Thừa phát lại là một chức danh pháp lý đặc biệt, đảm nhiệm các công việc như lập vi bằng, tống đạt giấy tờ và tổ chức thi hành án. Trong khi đó, công chứng viên là người thực hiện việc công chứng các hợp đồng, giao dịch để đảm bảo tính pháp lý. Pháp luật quy định rõ hai công việc này không được làm cùng lúc để tránh xung đột vai trò và trách nhiệm. Tuy nhiên, công chứng viên vẫn có thể chuyển sang làm Thừa phát lại nếu đáp ứng đầy đủ điều kiện theo quy định. Ngoài ra, người chuyển nghề còn phải hoàn thành yêu cầu đào tạo, bồi dưỡng nghề Thừa phát lại trước khi được bổ nhiệm.
1. Công chứng viên có được chuyển sang làm Thừa phát lại không?
Khoản 3 Điều 4 và khoản 2 Điều 11 Nghị định 08/2020/NĐ-CP quy định:
Điều 4. Những việc Thừa phát lại không được làm
...
3. Kiêm nhiệm hành nghề công chứng, luật sư, thẩm định giá, đấu giá tài sản, quản lý, thanh lý tài sản.
...
Điều 11. Những trường hợp không được bổ nhiệm Thừa phát lại
...
2. Người đã được bổ nhiệm công chứng viên, được cấp chứng chỉ hành nghề luật sư, đấu giá, quản tài viên, được cấp thẻ thẩm định viên về giá mà chưa miễn nhiệm công chứng viên, thu hồi chứng chỉ hành nghề luật sư, đấu giá, quản tài viên, thẻ thẩm định viên về giá.
...
Theo quy định tại Nghị định 08/2020/NĐ-CP, công chứng viên hoàn toàn có thể chuyển sang làm Thừa phát lại nếu đáp ứng đủ điều kiện và thủ tục theo quy định. Tuy nhiên, để được bổ nhiệm Thừa phát lại, công chứng viên bắt buộc phải làm thủ tục xin miễn nhiệm chức danh công chứng viên trước. Việc này nhằm đảm bảo rằng một người không cùng lúc thực hiện cả hai vai trò có tính chất pháp lý khác nhau, tránh xung đột lợi ích trong quá trình hành nghề.
Luật cũng quy định rõ rằng, nếu một người đang là công chứng viên mà chưa được miễn nhiệm thì không được xem xét bổ nhiệm làm Thừa phát lại. Đồng thời, sau khi được bổ nhiệm làm Thừa phát lại, người này cũng không được phép quay lại hành nghề công chứng nếu vẫn còn giữ chức danh Thừa phát lại, trừ khi đã làm thủ tục chấm dứt hoạt động với cơ quan có thẩm quyền.
Như vậy, chuyển đổi giữa hai chức danh này là hoàn toàn hợp pháp, nhưng phải thực hiện theo đúng quy trình xin miễn nhiệm công chứng viên trước, sau đó nộp hồ sơ xin bổ nhiệm Thừa phát lại. Không được cùng lúc làm hai nghề vì điều này bị pháp luật nghiêm cấm.
