Tình trạng xe buýt lấn sang làn đường dành cho xe máy diễn ra khá phổ biến tại các đô thị lớn, đặc biệt trong giờ cao điểm. Tuy nhiên, hành vi này là sai quy định pháp luật và có thể bị xử phạt hành chính với mức phạt đáng kể.
1. Xe buýt có được đi vào làn xe máy không?
Điều 27 Luật Trật tự, an toàn giao thông 2024
Luật trật tự, an toàn giao thông 2024
Điều 27. Xe ưu tiên
1. Xe ưu tiên gồm xe chữa cháy của Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ và xe chữa cháy của các lực lượng khác được huy động đi làm nhiệm vụ chữa cháy; xe của lực lượng quân sự, công an và kiểm sát đi làm nhiệm vụ khẩn cấp; đoàn xe có xe Cảnh sát giao thông dẫn đường; xe cứu thương đi làm nhiệm vụ cấp cứu; xe hộ đê đi làm nhiệm vụ; xe đi làm nhiệm vụ cứu nạn, cứu hộ, khắc phục sự cố thiên tai, dịch bệnh hoặc xe đi làm nhiệm vụ trong tình trạng khẩn cấp theo quy định của pháp luật; đoàn xe tang.2. Xe ưu tiên được quyền đi trước xe khác khi qua đường giao nhau từ bất kỳ hướng nào tới theo thứ tự ưu tiên từ trên xuống dưới như sau:
a) Xe chữa cháy của Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ và xe chữa cháy của các lực lượng khác được huy động đi làm nhiệm vụ chữa cháy;
b) Xe của lực lượng quân sự, công an, kiểm sát đi làm nhiệm vụ khẩn cấp; đoàn xe có xe Cảnh sát giao thông dẫn đường;
c) Xe cứu thương đi làm nhiệm vụ cấp cứu;
d) Xe hộ đê đi làm nhiệm vụ; xe đi làm nhiệm vụ cứu nạn, cứu hộ, khắc phục sự cố thiên tai, dịch bệnh hoặc xe đi làm nhiệm vụ trong tình trạng khẩn cấp theo quy định của pháp luật;
đ) Đoàn xe tang.
3. Xe ưu tiên quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 2 Điều này phải có tín hiệu ưu tiên theo quy định của pháp luật. Màu của tín hiệu đèn ưu tiên được quy định như sau:
a) Xe chữa cháy của Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ và xe chữa cháy của các lực lượng khác được huy động đi làm nhiệm vụ chữa cháy, xe của lực lượng quân sự đi làm nhiệm vụ khẩn cấp, xe cứu thương đang làm nhiệm vụ cấp cứu có đèn nhấp nháy màu đỏ;
b) Xe của lực lượng công an, kiểm sát đi làm nhiệm vụ khẩn cấp, xe Cảnh sát giao thông dẫn đường có đèn nhấp nháy màu xanh và đỏ;
c) Xe hộ đê đi làm nhiệm vụ; xe đi làm nhiệm vụ cứu nạn, cứu hộ, khắc phục sự cố thiên tai, dịch bệnh hoặc xe đi làm nhiệm vụ trong tình trạng khẩn cấp theo quy định của pháp luật có đèn nhấp nháy màu xanh.
4. Xe ưu tiên quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 2 Điều này không bị hạn chế tốc độ; được phép đi không phụ thuộc vào tín hiệu đèn giao thông, đi vào đường ngược chiều, các đường khác có thể đi được; riêng đối với đường cao tốc, chỉ được đi ngược chiều trên làn dừng xe khẩn cấp; phải tuân theo hiệu lệnh của người điều khiển giao thông, biển báo hiệu tạm thời.
5. Khi có tín hiệu của xe ưu tiên, người và phương tiện tham gia giao thông đường bộ phải giảm tốc độ, đi sát lề đường bên phải hoặc dừng lại để nhường đường, trạm thu phí phải ưu tiên cho xe ưu tiên qua trạm trong mọi tình huống, không được gây cản trở.
