Việc sử dụng trái phép WiFi của người khác, thường được gọi là “xài ké WiFi”, đang trở nên phổ biến trong đời sống hiện đại. Dù có thể bị xem nhẹ như một hành vi “lách luật”, thực tế, hành vi này có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây thiệt hại về tài sản hoặc xâm phạm dữ liệu cá nhân.
1. Dùng WiFi của nhà người khác có vi phạm pháp luật không?
Khoản 1 Điều 15 Nghị định 144/2021/NĐ-CP quy định:
Điều 15. Vi phạm quy định về gây thiệt hại đến tài sản của tổ chức, cá nhân khác
1. Phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:a) Trộm cắp tài sản, xâm nhập vào khu vực nhà ở, kho bãi hoặc địa điểm khác thuộc quản lý của người khác nhằm mục đích trộm cắp, chiếm đoạt tài sản;
...
3. Hình thức xử phạt bổ sung:
a) Tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính đối với hành vi quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 1 và các điểm a, b, c và đ khoản 2 Điều này;
...
Mạng WiFi là một dịch vụ có trả phí, được cấu thành từ hợp đồng giữa người dùng và nhà cung cấp dịch vụ Internet. Việc người khác cố tình sử dụng trái phép dịch vụ này – thông qua các phần mềm dò mật khẩu hoặc phương pháp truy cập trái phép – là hành vi chiếm đoạt giá trị sử dụng tài sản mà không có sự đồng ý của chủ sở hữu. Tùy theo mức độ vi phạm, hành vi này có thể bị xử phạt hành chính từ 2.000.000 đến 3.000.000 đồng và tịch thu phương tiện sử dụng để thực hiện hành vi. Nếu người vi phạm là người nước ngoài, còn có thể bị trục xuất. Trong trường hợp WiFi không được đặt mật khẩu hoặc có sẵn cho mọi người dùng, việc truy cập không bị coi là vi phạm pháp luật do không đủ yếu tố cấu thành hành vi chiếm đoạt.
Tình huống giả định
Nguyễn Tấn Duy là một kỹ thuật viên sửa chữa điện thoại tại thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai. Sau khi bị công ty cũ cắt giảm nhân sự vì thua lỗ sau dịch, Duy rơi vào cảnh thất nghiệp và chuyển đến sống tạm tại căn phòng trọ nhỏ ở tầng ba của một khu nhà trọ bình dân. Không còn thu nhập ổn định, Duy cố gắng cắt giảm mọi chi phí sinh hoạt, kể cả việc không đăng ký lắp đặt mạng Internet riêng. Tuy nhiên, vì thường xuyên cần truy cập mạng để tìm việc làm và nhận sửa điện thoại tại nhà, Duy đã cài đặt một ứng dụng phá mã WiFi có nguồn gốc từ nước ngoài trên chiếc laptop cá nhân cũ.
Sau vài ngày dò quét, Duy phát hiện mạng WiFi nhà đối diện – một căn hộ cho thuê trọ cao cấp của chị Trịnh Thanh Hương – sử dụng bảo mật WPA2 và đã từng bị rò rỉ mật khẩu từ một trang chia sẻ trực tuyến. Duy nhanh chóng truy cập được và duy trì kết nối liên tục trong gần hai tháng bằng cách đặt lịch tự động đăng nhập mỗi khi mạng bị ngắt. Trong thời gian này, chị Hương nhiều lần phát hiện tín hiệu mạng chập chờn, tốc độ chậm bất thường và gọi kỹ thuật viên đến kiểm tra, nhưng không phát hiện điều gì rõ ràng.
Đỉnh điểm xảy ra khi chị Hương sử dụng dịch vụ Internet để họp trực tuyến với một đối tác Nhật Bản và liên tục bị gián đoạn kết nối. Do nghi ngờ bị xâm nhập, chị quyết định thay router mới và sử dụng phần mềm chuyên theo dõi thiết bị truy cập trái phép. Kết quả thu được địa chỉ MAC trùng khớp với máy tính xách tay của Duy – vốn từng được chị Hương cho mượn một lần khi cùng thuê chung nhà xe cách đây ba tháng.
Ngay lập tức, chị Hương làm đơn trình báo công an phường. Sau khi xác minh hành vi và thu giữ tang vật, cơ quan chức năng xác định hành vi của Duy là cố tình truy cập trái phép vào mạng WiFi có đặt mật khẩu, sử dụng công cụ công nghệ để khai thác trái phép dịch vụ viễn thông là tài sản của người khác. Duy bị lập biên bản vi phạm hành chính theo điểm a khoản 1 Điều 15 Nghị định 144/2021/NĐ-CP với mức phạt 3.000.000 đồng. Chiếc laptop sử dụng để truy cập trái phép bị tịch thu theo khoản 3 điều luật này.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo)
2. Dùng WiFi của người khác có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự hay không?
Điều 159, Điều 173 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi năm 2017) quy định:
Điều 159. Tội xâm phạm bí mật hoặc an toàn thư tín, điện thoại, điện tín hoặc hình thức trao đổi thông tin riêng tư khác của người khác
1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, đã bị xử lý kỷ luật hoặc xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt cảnh cáo, phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm:a) Chiếm đoạt thư tín, điện báo, telex, fax hoặc văn bản khác của người khác được truyền đưa bằng mạng bưu chính, viễn thông dưới bất kỳ hình thức nào;
b) Cố ý làm hư hỏng, thất lạc hoặc cố ý lấy các thông tin, nội dung của thư tín, điện báo, telex, fax hoặc văn bản khác của người khác được truyền đưa bằng mạng bưu chính, viễn thông;
c) Nghe, ghi âm cuộc đàm thoại trái pháp luật;
d) Khám xét, thu giữ thư tín, điện tín trái pháp luật;
đ) Hành vi khác xâm phạm bí mật hoặc an toàn thư tín, điện thoại, điện tín, telex, fax hoặc hình thức trao đổi thông tin riêng tư khác của người khác.
