Công chứng viên bắt buộc phải niêm phong bản di chúc trước mặt người lập di chúc, nếu không thực hiện đúng sẽ bị xử phạt hành chính từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng.
Niêm phong bản di chúc là bước quan trọng trong quá trình công chứng và lưu giữ di chúc nhằm bảo đảm tính bí mật, toàn vẹn và giá trị pháp lý của di chúc. Pháp luật hiện hành đã quy định rõ trách nhiệm của công chứng viên trong việc niêm phong bản di chúc trước mặt người lập di chúc để tránh xảy ra tranh chấp, sai sót hoặc có sự thay đổi nội dung. Đồng thời, quy định cũng nêu rõ mức xử phạt hành chính đối với công chứng viên nếu không thực hiện việc niêm phong bản di chúc trước mặt người lập di chúc khi nhận lưu giữ di chúc.
1. Công chứng viên có phải niêm phong bản di chúc trước mặt người lập di chúc không?
Khoản 1 Điều 60 Luật Công chứng 2014 quy định như sau:
Điều 60. Nhận lưu giữ di chúc
1. Người lập di chúc có thể yêu cầu tổ chức hành nghề công chứng nhận lưu giữ di chúc của mình. Khi nhận lưu giữ di chúc, công chứng viên phải niêm phong bản di chúc trước mặt người lập di chúc, ghi giấy nhận lưu giữ và giao cho người lập di chúc.
...
Quy định trên nhằm bảo đảm rằng nội dung di chúc không bị tiết lộ, sửa đổi hoặc làm giả trong thời gian lưu giữ tại tổ chức hành nghề công chứng. Việc niêm phong công khai trước mặt người lập di chúc giúp khẳng định sự minh bạch, trung thực của công chứng viên, đồng thời bảo vệ ý chí của người lập di chúc khỏi nguy cơ bị xâm phạm. Nếu công chứng viên không thực hiện đúng quy trình này, bản di chúc có thể bị tranh chấp về tính hợp lệ hoặc bị xem xét vô hiệu do vi phạm thủ tục pháp lý trong khâu lưu giữ.
Tình huống giả định
Niêm phong bản di chúc tại Thành phố Hồ Chí Minh
-
Người lập di chúc yêu cầu lưu giữ tại tổ chức hành nghề công chứng
Tháng 8/2025, bà Nguyễn Thị Kim Hạnh (72 tuổi, cư trú tại phường Nhiêu Lộc, Thành phố Hồ Chí Minh) đến Văn phòng công chứng Minh Tâm để lập di chúc phân chia tài sản gồm nhà ở và sổ tiết kiệm cho ba người con. Sau khi ký bản di chúc, bà Hạnh yêu cầu công chứng viên nhận lưu giữ nhằm bảo đảm bí mật nội dung. -
Công chứng viên tiến hành niêm phong trước mặt người lập di chúc
Công chứng viên Nguyễn Đức Thắng đọc lại toàn bộ nội dung, cho bà Hạnh xác nhận chữ ký, sau đó đặt bản di chúc vào phong bì, dán kín, đóng dấu niêm phong và ghi rõ ngày tháng. Việc niêm phong được thực hiện ngay trước mặt bà Hạnh, có sự chứng kiến của thư ký nghiệp vụ và người làm chứng do bà Hạnh chỉ định. -
Giao giấy nhận lưu giữ và bảo đảm tính pháp lý
Sau khi niêm phong xong, công chứng viên lập Giấy nhận lưu giữ di chúc, ghi rõ mã số hồ sơ, ngày tháng nhận, thời hạn lưu giữ và giao bản chính giấy này cho bà Hạnh. Hồ sơ được lưu trữ an toàn tại phòng lưu chứng của văn phòng công chứng, có camera giám sát và sổ ghi chép đầy đủ.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Công chứng viên không niêm phong bản di chúc trước mặt người lập di chúc bị xử phạt thế nào?
