Giao dịch nhà ở là nơi ở duy nhất của vợ chồng phải có thỏa thuận và việc không đăng ký cư trú khi chuyển chỗ ở có thể bị xử phạt hành chính lên đến 4 triệu đồng.
Nhà ở là nơi gắn liền với đời sống sinh hoạt và bảo đảm điều kiện sống ổn định của vợ chồng. Khi căn nhà đó là nơi ở duy nhất, pháp luật đặt ra những giới hạn nhất định đối với việc mua bán, chuyển nhượng hoặc định đoạt. Bên cạnh đó, việc thay đổi chỗ ở của vợ hoặc chồng cũng kéo theo nghĩa vụ thực hiện đúng quy định về đăng ký cư trú.
1. Giao dịch liên quan đến nhà ở là nơi ở duy nhất của vợ chồng phải tuân thủ quy định gì?
Điều 31 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định như sau:
Luật Hôn nhân và gia đình 2014
Điều 31. Giao dịch liên quan đến nhà là nơi ở duy nhất của vợ chồng
Việc xác lập, thực hiện, chấm dứt các giao dịch liên quan đến nhà là nơi ở duy nhất của vợ chồng phải có sự thỏa thuận của vợ chồng. Trong trường hợp nhà ở thuộc sở hữu riêng của vợ hoặc chồng thì chủ sở hữu có quyền xác lập, thực hiện, chấm dứt giao dịch liên quan đến tài sản đó nhưng phải bảo đảm chỗ ở cho vợ chồng.
Quy định này nhằm bảo vệ quyền có chỗ ở ổn định của cả vợ và chồng, tránh trường hợp một bên tự ý bán, cho thuê hoặc thế chấp nhà ở duy nhất khiến bên còn lại không còn nơi sinh sống. Việc “thỏa thuận” được hiểu là sự đồng ý rõ ràng của cả hai vợ chồng đối với giao dịch liên quan đến căn nhà. Ngay cả khi nhà ở thuộc sở hữu riêng của một bên, quyền định đoạt vẫn bị giới hạn bởi nghĩa vụ bảo đảm chỗ ở cho vợ chồng. Điều này đồng nghĩa với việc giao dịch không được làm phát sinh tình trạng vợ hoặc chồng không còn nơi cư trú hợp pháp.
Tình huống giả định
- Nhà ở là nơi ở duy nhất của vợ chồng
Anh Nguyễn Văn Hòa tại tỉnh Đồng Tháp sở hữu một căn nhà đứng tên riêng trước khi kết hôn. Sau khi kết hôn, vợ chồng anh sinh sống ổn định tại căn nhà này và không có chỗ ở nào khác. - Phát sinh giao dịch nhà ở
Anh Hòa dự định bán căn nhà để đầu tư kinh doanh nhưng không trao đổi và không được sự đồng ý của vợ. Giao dịch này có nguy cơ khiến vợ chồng không còn nơi ở ổn định. -
Xác định yêu cầu pháp lý
Cơ quan có thẩm quyền xác định việc giao dịch nhà ở là nơi ở duy nhất phải có sự thỏa thuận của cả vợ chồng và phải bảo đảm chỗ ở hợp pháp cho hai người.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Vợ chuyển về ở nhà chồng nhưng không đăng ký cư trú thì có bị xử phạt không?
Điều 10 Nghị định 282/2025/NĐ-CP quy định như sau:
Nghị định 282/2025/NĐ-CP
Điều 10. Vi phạm quy định về đăng ký và quản lý cư trú
...
2. Phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 4.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:
...
d) Đã cư trú tại chỗ ở hợp pháp mới, đủ điều kiện đăng ký cư trú nhưng không làm thủ tục thay đổi nơi đăng ký cư trú theo quy định của pháp luật;
...
Khi vợ chuyển đến sinh sống ổn định tại nhà chồng và chỗ ở này đủ điều kiện đăng ký cư trú, người cư trú có nghĩa vụ thực hiện thủ tục thay đổi thông tin cư trú theo quy định. Việc không thực hiện đúng thủ tục, dù không phát sinh tranh chấp, vẫn bị xem là hành vi vi phạm hành chính. Mức xử phạt được áp dụng nhằm bảo đảm công tác quản lý cư trú và cập nhật chính xác thông tin dân cư theo quy định pháp luật.
Tình huống giả định
- Thay đổi nơi cư trú sau khi kết hôn
Chị Trần Thị Mai kết hôn và chuyển về sinh sống thường xuyên tại nhà chồng ở tỉnh Vĩnh Long. Chỗ ở này đáp ứng đầy đủ điều kiện đăng ký cư trú. - Không thực hiện thủ tục đăng ký
Sau thời gian dài sinh sống, chị Mai không làm thủ tục thay đổi nơi đăng ký cư trú theo quy định. Việc này bị cơ quan chức năng phát hiện trong quá trình kiểm tra cư trú. -
Chị Mai bị xử phạt hành chính
Chị Mai bị xử phạt hành chính theo quy định về đăng ký và quản lý cư trú. Mức phạt áp dụng đối với hành vi vi phạm của chị Mai là 3.000.000 đồng.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Giao dịch liên quan đến nhà ở là nơi ở duy nhất của vợ chồng phải được thực hiện trên cơ sở thỏa thuận của cả hai bên và bảo đảm chỗ ở hợp pháp. Đồng thời, khi thay đổi nơi sinh sống sau hôn nhân, việc đăng ký cư trú đúng quy định là nghĩa vụ bắt buộc. Các quy định này nhằm bảo vệ quyền lợi về chỗ ở và bảo đảm trật tự quản lý cư trú.