6. Chính phủ quy định về quản lý, lắp đặt, sử dụng thiết bị phát tín hiệu của xe ưu tiên và trình tự, thủ tục cấp mới, cấp lại và thu hồi giấy phép sử dụng thiết bị phát tín hiệu của xe ưu tiên.
7. Bộ trưởng Bộ Công an quy định các đoàn trong nước và khách nước ngoài đến Việt Nam có bố trí xe Cảnh sát giao thông dẫn đường; quy định quy trình dẫn đường của Cảnh sát giao thông đối với các đoàn trong nước và khách nước ngoài đến Việt Nam.
Điều 1 Quyết định 3653/QĐ-UBND quy định cụ thể như sau:
Quyết định 3653/QĐ-UBND
Điều 1. Quy định một số quyền ưu tiên lưu thông của xe buýt khi tham gia vận chuyển khách công cộng trên các tuyến xe buýt thử nghiệm thuộc địa bàn thành phố Hồ Chí Minh như sau:
1. Xe buýt được phép:
- Lưu thông vào các làn xe ô tô khác trong trường hợp làn xe buýt thử nghiệm bị tắc trên các tuyến đường có từ 03 làn xe trở lên;
- Lưu thông vào làn xe 2-3 bánh khi có hiệu lệnh của cảnh sát giao thông;
- Lưu thông vào làn xe 2-3 bánh khi cách giao lộ từ 100 mét trở lên và các làn xe ô tô đều bị tắc;
Tốc độ lưu thông tối đa của xe buýt khi đi vào làn xe 2-3 bánh là 20Km/giờ và phải giữ khoảng cách an toàn đối với các loại xe khác phù hợp với điều kiện giao thông trên tuyến.
...
Theo quy định tại Điều 27 Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ năm 2024, xe buýt không thuộc nhóm phương tiện được xếp vào loại “xe ưu tiên” khi tham gia giao thông. Danh mục xe ưu tiên chỉ bao gồm các loại phương tiện như: xe chữa cháy, xe quân sự, xe công an đi làm nhiệm vụ khẩn cấp, xe cứu thương, xe hộ đê, xe cứu nạn, cứu hộ và các đoàn xe có cảnh sát giao thông dẫn đường. Các xe này được quyền đi trước tại giao lộ, vượt đèn đỏ, vượt tốc độ tối đa, và đi ngược chiều trong một số điều kiện nhất định, nhưng xe buýt không nằm trong nhóm được hưởng các quyền này.
Bên cạnh đó, theo Điều 1 Quyết định 3653/QĐ-UBND ngày 15/9/2023 của Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh, thành phố có quy định thử nghiệm một số quyền ưu tiên có giới hạn dành cho xe buýt nhằm bảo đảm khả năng vận hành trong điều kiện hạ tầng chưa đồng bộ. Cụ thể, chỉ trong một số trường hợp nhất định, xe buýt mới được phép lưu thông vào làn xe 2–3 bánh, bao gồm:
- Khi làn đường dành riêng cho xe buýt đang bị ùn tắc và tuyến đường có từ ba làn xe trở lên, xe buýt được phép lưu thông vào làn xe ô tô;
- Xe buýt được phép đi vào làn xe 2–3 bánh khi có hiệu lệnh trực tiếp từ Cảnh sát giao thông;
- Hoặc, trong trường hợp xe buýt cách giao lộ từ 100 mét trở lên và các làn ô tô đều bị tắc nghẽn, xe buýt mới được phép chuyển sang làn xe 2–3 bánh.
