Người phạm tội giết người man rợ không được xem xét đặc xá vì hành vi mang tính tàn bạo đặc biệt, gây hậu quả nghiêm trọng và vượt ngoài phạm vi cho phép áp dụng chính sách khoan hồng.
Hành vi giết người man rợ luôn được xem là một trong những dạng tội phạm đặc biệt nghiêm trọng vì mức độ tàn bạo và hậu quả nặng nề để lại. Việc nhận diện hành vi này giúp làm rõ tính chất đặc biệt nghiêm trọng của vụ án. Đồng thời, tiêu chí xem xét đặc xá đối với người phạm tội giết người man rợ thể hiện việc áp dụng chính sách khoan hồng trong trường hợp đặc biệt nghiêm trọng.
1. Giết người man rợ là gì?
Căn cứ điểm i khoản 1 Điều 123 Bộ luật Hình sự 2015 quy định:
Điều 123. Tội giết người
1. Người nào giết người thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình:
...
i) Thực hiện tội phạm một cách man rợ;
...
Ngoài ra, Nghị quyết 04-HĐTPTANDTC/NQ năm 1986 từng hướng dẫn:
Nghị quyết 04-HĐTPTANDTC/NQ năm 1986
+ Thực hiện tội giết người một cách man rợ (điểm b) như kẻ phạm tội không còn tính người, dùng những thủ đoạn gây đau đớn cao độ, gây khiếp sợ đối với nạn nhân hoặc gây khủng khiếp, rùng rợn trong xã hội (như: móc mắt, xẻo thịt, moi gan, chặt người ra từng khúc…).
Giết người man rợ được xem là hành vi giết người với mức độ tàn bạo đặc biệt, thể hiện qua các thủ đoạn gây đau đớn nghiêm trọng cho nạn nhân hoặc tạo ra sự khiếp sợ mạnh trong xã hội. Điểm i khoản 1 Điều 123 Bộ luật Hình sự 2015 xếp hành vi này vào tình tiết định khung tăng nặng, còn Nghị quyết 04-HĐTPTANDTC/NQ năm 1986 mô tả các dấu hiệu như móc mắt, xẻo thịt, moi nội tạng hoặc chặt thi thể thành nhiều phần. Từ đó, có thể hiểu tính man rợ được xác định dựa trên cách thức gây án vượt xa mức độ nguy hiểm thông thường, thể hiện sự tàn bạo rõ rệt và để lại hậu quả đặc biệt nghiêm trọng cả về thể chất lẫn tâm lý đối với nạn nhân và cộng đồng.
Tình huống giả định:
- Nguyễn Văn Khánh bị nghi sử dụng thủ đoạn tàn bạo đối với nạn nhân
Tại một khu vực dân cư thuộc thành phố Hồ Chí Minh, Nguyễn Văn Khánh phát sinh mâu thuẫn nghiêm trọng với anh Trương Quang Duy. Trong lúc xảy ra xung đột, Khánh không dừng lại ở việc gây thương tích thông thường mà liên tục thực hiện nhiều hành vi gây đau đớn kéo dài, khiến nạn nhân hoảng loạn và cơ thể bị tổn hại nghiêm trọng. - Cơ quan điều tra ghi nhận dấu hiệu cho thấy mức độ tàn bạo đặc biệt
Khi tiếp nhận vụ việc, lực lượng điều tra phát hiện trên cơ thể anh Duy có nhiều thương tổn nặng, thể hiện rõ cách thức hành hạ trong thời gian dài trước khi bị tước đoạt mạng sống. Những dấu vết để lại ở hiện trường cho thấy hành vi vượt quá giới hạn của một hành vi dùng vũ lực thông thường, tạo nên sự kinh hãi cho người chứng kiến và khu dân cư xung quanh. -
Hành vi của Khánh bị xác định mang tính man rợ
Từ kết quả khám nghiệm và lời khai, cơ quan có thẩm quyền kết luận cách thức Khánh gây án mang tính tàn bạo rõ rệt. Việc cố ý gây đau đớn kéo dài, gây sợ hãi cực độ cho nạn nhân và tạo ảnh hưởng mạnh đến cộng đồng là căn cứ để xác định hành vi mang tính man rợ, phản ánh mức độ đặc biệt nghiêm trọng của vụ án.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Giết người man rợ có được xem xét đặc xá hay không?
