Hình phạt quản chế trong Bộ luật Hình sự là biện pháp buộc người bị kết án cư trú và sinh sống tại địa phương nhất định dưới sự giám sát của chính quyền với thời hạn từ 1 đến 5 năm.
Trong Bộ luật Hình sự, ngoài hình phạt tù còn có các biện pháp bổ sung nhằm giáo dục và phòng ngừa phạm nhân tái phạm. Một trong số đó là hình phạt quản chế, áp dụng cho những trường hợp đặc biệt nghiêm trọng. Đây là hình phạt nhằm giám sát người phạm tội sau khi chấp hành án.
1. Khái niệm hình phạt quản chế trong Bộ luật Hình sự
Quy định này được nêu cụ thể tại đoạn 1 Điều 43 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:
Điều 43. Quản chế
Quản chế là buộc người bị kết án phạt tù phải cư trú, làm ăn sinh sống và cải tạo ở một địa phương nhất định dưới sự kiểm soát, giáo dục của chính quyền và nhân dân địa phương. Trong thời gian quản chế, người bị kết án không được tự ý ra khỏi nơi cư trú, bị tước một số quyền công dân theo quy định tại Điều 44 của Bộ luật này và bị cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định.
Quản chế được áp dụng đối với người phạm tội xâm phạm an ninh quốc gia, người tái phạm nguy hiểm hoặc trong những trường hợp khác do Bộ luật này quy định.
...
Quản chế không phải là hình phạt tù giam, mà là biện pháp giám sát đặc biệt áp dụng khi người phạm tội đã chấp hành xong án phạt tù. Trong thời gian này, họ phải sinh sống, làm việc tại một địa phương cố định, đồng thời chịu sự giám sát của chính quyền và cộng đồng dân cư nơi cư trú. Đây là cách Nhà nước tiếp tục quản lý sau án phạt, nhằm tránh việc tái phạm hoặc gây mất trật tự xã hội.
Ý nghĩa của quản chế nằm ở chỗ vừa giúp bảo đảm an ninh trật tự, vừa tạo cơ hội cho người phạm tội dần thích nghi, tái hòa nhập cộng đồng trong môi trường có kiểm soát. Như vậy, quản chế không chỉ là một hình phạt mang tính răn đe, mà còn mang ý nghĩa giáo dục, phòng ngừa chung cho xã hội.
Tình huống giả định
- Ông An bị Toà tuyên phạt tù kèm hình phạt quản chế
Ông Nguyễn Văn An bị Tòa án tuyên phạt 7 năm tù về tội thuộc nhóm xâm phạm an ninh quốc gia và áp dụng hình phạt bổ sung: quản chế 3 năm. - Ông An được quyết định thi hành quản chế tại phường Biên Hoà
Tháng 09/2023, Ông An chấp hành xong hình phạt tù; quyết định thi hành quản chế 3 năm tại phường Biên Hoà được UBND tiếp nhận, lập kế hoạch giám sát - giáo dục. - Ông An chấp hành hình phạt
Ông An tuân thủ hình phạt quản chế, không được tự ý rời nơi cư trú, phải trình diện, báo cáo định kỳ, chấp hành tước một số quyền công dân/cấm hành nghề theo quyết định; hết thời hạn, cơ quan có thẩm quyền xác nhận hoàn thành quản chế.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Thời hạn áp dụng quản chế là bao nhiêu?
Quy định này được nêu tại đoạn 3 Điều 43 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:
Điều 43. Quản chế
...
Thời hạn quản chế là từ 01 năm đến 05 năm, kể từ ngày chấp hành xong hình phạt tù.
Pháp luật quy định khung thời hạn quản chế tối thiểu là 01 năm và tối đa là 05 năm. Điều này có nghĩa là, sau khi ra tù, người bị áp dụng hình phạt này phải tiếp tục chịu sự quản lý của chính quyền địa phương trong khoảng thời gian do Tòa án ấn định. Nếu hành vi phạm tội ít nghiêm trọng, có nhiều tình tiết giảm nhẹ, thời hạn quản chế thường ở mức thấp. Ngược lại, nếu hành vi nguy hiểm, gây ảnh hưởng lớn đến xã hội, Tòa án có thể quyết định mức quản chế gần sát với giới hạn tối đa là 5 năm.
Trong suốt thời gian quản chế, người chấp hành phải tuân thủ quy định về nơi cư trú, chịu sự giám sát và không được tự ý rời khỏi địa phương. Chính quyền căn cứ vào khoảng thời gian này để quản lý, giáo dục và hỗ trợ quá trình tái hòa nhập cộng đồng.
Tình huống giả định
- Ông Phúc bị kết án 5 năm tù
Ông Lê Văn Phúc bị kết án 5 năm tù vì tội phạm an ninh quốc gia. - Toà án áp dụng phạt quản chế với ông Phúc
Sau khi mãn hạn tù, Tòa án quyết định áp dụng quản chế đối với ông Phúc trong thời hạn 4 năm. - Ông Phúc phải tuân thủ hình phạt
Trong giai đoạn chấp hành hình phạt, ông Phúc phải cư trú tại địa phương, không được đi khỏi nơi ở nếu không có sự cho phép, đồng thời chịu sự giám sát của công an xã và Ủy ban nhân dân. - Ông Phúc được xoá bỏ quản chế khi kết thúc thời hạn
Khi kết thúc thời hạn 4 năm, ông Phúc được xóa bỏ biện pháp quản chế và trở lại sinh hoạt, làm việc bình thường như công dân khác.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Hình phạt quản chế là một trong những biện pháp bổ sung trong Bộ luật Hình sự, áp dụng sau khi người phạm tội đã chấp hành xong hình phạt tù. Với thời hạn từ 01 năm đến 05 năm, quản chế vừa mang tính răn đe, vừa giúp quản lý và hỗ trợ người phạm tội trong quá trình tái hòa nhập cộng đồng.
