoài ra, người khuyết tật nặng còn được hưởng chính sách giảm giá vé máy bay theo mức cụ thể.
1. Người khuyết tật có phải là hành khách đặc biệt trên máy bay không?
Điểm c khoản 1 Điều 9 Thông tư 81/2014/TT-BGTVT quy định như sau:
Điều 9. Vận chuyển hành khách đặc biệt
1. Hành khách đặc biệt bao gồm:
a) Hành khách là người khuyết tật;
b) Hành khách là người cao tuổi;
c) Hành khách là phụ nữ có thai;
d) Hành khách là trẻ em....
Theo quy định trên, người khuyết tật được pháp luật công nhận là hành khách đặc biệt khi di chuyển bằng đường hàng không. Điều này đồng nghĩa với việc họ được hưởng các chính sách ưu tiên như bố trí nhân viên hỗ trợ, được sử dụng dịch vụ chăm sóc riêng trong quá trình làm thủ tục, lên máy bay và trong suốt hành trình bay.
Ngoài ra, hãng hàng không còn có nghĩa vụ miễn phí cước vận chuyển đối với công cụ hỗ trợ đi lại (xe lăn, khung nạng...) của người khuyết tật. Việc tiếp nhận và cung cấp dịch vụ cho hành khách đặc biệt cũng phải được niêm yết công khai, minh bạch trong điều lệ vận chuyển và tại các đại lý bán vé. Đây là bước tiến quan trọng để người khuyết tật được tiếp cận bình đẳng với dịch vụ giao thông công cộng, đặc biệt là hàng không – loại hình đòi hỏi nhiều thủ tục và dịch vụ đi kèm.
Tình huống giả định
Tháng 3/2025, bà Lê Thị Bích Hằng (54 tuổi), bị khuyết tật cột sống và phải sử dụng xe lăn, đặt vé chuyến bay từ Hà Nội đi Phú Quốc của Hãng hàng không Sao Việt. Trong quá trình đặt vé qua đại lý, bà không được hướng dẫn đăng ký hỗ trợ đặc biệt dù bà đã thông báo rõ về tình trạng của mình. Khi đến sân bay Nội Bài, nhân viên làm thủ tục từ chối bố trí người hỗ trợ do "chưa được đăng ký trước", đồng thời yêu cầu bà phải thanh toán thêm chi phí vận chuyển xe lăn.
Bức xúc vì bị từ chối hỗ trợ dù bản thân là người khuyết tật, bà Hằng phản ánh vụ việc đến Cảng vụ hàng không miền Bắc. Sau khi xác minh, đại diện Cảng vụ kết luận hành khách là người khuyết tật — thuộc nhóm hành khách đặc biệt theo điểm a khoản 1 Điều 9 Thông tư 81/2014/TT-BGTVT — và yêu cầu hãng phải hoàn trả chi phí vận chuyển xe lăn, đồng thời bố trí nhân viên hỗ trợ trong chuyến bay. Hãng hàng không sau đó đã gửi lời xin lỗi và cam kết không để xảy ra sai sót tương tự.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Người khuyết tật nặng có được giảm giá vé máy bay không?
Điểm a khoản 2 Điều 12 Nghị định 28/2012/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 12. Miễn, giảm giá vé, giá dịch vụ giao thông công cộng
...
2. Người khuyết tật đặc biệt nặng, người khuyết tật nặng được giảm giá vé, giá dịch vụ khi tham gia giao thông trên các tuyến vận tải nội địa bằng các phương tiện sau đây:a) Giảm tối thiểu 15% đối với máy bay;
...
Theo quy định trên, các hãng hàng không khi vận chuyển hành khách khuyết tật nặng hoặc đặc biệt nặng trên các tuyến nội địa bắt buộc phải áp dụng chính sách giảm giá vé tối thiểu 15%. Để được hưởng chính sách này, hành khách cần xuất trình Giấy xác nhận khuyết tật khi đặt vé hoặc làm thủ tục check-in.
Chính sách này không chỉ mang ý nghĩa hỗ trợ tài chính mà còn thể hiện sự ghi nhận và chia sẻ của Nhà nước đối với những người yếu thế trong xã hội. Mức giảm tối thiểu 15% là cơ sở pháp lý, còn mức giảm cụ thể có thể cao hơn tùy chính sách từng hãng hàng không, miễn không thấp hơn quy định.
Tình huống giả định
Tháng 5/2025, anh Đặng Văn Hòa (37 tuổi), là người khuyết tật nặng vận động, đặt vé khứ hồi từ TP. Hồ Chí Minh đi Huế của Hãng hàng không Phương Nam. Khi làm thủ tục tại quầy, anh xuất trình Giấy xác nhận khuyết tật nhưng nhân viên cho biết hãng chỉ hỗ trợ giảm giá cho người cao tuổi và yêu cầu anh thanh toán đủ 100% giá vé.
Anh Hòa sau đó gửi đơn phản ánh đến Cục Hàng không Việt Nam. Qua xác minh, Cục kết luận hãng Phương Nam đã vi phạm quy định tại điểm a khoản 2 Điều 12 Nghị định 28/2012/NĐ-CP. Hãng bị xử phạt hành chính, đồng thời buộc hoàn lại khoản tiền chênh lệch do không thực hiện đúng chính sách giảm giá vé máy bay cho người khuyết tật nặng.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Người khuyết tật khi đi máy bay được xếp vào nhóm hành khách đặc biệt và phải được hãng hàng không hỗ trợ theo quy định. Ngoài ra, nếu thuộc diện khuyết tật nặng hoặc đặc biệt nặng, hành khách còn được giảm tối thiểu 15% giá vé máy bay trên các tuyến nội địa.
