Trong hoạt động xuất khẩu hàng hóa giữa các quốc gia ASEAN, chứng nhận form D là chứng từ quan trọng giúp xác nhận xuất xứ và đảm bảo hàng hóa được hưởng ưu đãi thuế quan theo Hiệp định ATIGA. Mỗi chứng từ chứng nhận form D được cấp dựa trên những quy định cụ thể về xuất xứ và hồ sơ liên quan. Trong một số trường hợp, doanh nghiệp có thể khai nhiều mặt hàng trên cùng một chứng nhận form D nếu đáp ứng điều kiện pháp lý về xuất xứ hàng hóa cho từng mặt hàng.
1. Chứng nhận form D là gì?
Khoản 12 Điều 1 Phụ lục I ban hành kèm theo Thông tư 10/2022/TT-BCT quy định như sau:
Phụ lục I
Điều 1. Các định nghĩa
...
12. “Chứng từ chứng nhận xuất xứ hàng hóa” là chứng từ chứng nhận hàng hóa xuất khẩu đáp ứng các quy tắc xuất xứ hàng hóa quy định tại Thông tư số 22/2016/TT-BCT. Chứng từ chứng nhận xuất xứ hàng hóa gồm:
a) Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) mẫu D; hoặc
b) Chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) mẫu D điện tử; hoặc
c) Chứng từ tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa....
Chứng nhận form D là một loại giấy chứng nhận do cơ quan có thẩm quyền tại quốc gia thành viên ASEAN cấp cho hàng hóa xuất khẩu trong khuôn khổ Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA). Mục đích của loại giấy này là xác nhận rằng hàng hóa được sản xuất trong khu vực ASEAN và đáp ứng đủ các quy tắc về xuất xứ để được hưởng ưu đãi thuế quan khi nhập khẩu vào các nước thành viên khác.
Chứng nhận có thể được cấp dưới dạng bản giấy (chứng nhận form D truyền thống), bản điện tử (e-chứng nhận form D), hoặc chứng từ tự chứng nhận nếu được cho phép. Dù dưới hình thức nào, hàng hóa muốn được cấp chứng nhận form D phải chứng minh nguồn gốc rõ ràng và đáp ứng đúng các tiêu chí xuất xứ theo quy định tại Thông tư 22/2016/TT-BCT. Việc cấp chứng nhận form D không chỉ giúp hàng hóa giảm thuế khi nhập khẩu vào nước bạn mà còn chứng minh tính minh bạch và tuân thủ pháp lý trong hoạt động thương mại quốc tế.
Tình huống giả định
Công ty TNHH Sản Xuất và Xuất Khẩu Vạn Thịnh, có trụ sở tại TP. Hồ Chí Minh, chuyên xuất khẩu mặt hàng giày thể thao sang thị trường Thái Lan. Để hưởng ưu đãi thuế quan theo ATIGA, công ty chuẩn bị hồ sơ xin cấp chứng nhận form D cho lô hàng xuất khẩu trong tháng 7/2025. Theo quy trình, công ty nộp đơn đề nghị cấp chứng nhận mẫu D tại Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư (ITPC).
Trong hồ sơ, công ty đính kèm hợp đồng mua bán, hóa đơn thương mại, vận đơn, và bảng tính chi tiết hàm lượng xuất xứ của sản phẩm theo tiêu chí RVC (Hàm lượng giá trị khu vực). Sau khi tiếp nhận và kiểm tra hồ sơ, cơ quan cấp chứng nhận xác định hàng hóa đạt yêu cầu về xuất xứ theo Thông tư 22/2016/TT-BCT, đồng thời cấp giấy chứng nhận chứng nhận form D bản giấy cho doanh nghiệp. Lô hàng được phía Hải quan Thái Lan chấp thuận áp dụng mức thuế ưu đãi 0% nhờ chứng nhận form D hợp lệ, giúp công ty tiết kiệm chi phí đáng kể và mở rộng cơ hội cạnh tranh trên thị trường nội khối.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Một chứng nhận form D có thể khai nhiều mặt hàng không?