Tình huống giả định
Anh Nguyễn Văn Huy là tài xế lái xe buýt tuyến số 42, thuộc Hợp tác xã Vận tải Thành Công, đang vận hành tuyến thử nghiệm trên địa bàn Quận 10, Thành phố Hồ Chí Minh. Vào lúc 7 giờ 30 sáng ngày 10 tháng 5 năm 2025, khi đang lưu thông trên đường 3 Tháng 2 đoạn gần giao lộ Lý Thường Kiệt, do thấy làn xe ô tô có dấu hiệu đông xe nhẹ, anh Huy đã chủ động đánh lái đưa xe buýt sang làn đường dành cho xe máy để vượt nhanh, mặc dù đoạn đường này vẫn còn cách giao lộ gần 200 mét và không có hiệu lệnh nào từ Cảnh sát giao thông. Khi xe buýt vừa chuyển làn, đã xảy ra va quẹt nhẹ với xe máy do chị Lê Thị Bích Hà điều khiển, khiến chị ngã xuống đường và bị xây xát vùng chân.
Sau vụ việc, đại diện Hợp tác xã Vận tải Thành Công cho rằng tài xế buộc phải linh hoạt trong giờ cao điểm để đảm bảo tiến độ, đồng thời cho rằng xe buýt là phương tiện công cộng nên cần được “ưu tiên vận hành linh hoạt”. Tuy nhiên, theo xác minh của Đội Cảnh sát giao thông Quận 10, xe buýt không phải là phương tiện ưu tiên theo quy định tại Điều 27 Luật Trật tự, an toàn giao thông 2024. Đồng thời, theo khoản 1 Điều 1 Quyết định 3653/QĐ-UBND, xe buýt chỉ được đi vào làn xe máy nếu thuộc một trong ba trường hợp: được cảnh sát giao thông cho phép, làn ô tô tắc toàn bộ và cách giao lộ từ 100 mét trở lên, hoặc các tuyến có làn thử nghiệm đặc thù. Trong trường hợp này, anh Huy không đáp ứng bất kỳ điều kiện nào nêu trên.
Do đó, hành vi lấn làn của tài xế Huy là trái pháp luật, không những không được xem là linh hoạt vận hành mà còn là nguyên nhân trực tiếp gây ra tai nạn. Hành vi này có thể bị xử phạt vi phạm hành chính về lỗi điều khiển xe đi không đúng làn đường và có thể phải bồi thường thiệt hại cho chị Hà theo quy định pháp luật dân sự.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo.)
2. Hành vi điều khiển xe buýt lấn làn xe máy bị xử lý như thế nào?
Điều 5 Nghị định 168/2024/NĐ-CP quy định:
Điều 5. Xử phạt người điều khiển xe ô tô và các loại xe tương tự xe ô tô vi phạm quy tắc giao thông đường bộ
...
2. Phạt tiền từ 600.000 đồng đến 800.000 đồng đối với người điều khiển xe thực hiện một trong các hành vi vi phạm sau đây:
a) Chuyển làn đường không đúng nơi cho phép hoặc không có tín hiệu báo trước hoặc chuyển làn đường không đúng quy định "mỗi lần chuyển làn đường chỉ được phép chuyển sang một làn đường liền kề”, trừ các hành vi vi phạm quy định tại điểm g khoản 5 Điều này;...
5. Phạt tiền từ 4.000.000 đồng đến 6.000.000 đồng đối với người điều khiển xe thực hiện một trong các hành vi vi phạm sau đây:
...b) Điều khiển xe không đi bên phải theo chiều đi của mình; đi không đúng phần đường hoặc làn đường quy định (làn cùng chiều hoặc làn ngược chiều) trừ hành vi quy định tại điểm a khoản 4 Điều này; điều khiển xe đi qua dải phân cách cố định ở giữa hai phần đường xe chạy;
...
16. Ngoài việc bị áp dụng hình thức xử phạt, người điều khiển xe thực hiện hành vi vi phạm còn bị trừ điểm giấy phép lái xe như sau:
a) Thực hiện hành vi quy định tại điểm h, điểm i khoản 3; điểm a, điểm b, điểm c, điểm d, điểm đ, điểm g khoản 4; điểm a, điểm b, điểm c, điểm d, điểm đ, điểm e, điểm g, điểm i, điểm k, điểm n, điểm o khoản 5 Điều này bị trừ điểm giấy phép lái xe 02 điểm;...
