Trong công tác phòng chống và điều trị nghiện, liệu pháp tâm lý đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ người sử dụng ma túy tái hòa nhập xã hội. Việc hiểu rõ liệu pháp tâm lý cho người sử dụng ma túy là gì giúp hình thành nhận thức đúng về ý nghĩa và giá trị của biện pháp này. Pháp luật hiện hành cũng đặt ra các điều kiện để bảo đảm liệu pháp được thực hiện đúng chuyên môn, an toàn và hiệu quả.
1. Liệu pháp tâm lý cho người sử dụng ma túy là gì?
Khoản 7 Điều 2 Nghị định 141/2024/NĐ-CP quy định cụ thể:
Điều 2. Giải thích từ ngữ
...
7. Liệu pháp tâm lý cho người sử dụng ma túy là biện pháp can thiệp giảm tác hại trong dự phòng lây nhiễm HIV bằng các kỹ thuật can thiệp cá nhân, can thiệp nhóm để trợ giúp cá nhân thay đổi nhận thức, hành vi về việc sử dụng ma túy, tiến tới giảm và ngừng sử dụng ma túy.
...
Theo Nghị định 141/2024/NĐ-CP, liệu pháp tâm lý dành cho người sử dụng ma túy được xem là một biện pháp can thiệp giảm tác hại nhằm phòng ngừa lây nhiễm HIV. Nội dung của liệu pháp này chủ yếu là những hoạt động tư vấn, trò chuyện, hỗ trợ theo hình thức cá nhân hoặc nhóm. Người sử dụng ma túy sẽ được hướng dẫn để hiểu rõ hơn về tác hại của việc dùng ma túy, từ đó thay đổi cách suy nghĩ và hành vi của mình.
Tình huống giả định
- Trung tâm Hỗ trợ Cai nghiện TP. Hà Nội tiếp nhận người sử dụng ma túy
Ngày 12/3/2026, Trung tâm Hỗ trợ Cai nghiện TP. Hà Nội tiếp nhận 10 trường hợp người trẻ có hành vi sử dụng ma túy đá, được gia đình và địa phương đưa đến để tham gia chương trình can thiệp giảm tác hại. - Trung tâm Hỗ trợ Cai nghiện TP. Hà Nội triển khai tư vấn cá nhân
Ngày 13/3/2026, các chuyên gia tâm lý của trung tâm bắt đầu liệu pháp trò chuyện cá nhân, giúp người sử dụng ma túy hiểu rõ tác hại của việc dùng ma túy và nguy cơ lây nhiễm HIV qua đường tiêm chích. - Trung tâm Hỗ trợ Cai nghiện TP. Hà Nội tổ chức buổi sinh hoạt nhóm
Ngày 20/3/2026, trung tâm tổ chức buổi sinh hoạt nhóm nhỏ, khuyến khích những người tham gia chia sẻ kinh nghiệm, cảm xúc và hỗ trợ lẫn nhau trong việc thay đổi hành vi. - Trung tâm Hỗ trợ Cai nghiện TP. Hà Nội ghi nhận kết quả bước đầu
Ngày 30/3/2026, báo cáo sơ kết của trung tâm cho thấy nhiều người tham gia đã có chuyển biến tích cực, giảm dần hành vi sử dụng ma túy và cam kết tuân thủ các hoạt động hỗ trợ tâm lý lâu dài.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Điều kiện để thực hiện liệu pháp tâm lý cho người sử dụng ma túy là gì?
Điều 5 Nghị định 141/2024/NĐ-CP quy định cụ thể:
Điều 5. Liệu pháp tâm lý cho người sử dụng ma túy
1. Điều kiện thực hiện:a) Nhân sự thực hiện liệu pháp tâm lý cho người sử dụng ma túy phải có chứng nhận hoàn thành tập huấn về liệu pháp tâm lý cho người sử dụng ma tuý do cơ sở có chức năng đào tạo cấp;
b) Có địa điểm đảm bảo tính riêng tư;
c) Có bàn, ghế và tài liệu chuyên môn để thực hiện liệu pháp tâm lý.
2. Các kỹ thuật can thiệp cá nhân, can thiệp nhóm trong liệu pháp tâm lý cho người sử dụng ma túy thực hiện theo hướng dẫn chuyên môn của Bộ Y tế.
Nghị định 141/2024/NĐ-CP quy định, việc triển khai liệu pháp tâm lý cho người sử dụng ma túy chỉ được thực hiện khi đáp ứng đủ điều kiện. Người trực tiếp tư vấn phải có chứng nhận đã qua tập huấn về liệu pháp tâm lý do cơ sở đào tạo có thẩm quyền cấp. Nơi tiến hành phải kín đáo để bảo đảm tính riêng tư, đồng thời trang bị tối thiểu bàn ghế và tài liệu chuyên môn phục vụ hoạt động tư vấn. Các kỹ thuật can thiệp cá nhân hoặc nhóm đều phải thực hiện đúng theo hướng dẫn chuyên môn của Bộ Y tế để bảo đảm hiệu quả hỗ trợ thay đổi nhận thức và hành vi của người sử dụng ma túy.
Tình huống giả định
- Trung tâm Tư vấn Cai nghiện TP. Đà Nẵng hoàn tất tuyển chọn tư vấn viên
Ngày 10/4/2026, trung tâm xác nhận toàn bộ cán bộ tư vấn trực tiếp đều đã có chứng nhận tập huấn liệu pháp tâm lý do cơ sở đào tạo có thẩm quyền cấp. - Trung tâm Tư vấn Cai nghiện TP. Đà Nẵng chuẩn bị phòng tư vấn đạt chuẩn
Ngày 15/4/2026, trung tâm đưa vào sử dụng phòng tư vấn kín đáo, có bàn ghế, tài liệu và phương tiện chuyên môn, bảo đảm yêu cầu riêng tư cho người sử dụng ma túy. - Trung tâm Tư vấn Cai nghiện TP. Đà Nẵng triển khai buổi tư vấn nhóm đầu tiên
Ngày 20/4/2026, trung tâm tổ chức buổi tư vấn nhóm với 12 người tham gia, áp dụng kỹ thuật can thiệp đúng hướng dẫn của Bộ Y tế, tập trung vào nhận diện tác hại của ma túy và nguy cơ lây nhiễm HIV. - Trung tâm Tư vấn Cai nghiện TP. Đà Nẵng báo cáo kết quả sơ bộ
Ngày 30/4/2026, trung tâm gửi báo cáo đến Sở Y tế, ghi nhận nhiều người tham gia đã chủ động chia sẻ, có cam kết giảm hành vi nguy cơ, chứng minh hiệu quả bước đầu của liệu pháp tâm lý.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Liệu pháp tâm lý là một trong những biện pháp quan trọng để hỗ trợ người sử dụng ma túy thay đổi nhận thức, hành vi và phòng ngừa nguy cơ lây nhiễm HIV. Liệu pháp này được hiểu là hoạt động tư vấn, trò chuyện và hỗ trợ cá nhân hoặc nhóm nhằm giúp người sử dụng ma túy hiểu rõ tác hại và dần điều chỉnh hành vi. Việc triển khai liệu pháp chỉ hợp pháp khi người tư vấn có chứng nhận tập huấn, địa điểm thực hiện bảo đảm tính riêng tư và các kỹ thuật tư vấn tuân thủ hướng dẫn chuyên môn của Bộ Y tế.