Căn cứ khoản 8 Điều 4 Quyết định 266/2025/QĐ-CTN quy định:
Điều 4. Các trường hợp không được đề nghị đặc xá
...
8. Phạm tội giết 02 người trở lên hoặc giết người có tổ chức hoặc có tính chất côn đồ hoặc thực hiện tội phạm một cách man rợ; cố ý gây thương tích nhiều lần đối với một người hoặc một lần đối với nhiều người (theo Bộ luật Hình sự năm 1999) hoặc cố ý gây thương tích từ 02 lần trở lên hoặc đối với 02 người trở lên hoặc cố ý gây thương tích có tổ chức hoặc có tính chất côn đồ hoặc dùng a-xít nguy hiểm hoặc hóa chất nguy hiểm; hiếp dâm có tính chất loạn luân; hiếp dâm trẻ em (theo Bộ luật Hình sự năm 1999) hoặc hiếp dâm người dưới 16 tuổi; mua bán phụ nữ thuộc trường hợp phạm tội mua bán nhiều người (theo Bộ luật Hình sự năm 1985) hoặc mua bán người thuộc trường hợp phạm tội đối với nhiều người (theo Bộ luật Hình sự năm 1999) hoặc mua bán người thuộc trường hợp phạm tội đối với 02 người trở lên;
...
Giết người man rợ được xem là hành vi có mức độ tàn bạo đặc biệt và gây tác động nghiêm trọng đến trật tự xã hội. Tính chất của hành vi này thể hiện sự nguy hiểm vượt xa các trường hợp giết người thông thường, tạo nên sự phẫn nộ lớn và hậu quả nghiêm trọng trong cộng đồng. Chính vì mức độ đặc biệt nghiêm trọng đó, người phạm tội giết người man rợ không được đưa vào diện xem xét đặc xá.
Tình huống giả định:
- Phạm Đức Lâm bị kết án vì hành vi gây án với tính chất tàn bạo
Trên địa bàn tỉnh Đồng Nai, Phạm Đức Lâm bị kết án tù chung thân do gây ra cái chết cho anh Bùi Minh Khải bằng nhiều thủ đoạn tàn bạo, để lại thương tổn nặng nề và gây chấn động địa phương. Tòa án nhận định cách thức gây án vượt xa mức độ bạo lực thông thường và thể hiện sự quyết liệt trong việc gây đau đớn cho nạn nhân. - Gia đình Lâm nộp hồ sơ xin đặc xá
Sau hơn 10 năm chấp hành án, gia đình Lâm gửi đơn xin đặc xá với lý do cải tạo tốt. Hồ sơ được chuyển đến cơ quan có thẩm quyền tỉnh Đồng Nai để rà soát điều kiện theo quy định. Trong quá trình kiểm tra, cơ quan này đối chiếu hồ sơ vụ án với danh mục các trường hợp không thuộc diện xét đặc xá. -
Cơ quan có thẩm quyền khẳng định Lâm không thuộc diện được xét
Từ mức độ tàn bạo của hành vi và tính chất vụ án, cơ quan chức năng xác định trường hợp của Lâm thuộc nhóm không được xem xét đặc xá. Cách thức gây án bị đánh giá là đặc biệt nghiêm trọng, vượt ngưỡng cho phép áp dụng chính sách khoan hồng, nên hồ sơ xin đặc xá bị bác bỏ.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Giết người man rợ là hành vi có mức độ tàn bạo đặc biệt, gây hậu quả nghiêm trọng đối với nạn nhân và xã hội. Với tính chất này, người phạm tội không thuộc diện được xem xét đặc xá. Việc loại trừ trường hợp giết người man rợ khỏi chính sách đặc xá thể hiện giới hạn áp dụng sự khoan hồng của Nhà nước trong những trường hợp đặc biệt nghiêm trọng.