Căn cứ vào khoản 5 điểm b Điều 5 Nghị định 100/2019/NĐ-CP, hành vi “điều khiển xe không đi đúng làn đường hoặc phần đường quy định” sẽ bị xử phạt từ 4.000.000 đồng đến 6.000.000 đồng. Đồng thời, theo khoản 16 điểm a Điều 5, người điều khiển phương tiện thực hiện hành vi này còn bị trừ 2 điểm trên giấy phép lái xe, áp dụng theo cơ chế quản lý điểm bằng lái đang triển khai.
Bên cạnh đó, nếu người lái xe buýt có thực hiện việc chuyển làn không đúng nơi cho phép, không có tín hiệu báo trước, hoặc chuyển sang làn không liền kề, thì theo khoản 2 điểm a Điều 5, cũng có thể bị xử phạt bổ sung từ 600.000 đồng đến 800.000 đồng. Trường hợp người điều khiển xe cố tình vượt dải phân cách cố định (nếu có), mức phạt vẫn áp dụng ở mức nghiêm trọng tại khoản 5.
Như vậy, nếu một tài xế xe buýt tự ý chuyển từ làn ô tô sang làn xe máy mà không thuộc các trường hợp đặc biệt được cho phép, hành vi đó có thể bị xử phạt từ 4.000.000 đến 6.000.000 đồng, kèm theo việc trừ điểm giấy phép lái xe, chưa kể trách nhiệm bồi thường nếu gây thiệt hại cho phương tiện hoặc người tham gia giao thông khác.
Tình huống giả định
Anh Trần Minh Luân là tài xế xe buýt tuyến số 18, do Công ty Cổ phần Vận tải Thành phố vận hành. Vào sáng ngày 20 tháng 5 năm 2025, khi đang lưu thông trên đường Võ Văn Kiệt, đoạn giao với đường Hồ Hảo Hớn (Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh), do thấy làn đường dành cho ô tô phía trước có dấu hiệu ùn tắc nhẹ, anh Luân đã chủ động cho xe chuyển sang làn đường dành cho xe máy để vượt qua đoạn ùn tắc, dù khu vực này cách giao lộ chưa tới 100 mét và không có bất kỳ hiệu lệnh nào từ lực lượng cảnh sát giao thông.
Ngay sau khi xe buýt chuyển làn, một tổ tuần tra kiểm soát giao thông thuộc Đội CSGT Bến Thành đã yêu cầu anh Luân dừng xe và tiến hành lập biên bản xử phạt. Qua kiểm tra, tổ công tác xác định hành vi của anh Luân là đi không đúng phần đường, làn đường quy định, vi phạm quy định tại điểm b khoản 5 Điều 5 Nghị định 100/2019/NĐ-CP, với mức phạt tiền từ 4.000.000 đồng đến 6.000.000 đồng. Ngoài ra, anh Luân còn bị trừ 2 điểm trên giấy phép lái xe, theo điểm a khoản 16 Điều 5 của cùng nghị định. Đồng thời, hành vi chuyển làn đột ngột sang làn không liền kề và không bật xi nhan cũng bị ghi nhận là vi phạm điểm a khoản 2 Điều 5, bị xử phạt bổ sung từ 600.000 đồng đến 800.000 đồng.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo.)
Kết luận
Hành vi điều khiển xe buýt lấn làn xe máy là vi phạm pháp luật giao thông và có thể bị xử phạt hành chính với mức phạt từ 4.000.000 đồng đến 6.000.000 đồng theo điểm b khoản 5 Điều 5 Nghị định 100/2019/NĐ-CP, bị trừ 2 điểm giấy phép lái xe, và nếu chuyển làn sai quy định, còn bị phạt thêm 600.000 đồng đến 800.000 đồng theo điểm a khoản 2 Điều 5 của cùng nghị định.
