Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để lừa đảo chiếm đoạt tài sản là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự và người phạm tội sẽ bị xử phạt tù từ 02 năm đến 07 năm tù.
Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để lừa đảo chiếm đoạt tài sản là hành vi đặc biệt nguy hiểm, làm suy giảm niềm tin của người dân vào các cơ quan, tổ chức và gây ảnh hưởng tiêu cực đến trật tự xã hội. Pháp luật đã quy định rõ tình tiết lợi dụng chức vụ, quyền hạn là một trong những tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự, nhằm nhấn mạnh tính nguy hiểm của hành vi này. Đồng thời, chế tài xử lý đối với tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản trong trường hợp người phạm tội lợi dụng quyền hạn cũng được quy định chặt chẽ để bảo đảm tính răn đe và công bằng trong xã hội.
1. Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để lừa đảo chiếm đoạt tài sản có được xem là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự không?
Điểm c khoản 1 Điều 52 Bộ luật Hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 52. Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự
1. Chỉ các tình tiết sau đây mới là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự:
...
c) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội;
...
Hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn để lừa đảo bị xem là nguy hiểm hơn so với hành vi lừa đảo thông thường, bởi người phạm tội đã lợi dụng uy tín, quyền lực hoặc sự tin tưởng gắn với vị trí công tác. Điều này khiến nạn nhân dễ bị lừa dối hơn và gây ra hậu quả nghiêm trọng cho xã hội, nhất là khi hành vi làm giảm lòng tin của người dân vào cơ quan, tổ chức Nhà nước. Vì vậy, pháp luật xếp hành vi này vào nhóm tình tiết tăng nặng, làm căn cứ để tòa án áp dụng mức hình phạt cao hơn khi xét xử.
Tình huống giả định
Giả danh xử lý hồ sơ để chiếm đoạt tiền của doanh nghiệp
-
Nhân viên phòng đăng ký kinh doanh lợi dụng chức vụ để đưa ra yêu cầu sai trái
Tháng 6/2025, tại TP. Hà Nội, anh Trần Minh Khang – chuyên viên bộ phận tiếp nhận hồ sơ doanh nghiệp – được giao nhiệm vụ hỗ trợ doanh nghiệp hoàn thiện thủ tục thay đổi người đại diện pháp luật. Lợi dụng vị trí công tác, anh Khang chủ động liên hệ với Công ty TNHH Ánh Dương, nói rằng hồ sơ có “vấn đề nghiêm trọng” và cần “chi phí xử lý nội bộ” để được duyệt nhanh. -
Doanh nghiệp nghi ngờ và báo cơ quan chức năng xác minh
Đại diện công ty nhận thấy yêu cầu bất thường vì thủ tục này không phát sinh thêm chi phí theo quy định. Công ty âm thầm báo cho cơ quan chức năng. Qua kiểm tra, cơ quan điều tra xác định anh Khang đã tự ý bịa đặt yêu cầu, lợi dụng chức vụ để gây sức ép với mục đích chiếm đoạt 30.000.000 đồng. -
Khởi tố và áp dụng tình tiết tăng nặng
Căn cứ tài liệu thu thập được, cơ quan điều tra khởi tố anh Trần Minh Khang về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Do hành vi được thực hiện bằng cách lợi dụng chức vụ, quyền hạn, đây được xác định là tình tiết tăng nặng theo điểm c khoản 1 Điều 52 Bộ luật Hình sự 2015, khiến mức hình phạt anh Khang phải đối mặt cao hơn so với trường hợp phạm tội thông thường.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để lừa đảo chiếm đoạt tài sản bị xử lý như thế nào?
Điểm đ khoản 2 Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 174. Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:
...
đ) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức;
...
Quy định này cho thấy việc lợi dụng quyền lực hoặc uy tín của chức vụ để lừa đảo làm tăng đáng kể tính nguy hiểm của hành vi. Không chỉ xâm phạm tài sản của cá nhân, tổ chức, hành vi này còn làm giảm sút niềm tin của người dân vào cơ quan Nhà nước, dễ gây ra hậu quả xã hội nghiêm trọng. Vì vậy, pháp luật áp dụng mức hình phạt nghiêm khắc hơn so với trường hợp lừa đảo thông thường, có thể lên đến 07 năm tù khi hành vi được thực hiện dựa trên chức vụ, quyền hạn hoặc danh nghĩa cơ quan, tổ chức.
Tình huống giả định
Cán bộ địa chính lợi dụng chức vụ “chạy sổ đỏ” để chiếm đoạt tiền
-
Lợi dụng nhu cầu cấp thiết của người dân để đưa ra yêu cầu trái pháp luật
Tháng 9/2025, ông Lê Văn Tùng – cán bộ địa chính tại một xã thuộc TP. Đà Nẵng – được người dân gửi hồ sơ xin cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Lợi dụng việc mình là người trực tiếp tiếp nhận và xử lý hồ sơ, ông Tùng thông báo với chị Nguyễn Hoài Trang rằng hồ sơ “thiếu điều kiện” và cần đóng thêm 40.000.000 đồng để “ưu tiên giải quyết nhanh”. -
Nạn nhân nghi ngờ, cơ quan chức năng vào cuộc xác minh
Chị Trang (cư trú tại TP. Đà Nẵng) nghi ngờ vì trước đó đã được hướng dẫn rằng thủ tục không thu thêm bất kỳ khoản phí ngoài lệ phí theo quy định. Chị trình báo lên chính quyền địa phương. Sau khi kiểm tra, tổ công tác phát hiện ông Tùng tự đặt ra khoản “phí bôi trơn”, không có trong quy định. Toàn bộ quá trình liên hệ, nhận tiền và hứa hẹn “chạy sổ đỏ” đều được ghi lại qua tin nhắn và lời khai. -
Khởi tố về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản do lợi dụng chức vụ
Căn cứ chứng cứ thu thập được, cơ quan điều tra khởi tố ông Lê Văn Tùng về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Do hành vi được thực hiện bằng cách lợi dụng chức vụ, quyền hạn, ông Tùng bị áp dụng khung hình phạt quy định tại điểm đ khoản 2 Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015, với mức phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để lừa đảo chiếm đoạt tài sản là hành vi xâm phạm nghiêm trọng trật tự quản lý xã hội và bị xử lý nghiêm khắc theo quy định pháp luật. Khi người phạm tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn để thực hiện hành vi phạm tội thì đó được xem là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự. Nếu hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản diễn ra trong hoàn cảnh lợi dụng chức vụ, quyền hạn thì người phạm tội sẽ bị xử phạt tù từ 02 năm đến 07 năm tùy tính chất vụ việc.