Điểm a khoản 1 Điều 13 Nghị định 82/2020/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 13. Hành vi vi phạm quy định của công chứng viên khi nhận lưu giữ di chúc; công chứng di chúc, văn bản thỏa thuận phân chia di sản, văn bản khai nhận di sản, văn bản từ chối nhận di sản
1. Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau:
a) Không niêm phong bản di chúc trước mặt người lập di chúc hoặc không ghi giấy nhận lưu giữ hoặc không giao giấy nhận lưu giữ cho người lập di chúc khi nhận lưu giữ di chúc;
...
Việc không niêm phong bản di chúc trước mặt người lập di chúc không chỉ vi phạm quy định hành chính mà còn gây ảnh hưởng đến quyền lợi của người lập di chúc vì nội dung di chúc có thể bị lộ, bị sửa đổi hoặc bị nghi ngờ tính hợp pháp. Nếu công chứng viên không niêm phong bản di chúc thì hành vi đó được xem là xâm phạm quy trình hành chính bắt buộc trong lĩnh vực công chứng và sẽ bị xử phạt từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng. Quy định không chỉ mang tính răn đe mà còn bảo đảm tính liêm chính và chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp của công chứng viên, góp phần giữ vững niềm tin của người dân vào hoạt động công chứng, một lĩnh vực có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ ý chí, tài sản và quyền thừa kế của công dân.
Tình huống giả định
Xử phạt công chứng viên không niêm phong bản di chúc tại Thành phố Đà Nẵng
-
Di chúc bị tiết lộ do sai sót của công chứng viên
Tháng 3/2025, ông Trần Văn Hậu (68 tuổi, cư trú tại phường An Hải Đông, Thành phố Đà Nẵng) đến Văn phòng công chứng Hòa Bình để lập di chúc phân chia tài sản gồm nhà đất và cổ phần doanh nghiệp cho các con. Sau khi ký bản di chúc, ông Hậu yêu cầu văn phòng lưu giữ. Tuy nhiên, công chứng viên phụ trách đã không niêm phong bản di chúc trước mặt ông Hậu và chỉ hứa “sẽ lưu giữ an toàn”. -
Phát sinh tranh chấp và kiểm tra vi phạm
Một tháng sau, nội dung bản di chúc bị rò rỉ khiến các con ông Hậu mâu thuẫn gay gắt. Ông Hậu gửi đơn khiếu nại đến Sở Tư pháp Thành phố Đà Nẵng. Qua xác minh, cơ quan thanh tra phát hiện công chứng viên không thực hiện đúng quy trình niêm phong và không lập giấy nhận lưu giữ theo quy định tại Điều 60 Luật Công chứng 2014. -
Xử lý theo quy định của pháp luật
Căn cứ điểm a khoản 1 Điều 13 Nghị định 82/2020/NĐ-CP, Sở Tư pháp Thành phố Đà Nẵng đã xử phạt hành chính công chứng viên 2.000.000 đồng, buộc làm kiểm điểm nghề nghiệp và niêm phong lại bản di chúc đúng quy định. Văn phòng công chứng Hòa Bình bị nhắc nhở và yêu cầu rà soát quy trình lưu giữ di chúc để tránh vi phạm tương tự.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Niêm phong bản di chúc trước mặt người lập di chúc là bước bắt buộc trong quy trình nhận lưu giữ di chúc, nhằm bảo đảm tính bảo mật và giá trị pháp lý của tài liệu. Pháp luật quy định rõ công chứng viên phải thực hiện việc niêm phong bản di chúc trực tiếp trước mặt người lập di chúc, để xác nhận tính nguyên vẹn và tránh mọi nghi ngờ về việc sửa đổi, tiết lộ nội dung. Nếu công chứng viên không niêm phong bản di chúc trước mặt người lập di chúc, họ sẽ bị xử phạt hành chính từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng.
