Quyền tố cáo là công cụ pháp lý quan trọng giúp công dân bảo vệ lợi ích hợp pháp và đấu tranh chống tiêu cực. Để khuyến khích người dân mạnh dạn tố cáo, pháp luật quy định rõ chế tài nghiêm khắc với hành vi trả thù người tố cáo. Đặc biệt, khi nạn nhân là phụ nữ mang thai thì mức độ xử lý đối với người vi phạm sẽ càng nặng hơn.
1. Trả thù người tố cáo có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?
Điều 166 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) quy định như sau:
Điều 166. Tội xâm phạm quyền khiếu nại, tố cáo
1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc hành vi khác cản trở việc khiếu nại, tố cáo, việc xét và giải quyết khiếu nại, tố cáo hoặc việc xử lý người bị khiếu nại, tố cáo;
b) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn cản trở việc thi hành quyết định của cơ quan có thẩm quyền xét và giải quyết khiếu nại, tố cáo gây thiệt hại cho người khiếu nại, tố cáo.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:
a) Có tổ chức;
b) Trả thù người khiếu nại, tố cáo;
c) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn thực hiện hành vi quy định tại điểm a khoản 1 Điều này;
d) Dẫn đến biểu tình;
đ) Làm người khiếu nại, tố cáo tự sát.
3. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
Theo Điều 166 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017), hành vi trả thù người tố cáo là tội phạm nghiêm trọng. Người vi phạm có thể bị phạt cải tạo không giam giữ, phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm, và nếu trực tiếp nhằm mục đích trả thù thì mức án từ 2 đến 7 năm tù, kèm theo hình phạt bổ sung là cấm đảm nhiệm chức vụ 1–5 năm.
Tình huống giả định
- Người tố cáo bị đe dọa sau khi nộp đơn
Anh Nguyễn Văn Khánh, trú tại phường Tân An, tỉnh Tây Ninh, đã gửi đơn tố cáo hành vi nhận hối lộ của ông Trần Văn Quang, cán bộ địa chính phường, lên Thanh tra tỉnh. Sau khi cơ quan chức năng tiếp nhận đơn, ông Quang biết thông tin và tỏ ra bực tức. - Hành vi trả thù diễn ra
Ông Quang nhiều lần gọi điện, nhắn tin đe dọa, buộc anh Khánh phải rút đơn tố cáo. Không dừng lại, ông còn nhờ một số người quen theo dõi và tìm cách gây áp lực. Trong một lần anh Khánh đi làm về, nhóm người này đã chặn đường, xô đẩy khiến anh bị thương nhẹ. -
Cơ quan chức năng xử lý
Công an phường Tân An đã khởi tố vụ án, xác định ông Trần Văn Quang phạm tội trả thù người tố cáo theo khoản 2 Điều 166 Bộ luật Hình sự 2015. Sau quá trình xét xử, Tòa án nhân dân tỉnh tuyên phạt ông Quang 4 năm tù giam và cấm đảm nhiệm chức vụ trong cơ quan nhà nước trong thời hạn 3 năm.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Trả thù người tố cáo là phụ nữ mang thai có bị xử lý nặng hơn không?
Khoản 1 Điều 52 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) quy định như sau:
Điều 52. Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự
1. Chỉ các tình tiết sau đây mới là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự:
a) Phạm tội có tổ chức;
b) Phạm tội có tính chất chuyên nghiệp;
c) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội;
d) Phạm tội có tính chất côn đồ;
đ) Phạm tội vì động cơ đê hèn;
e) Cố tình thực hiện tội phạm đến cùng;
g) Phạm tội 02 lần trở lên;
h) Tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm;
i) Phạm tội đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ có thai, người đủ 70 tuổi trở lên;
k) Phạm tội đối với người ở trong tình trạng không thể tự vệ được, người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng, người bị hạn chế khả năng nhận thức hoặc người lệ thuộc mình về mặt vật chất, tinh thần, công tác hoặc các mặt khác;
l) Lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, tình trạng khẩn cấp, thiên tai, dịch bệnh hoặc những khó khăn đặc biệt khác của xã hội để phạm tội;
m) Dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt, tàn ác để phạm tội;
n) Dùng thủ đoạn, phương tiện có khả năng gây nguy hại cho nhiều người để phạm tội;
o) Xúi giục người dưới 18 tuổi phạm tội;
p) Có hành động xảo quyệt hoặc hung hãn nhằm trốn tránh hoặc che giấu tội phạm.
...
Phạm tội đối với phụ nữ mang thai là tình tiết tăng nặng. Lý do là đây là nhóm yếu thế, dễ bị tổn thương, hành vi xâm hại còn ảnh hưởng đến cả mẹ và thai nhi. Vì vậy, Tòa án sẽ áp dụng mức án nghiêm khắc hơn để răn đe và bảo vệ quyền lợi cho phụ nữ mang thai.
Tình huống giả định
- Người tố cáo là phụ nữ mang thai
Chị Nguyễn Thị Thu Hà, đang mang thai 6 tháng, trú tại tỉnh Tây Ninh, đã gửi đơn tố cáo hành vi tham ô của ông Phạm Văn Lợi, cán bộ phòng quản lý đô thị, đến cơ quan thanh tra. - Hành vi trả thù diễn ra
Sau khi biết thông tin, ông Lợi nhiều lần nhắn tin đe dọa, thậm chí cho người đến nhà chị Hà gây áp lực, buộc chị rút đơn. Sự việc khiến chị Hà hoang mang, sức khỏe thai kỳ bị ảnh hưởng. -
Cơ quan chức năng xử lý
Công an tỉnh Tây Ninh vào cuộc, xác định ông Lợi phạm tội trả thù người tố cáo, đồng thời áp dụng tình tiết tăng nặng vì nạn nhân là phụ nữ có thai theo khoản 1 Điều 52 Bộ luật Hình sự 2015. Kết quả, ông Lợi bị tuyên phạt 6 năm tù giam và cấm đảm nhiệm chức vụ trong 3 năm sau khi mãn hạn.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Hành vi trả thù người tố cáo bị coi là vi phạm pháp luật nghiêm trọng, xâm hại trực tiếp đến quyền tố cáo được Nhà nước bảo vệ. Người phạm tội có thể bị xử phạt tới 7 năm tù giam và còn bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định. Trường hợp nạn nhân là phụ nữ mang thai, mức xử lý sẽ nghiêm khắc hơn do được áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự.
