Với các nam thanh niên trong độ tuổi thực hiện nghĩa vụ quân sự, việc đi du học đặt ra nhiều băn khoăn liên quan đến quyền và nghĩa vụ theo luật định. Theo quy định hiện hành, công dân đang theo học đại học, cao đẳng chính quy – kể cả ở nước ngoài – có thể được xem xét tạm hoãn gọi nhập ngũ. Để được công nhận tạm hoãn, người du học cần nắm rõ trình tự, thẩm quyền và hồ sơ cần thiết để thực hiện đúng quy định của pháp luật.
1. Du học sinh có được tạm hoãn nghĩa vụ quân sự theo quy định pháp luật không?
Khoản 1 Điều 41 Luật Nghĩa vụ quân sự 2015 quy định như sau:
Điều 41. Tạm hoãn gọi nhập ngũ và miễn gọi nhập ngũ
Tạm hoãn gọi nhập ngũ đối với những công dân sau đây:
...
g) Đang học tại cơ sở giáo dục phổ thông; đang được đào tạo trình độ đại học hệ chính quy thuộc cơ sở giáo dục đại học, trình độ cao đẳng hệ chính quy thuộc cơ sở giáo dục nghề nghiệp trong thời gian một khóa đào tạo của một trình độ đào tạo....
Theo quy định trên, công dân đang theo học hệ chính quy tại đại học hoặc cao đẳng được tạm hoãn gọi nhập ngũ trong thời gian một khóa đào tạo. Quy định này không phân biệt giữa học trong nước hay ngoài nước, miễn là người học đang thực sự theo học tại một cơ sở đào tạo hợp pháp, có chứng nhận rõ ràng.
Điểm cốt lõi là việc xác định tính chính quy và hợp pháp của chương trình đào tạo mà người công dân đang theo học. Nếu bạn du học ở nước ngoài theo hình thức học toàn thời gian, được trường bên nước ngoài xác nhận và có giấy tờ hợp lệ chứng minh điều đó, thì hoàn toàn có thể thuộc diện được tạm hoãn nghĩa vụ quân sự. Dù vậy, quyền tạm hoãn không phải là đương nhiên mà cần qua quy trình xét duyệt. Nếu không cung cấp đầy đủ giấy tờ xác minh hoặc không nộp hồ sơ đúng hạn thì dù đang học hợp pháp ở nước ngoài, công dân vẫn có thể bị gọi nhập ngũ theo diện bình thường.
Tình huống giả định
Năm 2025, Nguyễn Quốc Hưng, sinh năm 2005, nhận được học bổng toàn phần ngành Công nghệ thông tin tại một trường đại học danh tiếng ở Đức. Sau khi hoàn tất thủ tục visa và bay sang nhập học vào tháng 9, Hưng nhận được giấy gọi khám nghĩa vụ quân sự do Ban Chỉ huy Quân sự quận Bình Thạnh (TP.HCM) gửi về địa chỉ thường trú.
Gia đình Hưng lập tức liên hệ với chính quyền địa phương để xin tạm hoãn, đồng thời gửi về các giấy tờ bao gồm: xác nhận trúng tuyển từ trường đại học Đức, thư mời nhập học, visa du học, cùng bản sao hộ chiếu có dấu nhập cảnh. Tuy nhiên, do chưa từng xin tạm hoãn trước khi xuất cảnh, hồ sơ bị thiếu xác nhận đang học từ cơ sở đào tạo.
Ban Chỉ huy Quân sự quận yêu cầu Hưng bổ sung xác nhận của nhà trường tại Đức về việc Hưng là sinh viên chính quy đang theo học. Sau khi nhận được bản xác nhận có dấu và chữ ký của trường gửi qua email, UBND quận đã tiến hành kiểm tra và chuyển hồ sơ lên Chủ tịch UBND quận để xem xét quyết định tạm hoãn nhập ngũ cho Hưng. Kết quả, Hưng được tạm hoãn nghĩa vụ quân sự đúng theo khoản 1 Điều 41 Luật Nghĩa vụ quân sự. Gia đình được yêu cầu cập nhật tiến trình học tập hàng năm nếu tiếp tục xin tạm hoãn cho các đợt gọi nhập ngũ sau.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Cần làm gì để được tạm hoãn nghĩa vụ quân sự khi đi du học nước ngoài?
