Kết hôn với người nước ngoài là một lựa chọn phổ biến trong xã hội hiện đại, nhưng đi kèm theo đó là nhiều rủi ro khi thực hiện thông qua môi giới không rõ nguồn gốc. Thực tế cho thấy có nhiều cá nhân, tổ chức tự phát đứng ra “mai mối” nhưng không được cấp phép hoạt động. Pháp luật Việt Nam hiện nay đã có quy định cụ thể nhằm kiểm soát hoạt động này, đảm bảo kết hôn với người nước ngoài được diễn ra đúng pháp luật và an toàn.
1. Kết hôn qua môi giới có hợp pháp không?
Căn cứ vào Điều 51 Nghị định 126/2014/NĐ-CP quy định cụ thể như sau:
Điều 51. Trung tâm tư vấn, hỗ trợ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài
Trung tâm tư vấn, hỗ trợ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài (sau đây gọi là Trung tâm) là đơn vị sự nghiệp thuộc Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam hoặc Hội Liên hiệp phụ nữ tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (sau đây gọi là Hội Liên hiệp phụ nữ).
Theo quy định trên, chỉ có các Trung tâm tư vấn thuộc Hội Liên hiệp Phụ nữ được cấp phép mới có quyền hỗ trợ, tư vấn kết hôn có yếu tố nước ngoài. Những tổ chức hoặc cá nhân tự đứng ra môi giới mà không có tư cách pháp nhân hợp lệ sẽ bị xem là hoạt động trái phép. Hành vi này không chỉ bị xử phạt vi phạm hành chính mà còn tiềm ẩn nguy cơ bị xử lý hình sự nếu có dấu hiệu lừa đảo, dụ dỗ, cưỡng ép kết hôn hoặc thậm chí là mua bán người.
Tình huống giả định
Chị Trần Thị Thúy (quê Long An) được một người bạn cũ giới thiệu vào nhóm Facebook có tên “Kết nối lấy chồng Hàn Quốc” với hàng nghìn thành viên và nhiều bài đăng mời chào hấp dẫn. Quản trị viên nhóm là một phụ nữ tên Hồng, tự xưng đã từng kết hôn với người Hàn, khẳng định có mối quan hệ trực tiếp với các đối tác môi giới quốc tế và hứa lo toàn bộ hồ sơ, thủ tục kết hôn, visa, chi phí ăn ở, vé máy bay… nếu chị Thúy nộp trước 40 triệu đồng gọi là “phí đảm bảo”. Tin tưởng, chị Thúy chuyển tiền qua tài khoản cá nhân của bà Hồng và được đưa ra Hà Nội gặp mặt “đối tượng phù hợp”. Tại đây, chị gặp một người đàn ông Hàn Quốc khoảng 50 tuổi, giao tiếp tiếng Việt rất kém, không có phiên dịch hỗ trợ, thái độ lại có phần ép buộc, gượng gạo. Cảm thấy bất an và có dấu hiệu bị lừa, chị Thúy từ chối tiến xa nhưng lập tức bị bà Hồng đe dọa sẽ không được hoàn lại bất kỳ khoản tiền nào. Lo sợ và bức xúc, chị đã làm đơn trình báo đến cơ quan công an nơi chị tạm trú tại Hà Nội.
Sau khi vào cuộc xác minh, cơ quan chức năng phát hiện nhóm “Kết nối lấy chồng Hàn Quốc” hoạt động dưới danh nghĩa tư vấn kết hôn nhưng không có tư cách pháp nhân, không được cấp phép làm dịch vụ môi giới. Họ lợi dụng mạng xã hội để lôi kéo phụ nữ có hoàn cảnh khó khăn, sử dụng các thủ đoạn mập mờ, ép buộc và thu tiền bất chính.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
2. Môi giới kết hôn trái phép bị xử phạt như thế nào?
Căn cứ vào khoản 5 Điều 39 Nghị định 82/2020/NĐ-CP, Điều 150 Bộ luật Hình sự quy định cụ thể như sau:
Điều 39. Hành vi vi phạm quy định về tổ chức, hoạt động của trung tâm tư vấn, hỗ trợ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài
...
5. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau:
a) Thực hiện các hoạt động tư vấn, hỗ trợ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài khi chưa có giấy đăng ký hoạt động;
b) Lợi dụng việc tư vấn, hỗ trợ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài nhằm mua bán người, bóc lột sức lao động, xâm phạm tình dục hoặc vì mục đích trục lợi khác.
...
Điều 150. Tội mua bán người
1. Người nào dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực, lừa gạt hoặc bằng thủ đoạn khác thực hiện một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm:a) Chuyển giao hoặc tiếp nhận người để giao, nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác;
b) Chuyển giao hoặc tiếp nhận người để bóc lột tình dục, cưỡng bức lao động, lấy bộ phận cơ thể của nạn nhân hoặc vì mục đích vô nhân đạo khác;
c) Tuyển mộ, vận chuyển, chứa chấp người khác để thực hiện hành vi quy định tại điểm a hoặc điểm b khoản này.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 08 năm đến 15 năm:
a) Có tổ chức;
b) Vì động cơ đê hèn;
c) Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân từ 11% đến 45%;
d) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 31% trở lên, trừ trường hợp quy định tại điểm b khoản 3 Điều này;
đ) Đưa nạn nhân ra khỏi biên giới của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam;
e) Đối với từ 02 đến 05 người;
g) Phạm tội 02 lần trở lên.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm:
a) Có tính chất chuyên nghiệp;
b) Đã lấy bộ phận cơ thể của nạn nhân;
c) Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân 46% trở lên;
d) Làm nạn nhân chết hoặc tự sát;
đ) Đối với 06 người trở lên;
e) Tái phạm nguy hiểm.
4. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt quản chế, cấm cư trú từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Nếu chỉ môi giới kết hôn với mục đích tư vấn, thu phí nhưng không có giấy phép hoạt động, người vi phạm sẽ bị xử phạt hành chính theo Nghị định 82/2020/NĐ-CP. Tuy nhiên, nếu hành vi này có dấu hiệu cưỡng ép, lừa đảo hoặc đưa người ra nước ngoài trái phép để bóc lột lao động hoặc thực hiện các hành vi mang tính chất lạm dụng tình dục thì sẽ bị xử lý hình sự về tội mua bán người theo Điều 150 Bộ luật Hình sự. Mức hình phạt có thể lên tới 20 năm tù tùy theo mức độ và hậu quả.
Tình huống giả định
Anh Nguyễn Văn Đạt (SN 1983, ở Đồng Tháp) lập công ty "dịch vụ kết hôn quốc tế" nhưng không có đăng ký hợp pháp. Công ty này thực chất chuyên thu gom hồ sơ của phụ nữ nghèo, giới thiệu cho đàn ông Hàn Quốc, Đài Loan, mỗi "hợp đồng" lấy từ 70–100 triệu đồng. Nhiều phụ nữ bị đưa ra nước ngoài mà không biết tiếng, bị bỏ rơi hoặc bạo hành. Một nạn nhân đã tìm cách quay về và tố cáo anh Đạt.
Công an tỉnh Đồng Tháp vào cuộc điều tra, xác định anh Đạt không những hoạt động trái phép mà còn có dấu hiệu tổ chức môi giới với mục đích đưa người ra nước ngoài để bóc lột. Căn cứ theo Điều 150 Bộ luật Hình sự, anh Đạt bị khởi tố tội mua bán người, đối mặt với mức án từ 5 đến 10 năm tù.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
Kết luận
Pháp luật hiện hành chỉ cho phép các trung tâm được Hội Liên hiệp Phụ nữ cấp phép mới được môi giới, hỗ trợ kết hôn với người nước ngoài. Mọi hành vi tổ chức hoặc tham gia môi giới trái phép đều bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự nếu có yếu tố mua bán người.
