Chứng cứ trong vụ án dân sự là những gì có thật, giúp Tòa án xác định tình tiết khách quan, tuy vậy đương sự không bắt buộc giao nộp chứng cứ khi Tòa án yêu cầu.
Chứng cứ là yếu tố then chốt để Tòa án xem xét, đánh giá và đưa ra phán quyết trong các vụ việc dân sự. Pháp luật đã định nghĩa cụ thể chứng cứ là gì và quy định rõ trách nhiệm của đương sự trong việc cung cấp chứng cứ khi Tòa án yêu cầu. Từ đó, quá trình giải quyết vụ án đảm bảo khách quan, đúng quy định và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên.
Chứng cứ là gì?
Căn cứ theo Điều 93 Bộ luật tố tụng dân sự 2015:
Điều 93. Chứng cứ
Chứng cứ trong vụ việc dân sự là những gì có thật được đương sự và cơ quan, tổ chức, cá nhân khác giao nộp, xuất trình cho Tòa án trong quá trình tố tụng hoặc do Tòa án thu thập được theo trình tự, thủ tục do Bộ luật này quy định và được Tòa án sử dụng làm căn cứ để xác định các tình tiết khách quan của vụ án cũng như xác định yêu cầu hay sự phản đối của đương sự là có căn cứ và hợp pháp.
Theo quy định trên, chứng cứ phải đảm bảo ba yếu tố: (i) có thật, (ii) liên quan đến vụ việc và (iii) được thu thập đúng thủ tục pháp luật. Chứng cứ có thể tồn tại dưới nhiều hình thức như tài liệu, vật chứng, lời khai, dữ liệu điện tử, hoặc các kết luận giám định. Đây chính là nền tảng để Tòa án xem xét yêu cầu của các bên có hợp pháp và có căn cứ hay không.
Tình huống giả định
-
Bà Lê Thị Thủy khởi kiện tranh chấp hợp đồng thuê nhà
Ngày 18/5/2025, tại Phường Bàn Cờ, TP. Hồ Chí Minh, bà Lê Thị Thủy nộp đơn khởi kiện ông Nguyễn Hoàng Minh về việc chậm thanh toán tiền thuê nhà. Bà Thủy cung cấp bản hợp đồng thuê có chữ ký của hai bên và các tin nhắn điện thoại đã lập vi bằng chứng minh ông Minh không trả tiền đúng hạn. -
Thẩm phán xác minh chứng cứ do nguyên đơn cung cấp
Trong quá trình giải quyết, Thẩm phán xác định hợp đồng và tin nhắn do bà Thủy nộp là chứng cứ có thật và hợp pháp. Đây là cơ sở quan trọng để xem xét tính có căn cứ của yêu cầu khởi kiện. -
Tòa án chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn
Khi nghị án, Hội đồng xét xử căn cứ vào hợp đồng và tin nhắn để chấp nhận yêu cầu của bà Thủy, buộc ông Minh phải thực hiện nghĩa vụ thanh toán. Qua đó cho thấy chứng cứ đóng vai trò nền tảng trong việc giải quyết tranh chấp đúng quy định pháp luật.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Đương sự có bắt buộc phải nộp chứng cứ nếu có yêu cầu của Tòa án không?
Căn cứ theo Điều 96 Bộ luật tố tụng dân sự 2015:
Điều 96. Giao nộp tài liệu, chứng cứ
1. Trong quá trình Tòa án giải quyết vụ việc dân sự, đương sự có quyền và nghĩa vụ giao nộp tài liệu, chứng cứ cho Tòa án. Trường hợp tài liệu, chứng cứ đã được giao nộp chưa bảo đảm đủ cơ sở để giải quyết vụ việc thì Thẩm phán yêu cầu đương sự giao nộp bổ sung tài liệu, chứng cứ. Nếu đương sự không giao nộp hoặc giao nộp không đầy đủ tài liệu, chứng cứ do Tòa án yêu cầu mà không có lý do chính đáng thì Tòa án căn cứ vào tài liệu, chứng cứ mà đương sự đã giao nộp và Tòa án đã thu thập theo quy định tại Điều 97 của Bộ luật này để giải quyết vụ việc dân sự.
...
Theo đó, các đương sự không bắt buộc phải giao nộp chứng cứ khi Tòa án có yêu cầu. Tuy nhiên việc không giao nộp hoặc giao nộp không đầy đủ có thể sẽ gây bất lợi cho đương sự, bởi Tòa án sẽ chỉ căn cứ vào chứng cứ đã có để ra phán quyết. Đây là cơ chế thúc đẩy các bên hợp tác, bảo đảm tính minh bạch và hiệu quả của quá trình tố tụng.
Tình huống giả định
-
Bà Nguyễn Thị Hạnh khởi kiện đòi nợ 200 triệu đồng
Ngày 22/9/2025, tại Phường Hòa Hưng, TP. Hồ Chí Minh, bà Nguyễn Thị Hạnh nộp đơn khởi kiện ông Trần Văn Dũng, yêu cầu thanh toán khoản vay 200 triệu đồng. Trong quá trình giải quyết, ông Dũng chỉ giao nộp một bản ghi âm cuộc nói chuyện, không kèm theo hợp đồng vay tiền. -
Bị đơn không bổ sung chứng cứ theo yêu cầu của Tòa án
Thẩm phán yêu cầu ông Dũng cung cấp thêm hợp đồng vay và giấy tờ chứng minh việc đã trả tiền. Tuy nhiên, ông Dũng không nộp thêm chứng cứ và cũng không đưa ra lý do chính đáng cho việc thiếu tài liệu. -
Tòa án buộc bị đơn phải thanh toán khoản nợ
Căn cứ vào chứng cứ bà Hạnh đã giao nộp cùng các tài liệu khác được thu thập hợp pháp, Tòa án nhân dân khu vực 1 – Thành phố Hồ Chí Minh tuyên buộc ông Dũng phải thanh toán toàn bộ khoản nợ 200 triệu đồng. Vụ việc thể hiện rõ trách nhiệm của đương sự trong việc cung cấp chứng cứ khi tham gia tố tụng.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Chứng cứ là những gì có thật, có ý nghĩa quyết định đến việc giải quyết vụ án dân sự. Chứng cứ cũng giúp Tòa án xác định tình tiết khách quan và tính hợp pháp của yêu cầu, phản đối của các bên. Theo đó, đương sự không bắt buộc phải giao nộp chứng cứ khi có yêu cầu, Tòa án sẽ xét xử dựa trên chứng cứ đã có.
