Làng nghề truyền thống là nét đặc trưng văn hóa – kinh tế lâu đời của nhiều vùng nông thôn Việt Nam, góp phần gìn giữ bản sắc dân tộc và tạo việc làm cho người dân địa phương. Tuy nhiên, không phải làng nghề nào cũng đủ điều kiện để được công nhận là làng nghề truyền thống theo quy định pháp luật. Việc công nhận làng nghề truyền thống đòi hỏi phải có ít nhất một nghề truyền thống đi kèm với các tiêu chí cụ thể về quy mô hộ dân, thời gian hoạt động và yếu tố văn hóa đặc thù.
1. Để được công nhận làng nghề truyền thống thì cần có bao nhiêu nghề truyền thống?
Khoản 4 Điều 5 Nghị định 52/2018/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 5. Tiêu chí công nhận nghề truyền thống, làng nghề, làng nghề truyền thống
1. Tiêu chí công nhận nghề truyền thống, làng nghề, làng nghề truyền thống áp dụng đối với các đối tượng được quy định tại khoản 2 Điều 2 có hoạt động trong lĩnh vực ngành nghề nông thôn được quy định tại Điều 4 Nghị định này và các tổ chức, cá nhân có liên quan.
2. Tiêu chí công nhận nghề truyền thống
Nghề được công nhận là nghề truyền thống phải đạt cả 03 tiêu chí sau:
a) Nghề đã xuất hiện tại địa phương từ trên 50 năm và hiện đang tiếp tục phát triển tính đến thời điểm đề nghị công nhận.
b) Nghề tạo ra những sản phẩm mang bản sắc văn hóa dân tộc.
c) Nghề gắn với tên tuổi của một hay nhiều nghệ nhân hoặc tên tuổi của làng nghề.
3. Tiêu chí công nhận làng nghề
Làng nghề được công nhận phải đạt cả 03 tiêu chí sau:
a) Có tối thiểu 20% tổng số hộ trên địa bàn tham gia một trong các hoạt động hoặc các hoạt động ngành nghề nông thôn quy định tại Điều 4 Nghị định này.
b) Hoạt động sản xuất kinh doanh ổn định tối thiểu 02 năm liên tục tính đến thời điểm đề nghị công nhận.
c) Đáp ứng các điều kiện bảo vệ môi trường làng nghề theo quy định của pháp luật hiện hành.
4. Tiêu chí công nhận làng nghề truyền thống
Làng nghề truyền thống phải đạt tiêu chí làng nghề quy định tại khoản 3 Điều này và có ít nhất một nghề truyền thống theo quy định tại khoản 2 Điều này.
Như vậy, để một làng nghề được công nhận là làng nghề truyền thống, cần thỏa mãn hai nhóm tiêu chí:
Thứ nhất là phải có ít nhất một nghề truyền thống, với các đặc điểm như đã tồn tại trên 50 năm, mang bản sắc văn hóa dân tộc, và gắn liền với tên tuổi của nghệ nhân hoặc làng nghề đó.
Thứ hai là làng nghề phải đáp ứng tiêu chí về quy mô tham gia hộ dân (tối thiểu 20%), thời gian hoạt động liên tục (tối thiểu 2 năm) và tuân thủ các quy định về môi trường. Đây là những điều kiện nhằm bảo đảm tính bền vững, tính đại diện cộng đồng và tính an toàn trong phát triển làng nghề.
Tình huống giả định
Xã Tân Phúc, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh có truyền thống sản xuất tranh dân gian từ hơn 60 năm nay. Nghề này hiện vẫn đang được hơn 25 hộ duy trì và phát triển thành sản phẩm phục vụ du lịch và xuất khẩu. Với trên 30% tổng số hộ trong xã tham gia sản xuất tranh, hoạt động sản xuất liên tục hơn 10 năm gần đây và có hồ sơ xác nhận bảo vệ môi trường, chính quyền địa phương lập hồ sơ đề nghị công nhận làng nghề truyền thống.
Sau khi kiểm tra, UBND tỉnh Bắc Ninh xét thấy nghề làm tranh của xã Tân Phúc đáp ứng đầy đủ các tiêu chí về nghề truyền thống và làng nghề. Do đó, Hội đồng xét duyệt đã thống nhất công nhận xã Tân Phúc là làng nghề truyền thống vào cuối năm 2024.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Làng nghề truyền thống bị thu hồi công nhận trong trường hợp nào?
Khoản 6 Điều 6 Nghị định 52/2018/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 6. Công nhận nghề truyền thống, làng nghề, làng nghề truyền thống
...
6. Nghề truyền thống, làng nghề, làng nghề truyền thống sau khi được công nhận không đạt tiêu chí quy định sẽ bị thu hồi bằng công nhận. Ủy ban nhân dân cấp huyện có trách nhiệm tổng hợp danh sách, gửi Ủy ban nhân dân cấp tỉnh để xem xét, thu hồi bằng công nhận nghề truyền thống, làng nghề, làng nghề truyền thống.
...
Theo quy định trên, sau khi đã được công nhận, làng nghề truyền thống vẫn phải duy trì các tiêu chí cần thiết như tỷ lệ hộ tham gia sản xuất, thời gian hoạt động liên tục và điều kiện bảo vệ môi trường. Nếu trong quá trình hoạt động, làng nghề không còn đạt được một hoặc nhiều tiêu chí nêu trên thì cơ quan nhà nước có thẩm quyền sẽ tiến hành rà soát, tổng hợp và ra quyết định thu hồi bằng công nhận.
Việc thu hồi này nhằm bảo đảm danh hiệu "làng nghề truyền thống" không bị sử dụng sai mục đích, không gắn với thực tiễn sản xuất – văn hóa tại địa phương và đảm bảo sự công bằng giữa các làng nghề thực sự có đóng góp lâu dài.
Tình huống giả định
Làng đúc đồng Phú Ngọc tại huyện Phú Xuyên, Hà Nội được công nhận là làng nghề truyền thống từ năm 2016 nhờ có nghề đúc đồng lâu đời và hàng chục hộ tham gia sản xuất. Tuy nhiên, đến năm 2025, chỉ còn dưới 10% số hộ còn hoạt động nghề này do nhiều người chuyển sang làm dịch vụ hoặc đi làm công nhân. Ngoài ra, việc xả thải không qua xử lý từ các lò đúc nhỏ lẻ đã bị cơ quan môi trường lập biên bản nhiều lần.
Sau khi tiến hành kiểm tra thực tế và nhận báo cáo từ UBND huyện, UBND TP. Hà Nội xác định làng Phú Ngọc không còn đáp ứng tiêu chí về tỷ lệ hộ dân tham gia sản xuất và yêu cầu về bảo vệ môi trường. Do đó, quyết định thu hồi bằng công nhận làng nghề truyền thống được ban hành vào quý I năm 2026.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Làng nghề truyền thống muốn được công nhận cần có ít nhất một nghề truyền thống, đồng thời đáp ứng đủ các tiêu chí về quy mô hộ dân, thời gian hoạt động và bảo vệ môi trường. Sau khi được công nhận, nếu làng nghề không duy trì được các điều kiện này thì sẽ bị cơ quan có thẩm quyền thu hồi bằng công nhận. Việc công nhận và thu hồi đều nhằm bảo đảm chất lượng, giá trị và tính bền vững của các làng nghề truyền thống trong bối cảnh phát triển hiện đại.