Tình huống giả định:
Công chứng viên xin nghỉ việc để chuyển sang làm Thừa phát lại tại TP. Hồ Chí Minh
- Xin miễn nhiệm chức danh công chứng viên để chuyển hướng nghề nghiệp
Ông Nguyễn Trọng Tín, nguyên là công chứng viên tại một văn phòng công chứng ở quận 7, TP. Hồ Chí Minh, có nguyện vọng chuyển sang hành nghề Thừa phát lại nhằm thực hiện lập vi bằng và hỗ trợ thi hành án. Tháng 3/2025, ông Tín nộp đơn xin miễn nhiệm chức danh công chứng viên đến Sở Tư pháp TP. Hồ Chí Minh và được chấp thuận sau hơn một tháng, theo đúng trình tự, thủ tục pháp luật quy định. - Đủ điều kiện bổ nhiệm làm Thừa phát lại
Sau khi có quyết định miễn nhiệm chính thức, ông Tín tiến hành nộp hồ sơ xin bổ nhiệm làm Thừa phát lại. Với kinh nghiệm nhiều năm trong lĩnh vực pháp luật, cùng các điều kiện về trình độ chuyên môn, thời gian công tác và phẩm chất đạo đức nghề nghiệp, hồ sơ của ông được xét duyệt và phê duyệt theo quy định. - Chuyển đổi nghề nghiệp đúng pháp luật, đảm bảo điều kiện hành nghề
Ông Nguyễn Trọng Tín sau đó được bổ nhiệm làm Thừa phát lại tại Văn phòng Thừa phát lại quận 4, TP. Hồ Chí Minh. Trường hợp của ông là ví dụ điển hình cho việc chuyển đổi hành nghề hợp pháp từ công chứng viên sang Thừa phát lại, đúng quy trình, đúng thẩm quyền, bảo đảm tuân thủ đầy đủ các quy định của pháp luật hiện hành.
(Tình huống trên đây là vấn đề không có thật, chỉ mang tính tham khảo)
2. Công chứng viên chuyển sang hành nghề Thừa phát lại có cần tham gia đào tạo nữa không?
Điều 6, Điều 7 Nghị định 08/2020/NĐ-CP quy định:
Điều 6. Tiêu chuẩn bổ nhiệm Thừa phát lại
1. Là công dân Việt Nam không quá 65 tuổi, thường trú tại Việt Nam, chấp hành tốt Hiến pháp và pháp luật, có phẩm chất đạo đức tốt.
2. Có bằng tốt nghiệp đại học hoặc sau đại học chuyên ngành luật.
3. Có thời gian công tác pháp luật từ 03 năm trở lên tại các cơ quan, tổ chức sau khi đã có bằng tốt nghiệp đại học hoặc sau đại học chuyên ngành luật.
4. Tốt nghiệp khóa đào tạo, được công nhận tương đương đào tạo hoặc hoàn thành khóa bồi dưỡng nghề Thừa phát lại quy định tại Điều 7 của Nghị định này.
5. Đạt yêu cầu kiểm tra kết quả tập sự hành nghề Thừa phát lại.
Điều 7. Đào tạo, bồi dưỡng nghề Thừa phát lại và công nhận tương đương đào tạo nghề Thừa phát lại ở nước ngoài
...
2. Miễn đào tạo nghề Thừa phát lại đối với người đã có thời gian làm thẩm phán, kiểm sát viên, chấp hành viên, điều tra viên từ 05 năm trở lên; luật sư, công chứng viên đã hành nghề từ 05 năm trở lên; giáo sư, phó giáo sư chuyên ngành luật, tiến sĩ luật; người đã là thẩm tra viên chính, thẩm tra viên cao cấp ngành tòa án, kiểm tra viên chính, kiểm tra viên cao cấp ngành kiểm sát; người đã là thanh tra viên cao cấp, chuyên viên cao cấp, nghiên cứu viên cao cấp, giảng viên cao cấp trong lĩnh vực pháp luật; người đã là thẩm tra viên chính, thẩm tra viên cao cấp ngành thi hành án dân sự.
3. Người được miễn đào tạo nghề Thừa phát lại quy định tại khoản 2 Điều này phải tham gia khóa bồi dưỡng nghề Thừa phát lại tại Học viện Tư pháp. Hồ sơ đăng ký tham gia khóa bồi dưỡng nghề Thừa phát lại được lập thành 01 bộ bao gồm: Giấy đăng ký tham gia khóa bồi dưỡng nghề Thừa phát lại theo mẫu do Bộ trưởng Bộ Tư pháp quy định; bản sao có chứng thực hoặc bản chụp kèm theo bản chính giấy tờ chứng minh là người được miễn đào tạo nghề Thừa phát lại để đối chiếu.
