Đào ngũ là hành vi không chỉ làm ảnh hưởng đến kỷ luật quân đội mà còn có thể dẫn đến nhiều hệ lụy khác nhau. Trong thực tế, người thực hiện hành vi này có thể bị xử lý kỷ luật nghiêm khắc theo quy định nội bộ của quân đội. Tuy nhiên, không phải mọi trường hợp đào ngũ đều dừng lại ở việc bị kỷ luật mà có những trường hợp có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
1. Hành vi đào ngũ có bị xử lý kỷ luật trong quân đội không?
Khoản 1 Điều 21 Thông tư 143/2023/TT-BQP quy định cụ thể
Điều 21. Đào ngũ
1. Người nào đào ngũ thì bị kỷ luật cảnh cáo, hạ bậc lương....
Trong quân đội, kỷ luật là yếu tố then chốt đảm bảo sức mạnh và hiệu quả chiến đấu. Hành vi đào ngũ, tức là tự ý rời khỏi đơn vị mà không được phép, được xem là vi phạm nghiêm trọng kỷ luật quân đội.
Theo quy định tại Thông tư 143/2023/TT-BQP, người nào có hành vi đào ngũ sẽ bị xử lý kỷ luật với các hình thức như cảnh cáo hoặc hạ bậc lương. Tuy nhiên, nếu hành vi đào ngũ đi kèm với các tình tiết tăng nặng như là chỉ huy, đã từng bị xử lý kỷ luật mà tái phạm, lôi kéo người khác tham gia, gây hậu quả (dù chưa đến mức nghiêm trọng), hoặc xảy ra khi đang thực hiện nhiệm vụ, thì hình thức kỷ luật sẽ nghiêm khắc hơn. Các hình thức kỷ luật trong trường hợp này có thể bao gồm giáng chức, cách chức, giáng cấp bậc quân hàm, tước quân hàm sĩ quan, tước danh hiệu người đào ngũ hoặc buộc thôi việc.
Việc áp dụng hình thức kỷ luật cụ thể sẽ căn cứ vào tính chất, mức độ vi phạm và các tình tiết liên quan, nhằm đảm bảo tính công bằng và nghiêm minh trong quân đội.
Tình huống giả định
Trung úy Quang là cán bộ trẻ thuộc Trung đoàn 7, được phân công làm trợ lý huấn luyện tại Tiểu đoàn 3. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, Quang thường xuyên cảm thấy áp lực vì phải quản lý nhiều tân binh mới, đồng thời phải giải quyết những công việc phát sinh ngoài giờ. Một ngày, khi đang làm nhiệm vụ, Quang nảy sinh ý định muốn tạm rời đơn vị để về quê thăm vợ con do gia đình có việc riêng. Không xin phép cấp trên, Quang đã tự ý rời đơn vị trong ba ngày liên tiếp. Khi trở lại, Quang giải thích rằng do gia đình có việc gấp nên mới quyết định đi mà không thông báo.
Dù chưa gây hậu quả nghiêm trọng, hành vi của Quang vẫn bị coi là đào ngũ và vi phạm nghiêm trọng kỷ luật quân đội. Căn cứ quy định tại Thông tư 143/2023/TT-BQP, Hội đồng kỷ luật đơn vị đã họp và quyết định áp dụng hình thức kỷ luật hạ bậc lương đối với Quang, đồng thời cảnh cáo trước toàn đơn vị. Vụ việc này được lưu hồ sơ để làm căn cứ nếu Quang vi phạm lần sau, đồng thời nhắc nhở toàn thể quân nhân khác trong đơn vị về ý thức chấp hành kỷ luật quân đội.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Hành vi đào ngũ có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?
Điều 402 Bộ luật Hình sự 2015 quy định cụ thể
Điều 402. Tội đào ngũ1. Người nào rời bỏ hàng ngũ quân đội nhằm trốn tránh nghĩa vụ trong thời chiến hoặc đã bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà còn vi phạm hoặc gây hậu quả nghiêm trọng, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:
a) Là chỉ huy hoặc sĩ quan;
b) Lôi kéo người khác phạm tội;
c) Mang theo, vứt bỏ vũ khí, trang bị kỹ thuật quân sự hoặc tài liệu bí mật quân sự;
d) Gây hậu quả rất nghiêm trọng.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây thì bị phạt tù từ 05 năm đến 12 năm:
a) Trong chiến đấu;
b) Trong khu vực có chiến sự;
c) Trong khi thực hiện nhiệm vụ cứu hộ, cứu nạn;
d) Trong tình trạng khẩn cấp;
đ) Gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng.
