Trong hôn nhân, không phải lúc nào sự phản bội cũng bắt đầu từ hành động, đôi khi nó đến từ những suy nghĩ và cảm xúc dành cho người không phải bạn đời. Dù không có tiếp xúc thân mật, nhưng ngoại tình tư tưởng vẫn có thể khiến mối quan hệ vợ chồng rạn nứt theo cách âm thầm mà dai dẳng. Ngoại tình tư tưởng vì vậy không chỉ ảnh hưởng đến cảm xúc trong đời sống vợ chồng mà còn đặt ra câu hỏi về ranh giới giữa đạo đức và pháp luật.
1. Ngoại tình tư tưởng là gì? Có bị coi là vi phạm pháp luật không?
Pháp luật hiện hành không có quy định cụ thể về hành vi ngoại tình tư tưởng, nhưng có quy định rõ về những hành vi ngoại tình bị cấm tại Luật Hôn nhân và gia đình 2014.
Luật Hôn nhân và gia đình 2014
Điều 5. Bảo vệ chế độ hôn nhân và gia đình
...
2. Cấm các hành vi sau đây:
…
c) Người đang có vợ, có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác hoặc chưa có vợ, chưa có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người đang có chồng, có vợ;...
Hiện nay, pháp luật chưa có khái niệm chính thức về “ngoại tình tư tưởng”. Tuy nhiên, xét về bản chất, đây là tình trạng một người đã kết hôn nhưng lại nảy sinh cảm xúc thân mật với người khác ngoài vợ hoặc chồng – dù không có quan hệ thể xác. Hành vi này có thể thể hiện qua sự quan tâm đặc biệt, tâm sự riêng tư, so sánh vợ/chồng với người khác hoặc liên tục nghĩ đến người đó trong đời sống thường ngày.
Theo đó, hành vi bị cấm là khi người đã có vợ hoặc chồng mà lại kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác. Ngoại tình tư tưởng – tức chỉ dừng lại ở suy nghĩ, cảm xúc hoặc sự gắn bó tinh thần đặc biệt với người thứ ba – thì chưa rơi vào nhóm hành vi bị xử lý theo quy định pháp luật.
Tuy nhiên, trong thực tế, ngoại tình tư tưởng vẫn có thể gây tổn thương sâu sắc cho người bạn đời và làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến hạnh phúc gia đình. Khi kéo dài, nó có thể làm phát sinh mâu thuẫn, nghi ngờ, dẫn đến đổ vỡ hôn nhân. Ngoại tình tư tưởng dù chưa vi phạm pháp luật, nhưng vẫn được xem là vi phạm về khía cạnh đạo đức vì đây vẫn là điều dễ gây tổn thương và làm rạn nứt niềm tin giữa vợ chồng.
Tình huống giả định
Anh Đoàn Minh Quân, 38 tuổi, làm kỹ sư tại một công ty xây dựng ở TP.HCM. Gần đây, anh thường xuyên nhắn tin, gọi điện và chia sẻ chuyện cá nhân với một nữ đồng nghiệp cùng cơ quan – người mà anh “rất quý mến nhưng chưa từng đi quá giới hạn”. Mối quan hệ này không có tiếp xúc thể xác, nhưng lại khiến anh ngày càng xa cách với vợ, hay cáu gắt vô cớ và gần như không còn giao tiếp trong gia đình.
Một buổi tối, chị Ngọc – vợ anh – phát hiện ra đoạn tin nhắn dài giữa anh và người đồng nghiệp, trong đó anh Quân bày tỏ sự nhớ nhung và nói rằng “nếu không vướng gia đình, anh đã chọn em từ lâu rồi”. Cảm thấy bị tổn thương nặng nề, chị định làm đơn tố cáo vì cho rằng anh đang phản bội. Tuy nhiên, khi hỏi ý kiến luật sư, chị được giải thích rằng nếu anh Quân chưa sống chung, không có hành vi vượt quá ranh giới thì pháp luật chưa xem đây là hành vi vi phạm.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Ngoại tình tư tưởng có bị xử phạt không? Khi nào thì bị phạt tiền?