Người hoàn thành khóa bồi dưỡng được cấp Giấy chứng nhận hoàn thành khóa bồi dưỡng nghề Thừa phát lại.
...
Việc bổ nhiệm Thừa phát lại không chỉ dựa vào kinh nghiệm nghề nghiệp mà còn yêu cầu bắt buộc về đào tạo chuyên môn. Cụ thể, người muốn trở thành Thừa phát lại phải hoàn thành một trong ba hình thức sau tốt nghiệp khóa đào tạo nghề Thừa phát lại, được công nhận tương đương đào tạo, hoặc hoàn thành khóa bồi dưỡng nghề Thừa phát lại theo quy định tại Điều 7 của Nghị định này.
Đối với công chứng viên dù đã có nhiều năm kinh nghiệm hành nghề trong lĩnh vực pháp luật vẫn không được miễn hoàn toàn phần yêu cầu về đào tạo. Tuy nhiên, công chứng viên có thể được xem xét công nhận là đã “đạt tương đương đào tạo” nếu có quá trình công tác phù hợp và đáp ứng yêu cầu theo quy định cụ thể của Bộ Tư pháp. Trường hợp không đủ điều kiện để công nhận tương đương, công chứng viên vẫn phải tham gia khóa bồi dưỡng nghề Thừa phát lại như các ứng viên khác.
Mục đích của yêu cầu này là nhằm đảm bảo rằng người hành nghề Thừa phát lại được đào tạo chuyên sâu về lĩnh vực cụ thể của nghề, bao gồm cả kỹ năng lập vi bằng, tống đạt giấy tờ và tổ chức thi hành án.
Tình huống giả định:
Cựu công chứng viên tham gia bồi dưỡng trước khi được bổ nhiệm Thừa phát lại
- Từng công tác trong lĩnh vực công chứng
Bà Nguyễn Thị Phương Thảo từng là công chứng viên tại một văn phòng công chứng ở tỉnh Bình Dương. Sau nhiều năm hành nghề, bà xin miễn nhiệm và rút khỏi lĩnh vực công chứng, có nguyện vọng chuyển sang làm Thừa phát lại. - Không đủ điều kiện công nhận tương đương đào tạo
Dù bà Thảo có trên 10 năm kinh nghiệm làm công chứng viên và bằng cử nhân luật, nhưng theo quy định của Bộ Tư pháp, hồ sơ của bà không đủ điều kiện để được công nhận tương đương đào tạo nghiệp vụ Thừa phát lại. - Tham gia bồi dưỡng nghề Thừa phát lại
Nhằm đáp ứng điều kiện, bà Thảo đăng ký tham gia khóa bồi dưỡng nghề Thừa phát lại kéo dài 3 tháng tại Học viện Tư pháp. Trong chương trình, bà được đào tạo về các nội dung như lập vi bằng, nghiệp vụ tống đạt, kỹ năng hỗ trợ thi hành án dân sự. - Hoàn thành tập sự và đạt yêu cầu bổ nhiệm
Sau khi kết thúc khóa học, bà Thảo đăng ký tập sự và được đánh giá đạt yêu cầu. Trên cơ sở hồ sơ và kết quả tập sự, Sở Tư pháp tỉnh Bình Dương đã lập hồ sơ đề nghị Bộ Tư pháp bổ nhiệm bà Thảo làm Thừa phát lại.
(Tình huống trên đây là vấn đề không có thật, chỉ mang tính tham khảo)
3. Kết luận
Công chứng viên vẫn có thể chuyển sang hành nghề Thừa phát lại nếu thực hiện đúng thủ tục pháp lý. Tuy nhiên, để được bổ nhiệm, người đó bắt buộc phải xin miễn nhiệm chức danh công chứng viên và đáp ứng các điều kiện về đạo đức, chuyên môn, kinh nghiệm pháp luật. Ngoài ra, công chứng viên vẫn phải tham gia đào tạo, bồi dưỡng hoặc được công nhận tương đương đào tạo nghề Thừa phát lại theo quy định hiện hành.