Hành vi đào ngũ, tức là tự ý rời bỏ đơn vị mà không có sự cho phép của chỉ huy, không chỉ vi phạm kỷ luật nghiêm ngặt của quân đội mà còn có thể bị coi là hành vi phạm tội hình sự nếu đáp ứng những điều kiện nhất định. Theo quy định tại Điều 402 Bộ luật Hình sự 2015, người nào đào ngũ để trốn tránh nghĩa vụ trong thời chiến, hoặc đã từng bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà vẫn tiếp tục vi phạm, hoặc nếu hành vi đào ngũ gây ra hậu quả nghiêm trọng, thì sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Trong trường hợp phạm tội lần đầu mà không có tình tiết tăng nặng, mức xử lý hình sự có thể là cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm. Tuy nhiên, nếu người đào ngũ là chỉ huy hoặc sĩ quan, lôi kéo người khác cùng vi phạm, hoặc mang theo, vứt bỏ vũ khí, trang thiết bị quân sự, tài liệu bí mật quân sự, hoặc gây ra hậu quả rất nghiêm trọng, thì hình phạt sẽ nặng hơn, dao động từ 2 năm đến 7 năm tù.
Đặc biệt, trong các trường hợp đào ngũ xảy ra khi đang thực hiện nhiệm vụ chiến đấu, tại khu vực chiến sự, trong lúc thực hiện công tác cứu hộ cứu nạn, trong tình trạng khẩn cấp hoặc gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, thì mức phạt tù cao nhất có thể lên đến 12 năm.
Việc xác định mức hình phạt cụ thể sẽ phụ thuộc vào mức độ nguy hiểm của hành vi, tính chất vi phạm và các tình tiết tăng nặng hoặc giảm nhẹ đi kèm, chẳng hạn như thành khẩn khai báo, hợp tác điều tra hoặc hoàn cảnh khách quan dẫn đến hành vi đào ngũ.
Tình huống giả định
Binh nhì Hưng đang phục vụ tại Tiểu đoàn 5, Trung đoàn 2, trong thời điểm đơn vị được lệnh điều động khẩn cấp tham gia hỗ trợ ứng cứu bão lũ tại khu vực miền Trung. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, Hưng tỏ ra chán nản, không muốn tham gia công tác cứu hộ vì lo ngại điều kiện thời tiết khắc nghiệt và công việc nặng nhọc. Đêm trước ngày di chuyển, Hưng đã tự ý rời khỏi đơn vị, cắt liên lạc hoàn toàn với chỉ huy và đồng đội. Việc Hưng bỏ trốn đúng vào thời điểm đơn vị đang thực hiện nhiệm vụ đặc biệt quan trọng đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến kế hoạch cứu nạn và an toàn của cả đội hình. Sau bốn ngày, Hưng bị lực lượng quân sự địa phương phát hiện và bắt giữ tại nhà riêng khi đang lẩn trốn.
Căn cứ Điều 402 Bộ luật Hình sự 2015, Hưng bị khởi tố về tội đào ngũ trong tình trạng khẩn cấp, có thể phải đối mặt với mức án từ 5 năm đến 12 năm tù giam, do hành vi bỏ trốn của Hưng diễn ra trong bối cảnh thực hiện nhiệm vụ cứu hộ cứu nạn và gây hậu quả nghiêm trọng.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Đào ngũ là hành vi vi phạm nghiêm trọng kỷ luật quân đội, gây ảnh hưởng đến an ninh quốc phòng và cần được xử lý nghiêm minh theo quy định của pháp luật. Người thực hiện hành vi đào ngũ có thể bị áp dụng các hình thức kỷ luật theo quy định của quân đội, đồng thời, nếu hành vi gây ra hậu quả nghiêm trọng, họ còn phải đối mặt với việc bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật.
