Doanh nghiệp chỉ được cho thôi việc vì lý do kinh tế khi nền kinh tế khủng hoảng, suy thoái hoặc cơ cấu lại theo chính sách. Theo đó doanh nghiệp có nghĩa vụ trợ cấp mất việc.
Trong bối cảnh nền kinh tế có thể biến động, pháp luật lao động cho phép doanh nghiệp được cho người lao động thôi việc vì lý do kinh tế, nhưng phải tuân thủ những điều kiện chặt chẽ. Việc này chỉ được áp dụng khi nền kinh tế lâm vào khủng hoảng hoặc suy thoái, hoặc khi Nhà nước cơ cấu lại nền kinh tế theo chính sách, cam kết quốc tế. Đồng thời, doanh nghiệp phải xây dựng phương án sử dụng lao động và chi trả trợ cấp mất việc theo quy định.
1. Điều kiện để doanh nghiệp cho người lao động thôi việc vì lý do kinh tế
Căn cứ theo Điều 42 Bộ luật Lao động 2019:
Điều 42. Nghĩa vụ của người sử dụng lao động trong trường hợp thay đổi cơ cấu, công nghệ hoặc vì lý do kinh tế
...
2. Những trường hợp sau đây được coi là vì lý do kinh tế:
a) Khủng hoảng hoặc suy thoái kinh tế;
b) Thực hiện chính sách, pháp luật của Nhà nước khi cơ cấu lại nền kinh tế hoặc thực hiện cam kết quốc tế....
Điều 42 Bộ luật Lao động 2019 nêu rõ các trường hợp được coi là lý do kinh tế để doanh nghiệp cho người lao động thôi việc. Đó là khi nền kinh tế rơi vào khủng hoảng hoặc suy thoái, hoặc khi Nhà nước thực hiện chính sách cơ cấu lại nền kinh tế và thực hiện các cam kết quốc tế. Đây là những yếu tố khách quan, mang tính toàn diện chứ không chỉ xuất phát từ khó khăn riêng của doanh nghiệp. Quy định này nhằm bảo đảm việc cho thôi việc vì lý do kinh tế chỉ diễn ra khi có căn cứ thực sự hợp pháp và minh bạch.
Tình huống giả định
-
Doanh nghiệp gặp ảnh hưởng từ khủng hoảng kinh tế
Ngày 15/8/2025, tại Phường Hòa Hưng, TP. Hồ Chí Minh, Công ty CP May Xuất khẩu Việt Thành phải cắt giảm nhân sự do khủng hoảng kinh tế toàn cầu khiến đơn hàng xuất khẩu sụt giảm nghiêm trọng. -
Xây dựng phương án sử dụng lao động
Công ty lập phương án sử dụng lao động, trong đó giữ lại một số lao động chủ chốt, đào tạo lại bộ phận kỹ thuật, và chấm dứt hợp đồng với 50 công nhân. -
Tranh chấp phát sinh
Một nhóm công nhân khởi kiện, cho rằng việc cho thôi việc là trái luật. Tòa án nhân dân khu vực 2 – TP. Hồ Chí Minh xác định công ty có căn cứ hợp pháp vì tình trạng khủng hoảng kinh tế được công bố rộng rãi, nhưng phải thực hiện đầy đủ trợ cấp mất việc cho người lao động.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Nghĩa vụ của doanh nghiệp khi cho thôi việc người lao động vì lý do kinh tế
Căn cứ theo Điều 42, Điều 44 và Điều 47 Bộ luật Lao động 2019:
Điều 42. Nghĩa vụ của người sử dụng lao động trong trường hợp thay đổi cơ cấu, công nghệ hoặc vì lý do kinh tế
...
4. Trong trường hợp vì lý do kinh tế mà nhiều người lao động có nguy cơ mất việc làm, phải thôi việc thì người sử dụng lao động phải xây dựng và thực hiện phương án sử dụng lao động theo quy định tại Điều 44 của Bộ luật này.
...
Điều 44. Phương án sử dụng lao động
1. Phương án sử dụng lao động phải có những nội dung chủ yếu sau đây:
a) Số lượng và danh sách người lao động tiếp tục được sử dụng, người lao động được đào tạo lại để tiếp tục sử dụng, người lao động được chuyển sang làm việc không trọn thời gian;
b) Số lượng và danh sách người lao động nghỉ hưu;
c) Số lượng và danh sách người lao động phải chấm dứt hợp đồng lao động;
d) Quyền và nghĩa vụ của người sử dụng lao động, người lao động và các bên liên quan trong việc thực hiện phương án sử dụng lao động;
đ) Biện pháp và nguồn tài chính bảo đảm thực hiện phương án....
Điều 47. Trợ cấp mất việc làm
1. Người sử dụng lao động trả trợ cấp mất việc làm cho người lao động đã làm việc thường xuyên cho mình từ đủ 12 tháng trở lên mà bị mất việc làm theo quy định tại khoản 11 Điều 34 của Bộ luật này, cứ mỗi năm làm việc trả 01 tháng tiền lương nhưng ít nhất bằng 02 tháng tiền lương.
...
ChatGPT said:
Tình huống giả định
-
Doanh nghiệp chịu ảnh hưởng từ tái cơ cấu kinh tế
Ngày 1/9/2025, tại Phường Bến Thành, TP. Hồ Chí Minh, Công ty CP Thép Nam Việt phải cắt giảm nhân sự do Nhà nước triển khai chính sách tái cơ cấu ngành thép theo cam kết quốc tế. -
Xây dựng phương án sử dụng lao động
Công ty công khai phương án sử dụng lao động trong vòng 15 ngày, trao đổi với công đoàn cơ sở và quyết định cho thôi việc 80 lao động, đồng thời bố trí đào tạo lại một số người để chuyển sang làm việc khác. -
Giải quyết tranh chấp
Một số người lao động bị thôi việc khiếu nại về mức trợ cấp. Tòa án nhân dân khu vực 1 – TP. Hồ Chí Minh xác định công ty áp dụng đúng chính sách, nhưng buộc doanh nghiệp phải chi trả đủ 02 tháng lương tối thiểu cho mỗi người theo Điều 47 Bộ luật Lao động 2019.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Doanh nghiệp chỉ được cho thôi việc người lao động vì lý do kinh tế khi có khủng hoảng, suy thoái kinh tế chung hoặc Nhà nước cơ cấu lại nền kinh tế theo chính sách, cam kết quốc tế. Trong mọi trường hợp, doanh nghiệp phải xây dựng phương án sử dụng lao động và trả trợ cấp mất việc theo đúng luật.