...
Điều 173. Tội trộm cắp tài sản
1. Người nào trộm cắp tài sản của người khác trị giá từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng hoặc dưới 2.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:a) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi chiếm đoạt tài sản mà còn vi phạm;
b) Đã bị kết án về tội này hoặc về một trong các tội quy định tại các điều 168, 169, 170, 171, 172, 174, 175 và 290 của Bộ luật này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm;
c) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội;
d) Tài sản là phương tiện kiếm sống chính của người bị hại và gia đình họ; tài sản là kỷ vật, di vật, đồ thờ cúng có giá trị đặc biệt về mặt tinh thần đối với người bị hại.
...
Khi cá nhân sử dụng WiFi trái phép mà gây ra thiệt hại đáng kể (như truy cập vào hệ thống dữ liệu riêng tư, gây tổn hại đến quyền tài sản của người khác, hoặc đã từng bị xử phạt về hành vi tương tự mà tiếp tục tái phạm), hành vi đó có thể bị truy tố về tội trộm cắp tài sản theo Điều 173 BLHS. Ngoài ra, nếu việc truy cập nhằm mục đích nghe lén, thu thập hoặc làm lộ dữ liệu truyền qua mạng – như email, tin nhắn, thông tin cá nhân – thì có thể cấu thành tội xâm phạm bí mật thư tín theo Điều 159. Đây là tội danh có thể dẫn đến cải tạo không giam giữ hoặc thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự tùy theo mức độ nghiêm trọng của hành vi.
Tình huống giả định
Phạm Minh Thịnh, 28 tuổi, là một kỹ sư công nghệ thông tin từng làm việc tại một công ty startup ở Thành phố Hồ Chí Minh. Sau khi nghỉ việc do mâu thuẫn với ban giám đốc, Thịnh chuyển về sống tại căn hộ chung cư thuộc Quận 7 và làm nghề tự do tại nhà. Trong thời gian thất nghiệp, Thịnh thường xuyên theo dõi các hội nhóm an ninh mạng trên nền tảng Telegram và được chia sẻ một công cụ chuyên dụng dùng để phân tích và xâm nhập các hệ thống mạng không dây có bảo mật cao, bao gồm cả khả năng giải mã lưu lượng truyền tải từ các thiết bị đang kết nối mạng.
Nhận thấy căn hộ liền kề thuộc sở hữu của vợ chồng ông Nguyễn Văn Giang – một doanh nhân trong lĩnh vực bất động sản – Thịnh âm thầm thu thập các gói dữ liệu từ mạng WiFi được mã hóa của gia đình ông Giang trong suốt một thời gian dài. Với kiến thức chuyên môn, Thịnh không chỉ phá mã khóa WPA3 mà còn dùng kỹ thuật “man-in-the-middle” để tạo điểm truy cập giả mạo, khiến các thiết bị trong gia đình ông Giang vô tình chuyển hướng dữ liệu qua máy chủ của Thịnh. Nhờ đó, anh ta nắm bắt được nhiều thông tin nhạy cảm như email đàm phán mua bán đất, hình ảnh cá nhân, mật khẩu tài khoản ngân hàng trực tuyến và các bản hợp đồng có giá trị hàng tỷ đồng.
Thịnh sau đó đã sao chép toàn bộ dữ liệu sang ổ cứng riêng và bắt đầu nặc danh gửi một số bản sao hợp đồng đến đối thủ kinh doanh của ông Giang với mục đích trục lợi, gây hoang mang và thiệt hại lớn cho các thương vụ đang trong quá trình đàm phán. Sự việc chỉ bị phát hiện khi ông Giang thuê chuyên gia an ninh mạng kiểm tra và phát hiện các bất thường trong nhật ký truy cập router. Sau khi trình báo công an, lực lượng chức năng đã thu giữ máy tính và ổ cứng lưu trữ của Thịnh.
Kết quả điều tra xác định Thịnh không chỉ vi phạm hành chính trước đó trong một vụ việc xâm nhập trái phép mạng nội bộ tại công ty cũ, mà nay còn tái phạm với hành vi có tổ chức, gây thiệt hại tài chính và ảnh hưởng nghiêm trọng đến bí mật thư tín, dữ liệu cá nhân của gia đình ông Giang. Căn cứ theo khoản 1 Điều 173 và khoản 1 Điều 159 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi năm 2017), Cơ quan Cảnh sát điều tra đã khởi tố vụ án và bị can về cả hai tội danh: trộm cắp tài sản và xâm phạm bí mật thư tín, điện thoại, điện tín của người khác, với khung hình phạt lên đến 3 năm tù giam.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo)
Kết luận
Dùng WiFi của người khác không đơn thuần là hành vi tiện lợi như nhiều người nghĩ mà có thể là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng nếu không được sự đồng ý của chủ sở hữu. Dưới góc độ pháp lý, hành vi này có thể bị xử phạt hành chính, tịch thu thiết bị, hoặc truy cứu hình sự nếu có dấu hiệu trộm cắp hoặc xâm phạm dữ liệu riêng tư.
