Sóng vô tuyến điện và tần số vô tuyến điện là hai khái niệm nền tảng trong hoạt động thông tin vô tuyến. Việc quản lý và sử dụng hiệu quả tài nguyên tần số không chỉ có ý nghĩa trong phạm vi quốc gia mà còn đòi hỏi sự phối hợp giữa các nước trên thế giới. Pháp luật Việt Nam hiện hành đã quy định rõ về khái niệm sóng, tần số vô tuyến điện và nguyên tắc hợp tác quốc tế trong lĩnh vực này nhằm bảo đảm hài hòa lợi ích, chủ quyền và tính hiệu quả trong khai thác sử dụng tần số.
1. Sóng vô tuyến điện là gì? Tần số vô tuyến điện là gì?
Khoản 1 Điều 3 Luật Tần số vô tuyến điện 2009 quy định như sau:
Luật Tần số vô tuyến điện 2009
Điều 3. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
1. Tần số vô tuyến điện là tần số của sóng vô tuyến điện.
Sóng vô tuyến điện là sóng điện từ có tần số thấp hơn 3000 gigahéc (GHz) truyền lan tự do trong không gian, không có dẫn sóng nhân tạo.
...
Sóng vô tuyến điện là một dạng sóng điện từ có đặc điểm truyền đi trong không gian mà không cần bất kỳ môi trường dẫn truyền vật lý nào như dây dẫn hay cáp quang. Đặc điểm này giúp sóng vô tuyến trở thành phương tiện truyền dẫn thông tin chủ yếu trong lĩnh vực viễn thông, truyền hình, phát thanh, hàng không, hàng hải, vệ tinh... Theo định nghĩa của pháp luật Việt Nam, sóng vô tuyến điện là sóng có tần số dưới 3000 GHz và lan truyền tự do, không sử dụng hệ thống dẫn sóng nhân tạo.
Tần số vô tuyến điện là thước đo dao động của sóng vô tuyến điện trong một giây, được tính bằng đơn vị gigahéc (GHz). Đây là đại lượng kỹ thuật đặc biệt quan trọng vì mỗi tần số cụ thể chỉ có thể được cấp phát cho một mục đích hoặc đối tượng sử dụng nhất định trong cùng một thời điểm, để tránh xảy ra nhiễu loạn và xung đột. Chính vì vậy, quản lý tần số vô tuyến điện là một lĩnh vực kỹ thuật - pháp lý quan trọng nhằm bảo đảm hiệu quả truyền dẫn, an toàn thông tin và chủ quyền quốc gia trong lĩnh vực tần số.
Ví dụ thực tế:
Cục Tần số xử phạt hơn 270 trường hợp vi phạm sử dụng thiết bị vô tuyến năm 2024
Từ đầu năm 2024, Cục Tần số vô tuyến điện đã ban hành 272 quyết định xử phạt với tổng số tiền hơn 462 triệu đồng đối với các tổ chức, cá nhân sử dụng thiết bị vô tuyến không phép hoặc không đúng quy định. Đáng chú ý, có 46 trường hợp bị xử lý do dùng thiết bị kích sóng di động trái phép, gây nhiễu mạng.
Cục khuyến cáo người dân chỉ nên sử dụng thiết bị có chứng nhận hợp quy, tuân thủ quy định về giấy phép khi cần thiết. Việc tự ý lắp đặt thiết bị kích sóng có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thống mạng di động, thay vào đó nên liên hệ nhà mạng để được hỗ trợ.
Nguồn: Bộ Khoa Học và Công Nghệ
2. Hợp tác quốc tế về tần số vô tuyến điện dựa trên nguyên tắc nào?
Khoản 1 Điều 8 Luật Tần số vô tuyến điện 2009 quy định:
Luật Tần số vô tuyến điện 2009
Điều 8. Hợp tác quốc tế về tần số vô tuyến điện
1. Hợp tác quốc tế về tần số vô tuyến điện được thực hiện theo nguyên tắc tôn trọng độc lập, chủ quyền, bình đẳng, các bên cùng có lợi.
...
Việc quản lý và sử dụng tần số vô tuyến điện không chỉ là vấn đề nội bộ của từng quốc gia mà còn mang tính toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh mạng lưới thông tin, vệ tinh, hàng không, hàng hải… ngày càng kết nối rộng khắp. Vì vậy, các quốc gia cần có sự hợp tác để tránh xung đột về tần số, bảo đảm tối ưu hóa việc khai thác và duy trì ổn định hệ thống thông tin xuyên biên giới.
Hợp tác quốc tế trong lĩnh vực này phải dựa trên các nguyên tắc cơ bản của quan hệ quốc tế hiện đại như tôn trọng độc lập và chủ quyền, tức là không can thiệp vào công việc nội bộ của nước khác; bình đẳng giữa các bên, không phân biệt trình độ công nghệ hay vị thế quốc tế; và đặc biệt là cùng có lợi, tức là hướng tới hài hòa lợi ích trong việc chia sẻ tài nguyên tần số vô tuyến.
Tình huống giả định:
Việt Nam tham gia phối hợp tần số biên giới với quốc gia láng giềng
Năm 2022, tỉnh Quảng Ninh tiếp nhận phản ánh từ các đài phát thanh địa phương về hiện tượng nhiễu sóng lặp lại nhiều lần trên các kênh tần số đang sử dụng hợp pháp. Sau khi kiểm tra, Cục Tần số vô tuyến điện phát hiện nguyên nhân là do thiết bị phát sóng thương mại từ phía tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc) sử dụng tần số gần trùng với băng tần được cấp cho đài địa phương của Việt Nam.
Để giải quyết vấn đề, Bộ Thông tin và Truyền thông Việt Nam đã chủ động phối hợp với cơ quan quản lý tần số Trung Quốc theo cơ chế hợp tác song phương đã ký trước đó. Hai bên cùng khảo sát thực địa, chia sẻ thông tin kỹ thuật và đi đến thống nhất điều chỉnh biên độ tần số, công suất phát và vị trí lắp đặt trạm phát sóng. Kết quả, hiện tượng nhiễu sóng được khắc phục hoàn toàn mà không ảnh hưởng đến hoạt động kỹ thuật của cả hai nước.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
3. Kết luận
Sóng vô tuyến điện và tần số vô tuyến điện là nền tảng kỹ thuật quan trọng trong lĩnh vực thông tin và truyền thông, được pháp luật quy định và bảo vệ chặt chẽ. Việc sử dụng tần số vô tuyến điện phải tuân theo quy hoạch và được cấp phép, nhằm tránh xung đột và đảm bảo hiệu quả truyền dẫn. Bên cạnh đó, trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, hợp tác quốc tế về tần số vô tuyến điện phải tuân thủ nguyên tắc tôn trọng độc lập, chủ quyền, bình đẳng và cùng có lợi.