Khoản 1 Điều 42 Luật Nghĩa vụ quân sự 2015 quy định như sau:
Điều 42. Thẩm quyền quyết định tạm hoãn gọi nhập ngũ, miễn gọi nhập ngũ và công nhận hoàn thành nghĩa vụ quân sự tại ngũ
1. Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện quyết định tạm hoãn gọi nhập ngũ và miễn gọi nhập ngũ đối với công dân quy định tại Điều 41 của Luật này.
...
Mặc dù luật không quy định cụ thể về thủ tục, hồ sơ xin tạm hoãn nghĩa vụ quân sự trong trường hợp đi du học, nhưng trên thực tế, công dân cần nộp đơn đề nghị tạm hoãn kèm theo các giấy tờ chứng minh đang học tập hợp pháp tại nước ngoài.
Một bộ hồ sơ cơ bản có thể bao gồm: Đơn xin tạm hoãn gọi nhập ngũ; Thư mời nhập học hoặc xác nhận trúng tuyển của cơ sở đào tạo nước ngoài; Visa du học còn hiệu lực; Bản sao hộ chiếu ; Giấy xác nhận đang học chính quy tại nước ngoài hoặc giấy xác nhận sẽ nhập học chương trình chính quy ở nước ngoài (có thể yêu cầu bản dịch công chứng); Các giấy tờ tùy thân và sổ hộ khẩu (bản sao y chứng thực). Hồ sơ sẽ được nộp cho Ban Chỉ huy Quân sự cấp xã, nơi công dân cư trú. Sau khi kiểm tra, xác nhận và lập danh sách đủ điều kiện, UBND cấp xã sẽ trình lên UBND cấp huyện. Quyết định cuối cùng về việc tạm hoãn sẽ do Chủ tịch UBND cấp huyện ban hành.
Việc nộp hồ sơ cần thực hiện đúng thời gian quy định theo lệnh gọi khám nghĩa vụ quân sự. Nếu nộp trễ hoặc thiếu giấy tờ, cơ quan chức năng có thể không xét duyệt, dẫn đến rủi ro bị xử lý theo diện không chấp hành lệnh gọi nhập ngũ.
Tình huống giả định
Tháng 11/2024, Trần Lê Bảo Long (trú tại thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương) nhận học bổng bán phần ngành Kinh tế Quốc tế tại một trường đại học ở Úc, thời gian nhập học dự kiến vào tháng 2/2025. Do biết mình vẫn trong độ tuổi thực hiện nghĩa vụ quân sự và chưa từng được tạm hoãn, Long chủ động tìm hiểu quy định pháp luật và chuẩn bị hồ sơ ngay từ khi hoàn tất thủ tục visa.
Đầu tháng 12/2024, Long nộp hồ sơ xin tạm hoãn nghĩa vụ quân sự tại UBND phường Thới Hòa, nơi cư trú thường trú. Hồ sơ gồm: đơn xin tạm hoãn, thư mời nhập học, giấy xác nhận học bổng, visa du học còn hiệu lực, hộ chiếu có dấu xuất cảnh và bản dịch công chứng giấy xác nhận đang theo học do trường đại học Úc cấp.
Sau khi tiếp nhận, Ban Chỉ huy Quân sự phường tiến hành xác minh, lập danh sách đề nghị trình UBND thị xã Bến Cát. Đầu tháng 1/2025, Long nhận được quyết định tạm hoãn gọi nhập ngũ do Chủ tịch UBND thị xã ký ban hành theo đúng quy định tại Điều 42 Luật Nghĩa vụ quân sự.
Việc chủ động chuẩn bị hồ sơ sớm và nộp đúng thời điểm đã giúp Long không bị gián đoạn trong kế hoạch du học, đồng thời tránh rủi ro pháp lý khi trùng thời gian với đợt gọi khám nghĩa vụ quân sự.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Việc thực hiện nghĩa vụ quân sự là trách nhiệm của mỗi công dân, tuy nhiên pháp luật cũng quy định rõ các trường hợp được tạm hoãn để đảm bảo quyền lợi chính đáng. Du học sinh đang theo học hệ chính quy ở nước ngoài thuộc diện được xem xét tạm hoãn gọi nhập ngũ trong thời gian khóa học. Để được chấp thuận, người đi du học cần chuẩn bị đầy đủ hồ sơ và nộp đúng thời hạn để Chủ tịch UBND cấp huyện quyết định theo quy định của pháp luật.