Các hành vi ngoại tình bị xử phạt đã được quy định tại Điều 59 Nghị định 82/2020/NĐ-CP.
Điều 59. Hành vi vi phạm quy định về kết hôn, ly hôn và vi phạm chế độ một vợ, một chồng
1. Phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau:
a) Đang có vợ hoặc đang có chồng mà kết hôn với người khác, chưa có vợ hoặc chưa có chồng mà kết hôn với người mà mình biết rõ là đang có chồng hoặc đang có vợ;
b) Đang có vợ hoặc đang có chồng mà chung sống như vợ chồng với người khác;
c) Chưa có vợ hoặc chưa có chồng mà chung sống như vợ chồng với người mà mình biết rõ là đang có chồng hoặc đang có vợ;...
Theo quy định này, người đang có vợ hoặc chồng nếu chưa ly hôn mà lại kết hôn hoặc sống chung như vợ chồng với người khác sẽ bị xử phạt hành chính. Tuy nhiên, nếu chỉ dừng lại ở việc thầm mến, nhắn tin, tâm sự, hoặc có cảm xúc đặc biệt với người khác nhưng không sống chung, không kết hôn, không công khai mối quan hệ, thì chưa thể xử phạt theo luật hiện hành.
Ngoại tình tư tưởng là một vấn đề thuộc về đạo đức và cảm xúc nhiều hơn là hành vi pháp lý. Nó không nằm trong danh mục hành vi bị cấm hay bị xử phạt. Chỉ khi chuyển thành hành vi cụ thể có yếu tố sống chung, tổ chức như vợ chồng thì mới đủ căn cứ xử phạt theo quy định của pháp luật.
Dù không bị xử phạt, nhưng ngoại tình tư tưởng vẫn có thể trở thành căn cứ làm ảnh hưởng đến việc giải quyết ly hôn hoặc phân chia quyền nuôi con nếu tranh chấp xảy ra. Trong thực tiễn xét xử, có những trường hợp tòa án đánh giá hành vi lạnh nhạt, thiếu quan tâm và nghiêng tình cảm về người khác khi chưa ly hôn là dấu hiệu vi phạm nghĩa vụ vợ chồng. Những yếu tố này có thể được xem xét khi xác định lỗi trong quan hệ hôn nhân, đặc biệt nếu nó dẫn đến đổ vỡ gia đình.
Tình huống giả định
Chị Trần Thị Mỹ Hạnh, 32 tuổi, sống ở TP. Rạch Giá, Kiên Giang, có chồng là anh Tùng – một kỹ thuật viên điện lạnh. Trong thời gian chồng bận đi công trình ở xa, chị Hạnh thường xuyên trò chuyện, nhắn tin và gặp gỡ cà phê với một người đồng nghiệp nam cùng công ty. Cả hai chưa từng có hành vi vượt quá giới hạn, nhưng dần dần trở nên thân mật, thậm chí chị còn tâm sự chuyện hôn nhân với người đó thay vì với chồng.
Một ngày, anh Tùng phát hiện loạt tin nhắn riêng tư giữa vợ mình và người đồng nghiệp, tỏ rõ sự gần gũi và quan tâm như những người đang yêu nhau. Anh lập tức đến UBND phường trình báo và yêu cầu xử lý hành vi “ngoại tình tư tưởng”. Tuy nhiên, cán bộ tiếp nhận hồ sơ giải thích rõ: hành vi của chị Hạnh tuy có thể gây tổn thương về tình cảm, nhưng chưa đủ yếu tố để xử phạt theo pháp luật, vì không có căn cứ nào chứng minh chị đã sống chung, tổ chức đời sống vợ chồng với người khác.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Ngoại tình tư tưởng không bị coi là hành vi vi phạm pháp luật vì chưa có hành động cụ thể. Tuy nhiên, nếu chuyển thành việc sống chung như vợ chồng với người khác khi chưa ly hôn thì có thể bị xử phạt. Pháp luật hiện hành chỉ xử lý các hành vi ngoại tình thực tế, không điều chỉnh cảm xúc hay suy nghĩ riêng tư.