Khoản 5 Điều 6 Phụ lục I ban hành kèm theo Thông tư 10/2022/TT-BCT quy định như sau:
Phụ lục I
Điều 6. Kiểm tra hồ sơ đề nghị cấp C/O
...
5. Nhiều mặt hàng có thể được khai trên cùng một C/O, với điều kiện từng mặt hàng phải đáp ứng các quy định về xuất xứ hàng hóa áp dụng với mặt hàng đó.
...
Theo quy định trên, doanh nghiệp có thể đề nghị khai nhiều mặt hàng trong một chứng nhận chứng nhận form D. Tuy nhiên, đây không phải là quyền tuyệt đối mà là quyền có điều kiện. Từng mặt hàng trong danh mục khai báo phải độc lập đáp ứng tiêu chí về xuất xứ theo quy định của pháp luật, đặc biệt là các tiêu chí tại Thông tư 22/2016/TT-BCT như RVC (hàm lượng giá trị khu vực), CTC (chuyển đổi mã số hàng hóa), hoặc các tiêu chí kết hợp.
Việc khai nhiều mặt hàng trong cùng một chứng nhận có thể giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí và rút ngắn thời gian làm thủ tục, tuy nhiên, nó cũng đòi hỏi sự cẩn trọng cao hơn trong việc chuẩn bị hồ sơ. Từng mặt hàng phải có đầy đủ bộ chứng từ chứng minh xuất xứ, kèm theo mô tả chi tiết, số lượng, trọng lượng, bao bì, mã HS và tiêu chí xuất xứ áp dụng. Tổ chức cấp chứng nhận có quyền từ chối cấp nếu phát hiện bất kỳ mặt hàng nào không đủ điều kiện hoặc khai báo không rõ ràng. Trong trường hợp đó, doanh nghiệp phải tách riêng thành các chứng nhận khác nhau để đảm bảo tính hợp lệ.
Tình huống giả định
Công ty cổ phần May mặc Đông Á có trụ sở tại tỉnh Hưng Yên chuyên xuất khẩu quần áo và túi xách sang thị trường Lào. Trong tháng 3/2025, công ty xuất một lô hàng gồm ba mặt hàng chính: áo sơ mi nam, quần kaki, và túi tote vải bố. Tất cả đều sản xuất tại nhà máy ở Việt Nam và sử dụng vải nhập khẩu từ các nước ASEAN khác.
Khi làm thủ tục xin cấp chứng nhận form D, công ty dự định khai cả ba mặt hàng vào cùng một chứng nhận để thuận tiện khi xuất trình cho Hải quan Lào. Tuy nhiên, trong quá trình kiểm tra hồ sơ, tổ chức cấp chứng nhận phát hiện hồ sơ của túi tote chưa rõ ràng về tiêu chí xuất xứ – không có bảng tính RVC cũng như tài liệu chứng minh quy trình chuyển đổi mã HS phù hợp.
Tổ chức cấp chứng nhận đã yêu cầu công ty tạm thời loại mặt hàng túi tote ra khỏi chứng nhận này. Kết quả, công ty được cấp chứng nhận form D cho áo sơ mi và quần kaki vì đã đầy đủ chứng từ xuất xứ, còn túi tote phải chờ hoàn thiện hồ sơ riêng để xin chứng nhận riêng biệt.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Chứng nhận xuất xứ hàng hóa mẫu D (chứng nhận form D) là công cụ quan trọng để hàng hóa xuất khẩu trong ASEAN được hưởng ưu đãi thuế quan theo Hiệp định ATIGA. chứng nhận form D được sử dụng cho các mặt hàng đáp ứng đúng quy định về xuất xứ trong nội khối ASEAN. Trên cùng một chứng nhận form D có thể khai nhiều mặt hàng, nhưng từng mặt hàng phải chứng minh rõ ràng xuất xứ hợp lệ theo quy định pháp luật.
