Trong thực tiễn, nhiều doanh nghiệp và cá nhân hiện nay lựa chọn phương thức ký kết hợp đồng mua bán thông qua email thay vì gặp mặt trực tiếp. Hợp đồng mua bán qua email có giá trị pháp lý như văn bản giấy nếu như đáp ứng được các điều kiện về giao kết hợp đồng theo quy định của pháp luật và có thể buộc các bên thực hiện hợp đồng như hợp đồng được ký bằng văn bản thường.
1. Ký hợp đồng lao động qua email có hiệu lực pháp luật không?
Căn cứ vào Điều 117 và Điều 119 Bộ luật dân sự 2015 quy định cụ thể như sau:
Điều 117. Điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự
1. Giao dịch dân sự có hiệu lực khi có đủ các điều kiện sau đây:a) Chủ thể có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp với giao dịch dân sự được xác lập;
b) Chủ thể tham gia giao dịch dân sự hoàn toàn tự nguyện;
c) Mục đích và nội dung của giao dịch dân sự không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội.
2. Hình thức của giao dịch dân sự là điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự trong trường hợp luật có quy định.
...
Điều 119. Hình thức giao dịch dân sự
1. Giao dịch dân sự được thể hiện bằng lời nói, bằng văn bản hoặc bằng hành vi cụ thể.
Giao dịch dân sự thông qua phương tiện điện tử dưới hình thức thông điệp dữ liệu theo quy định của pháp luật về giao dịch điện tử được coi là giao dịch bằng văn bản.2. Trường hợp luật quy định giao dịch dân sự phải được thể hiện bằng văn bản có công chứng, chứng thực, đăng ký thì phải tuân theo quy định đó.
Theo quy định của Bộ luật dân sự 2015, giao dịch dân sự thông qua phương tiện điện tử dưới dạng thông điệp dữ liệu được coi là giao dịch bằng văn bản. Email cũng được xem là một phương thức giao kết hợp đồng điện tử, không thuộc trường hợp bị cấm. Như vậy, hợp đồng ký kết qua email vẫn được coi là hợp đồng bằng văn bản và có giá trị pháp lý nếu đáp ứng đủ điều kiện có hiệu lực của hợp đồng theo Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015, gồm: (i) chủ thể có năng lực pháp luật và năng lực hành vi dân sự; (ii) việc tham gia hoàn toàn tự nguyện; (iii) mục đích, nội dung không vi phạm điều cấm, không trái đạo đức xã hội; và (iv) tuân thủ hình thức khi pháp luật có quy định.
Tình huống giả định
Một người đàn ông ký hợp đồng mua bán bất động sản qua email và bị từ chối công nhận.
- Nguyễn Văn Tùng ký hợp đồng qua email để mua căn hộ.
Công ty BĐS An Gia gửi bản hợp đồng mua bán căn hộ trị giá 3 tỷ đồng cho khách hàng Nguyễn Văn Tùng qua email, có chữ ký scan nhưng không công chứng. - Nguyễn Văn Tùng thực hiện việc đặt cọc.
Anh Tùng chuyển trước 1 tỷ đồng vào tài khoản công ty theo thỏa thuận email để đặt cọc mua căn hộ trên cho công ty BĐS An Gia. -
Tranh chấp phát sinh giữa Nguyễn Văn Tùng và công ty BĐS An Gia, hợp đồng giữa các bên không được công nhận.
Sau đó, công ty An Gia thay đổi ý định, bán căn hộ cho người khác. Anh Tùng khiếu kiện, yêu cầu công nhận hợp đồng đã ký qua email. Tòa án xác định hợp đồng mua bán bất động sản bắt buộc phải được công chứng theo Luật Nhà ở và Luật Đất đai. Do hợp đồng chỉ ký qua email, không công chứng, nên không có giá trị pháp lý. Anh Tùng chỉ có thể đòi lại số tiền đã chuyển, không được công nhận là chủ sở hữu căn hộ.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
2. Có thể buộc người khác thực hiện hợp đồng đã được ký qua email không ?
Căn cứ vào Điều 38 Luật Giao dịch điện tử 2023 quy định cụ thể như sau:
Điều 38. Giá trị pháp lý của thông báo trong giao kết và thực hiện hợp đồng điện tử
Trong giao kết và thực hiện hợp đồng điện tử, thông báo dưới dạng thông điệp dữ liệu có giá trị pháp lý như thông báo bằng văn bản giấy.
Hợp đồng được ký qua email có hiệu lực, khi có nội dung đầy đủ: hợp đồng phải có các điều khoản bắt buộc theo Điều 21 Bộ luật Lao động 2019, bao gồm: công việc, địa điểm làm việc, thời hạn, mức lương, thời giờ làm việc – nghỉ ngơi, chế độ bảo hiểm… Hình thức hợp lệ: hợp đồng có thể ở dạng file văn bản (Word, PDF) hoặc thông điệp dữ liệu email. Quan trọng là phải có bằng chứng cho thấy các bên ký hợp đồng đã chấp nhận. hiệu lực của hợp đồng được ký qua email có hiệu lực ngang với hiệu lực hợp đồng ký bằng văn bản nên vẫn có thể buộc các bên ký thực hiện hợp đồng.
Tình huống giả định
Một công ty thương mại ký kết hợp đồng mua bán qua email nhưng sau đó phát sinh tranh chấp về nghĩa vụ giao hàng.
- Công ty TNHH Thương mại Hoàng Phát và Công ty CP Xây dựng An Bình đã trao đổi ký hợp đồng qua email.
Công ty TNHH Thương mại Hoàng Phát và Công ty CP Xây dựng An Bình thống nhất nội dung hợp đồng mua bán xi măng trị giá 500 triệu đồng qua email, có chữ ký số của giám đốc. - Công ty TNHH Thương mại Hoàng Phát và Công ty CP Xây dựng An Bình phát sinh tranh chấp vì Công ty Hoàng Phát không hoàn thành nghĩa vụ.
Sau khi nhận được tiền đặt cọc, Công ty Hoàng Phát không giao đủ số lượng xi măng như cam kết, khiến Công ty An Bình chậm tiến độ công trình. -
Công ty CP Xây dựng An Bình khởi kiện Công ty TNHH Thương mại Hoàng Phát ra Tòa án.
Công ty An Bình nộp đơn ra Tòa án xuất trình toàn bộ email trao đổi hợp đồng, kèm hóa đơn chuyển tiền. Tòa án xác định email có giá trị pháp lý như hợp đồng văn bản vì có thể truy xuất thông tin, thể hiện rõ sự thỏa thuận của các bên, nên buộc Công ty Hoàng Phát phải bồi thường.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
Kết luận
Việc ký hợp đồng mua bán qua email là hợp pháp nếu đáp ứng các điều kiện được quy định trong Bộ luật Dân sự và Luật Giao dịch điện tử, đặc biệt trong các hợp đồng thương mại thông thường. Tuy nhiên, đối với các hợp đồng bắt buộc công chứng hoặc phải lập thành văn bản giấy như bất động sản, việc ký kết qua email sẽ không được công nhận.
