Trong quá trình giải quyết vụ án hình sự, các hoạt động điều tra, truy tố và xét xử phải được thực hiện bởi những cơ quan có thẩm quyền theo quy định của pháp luật. Những cơ quan này được gọi chung là cơ quan tiến hành tố tụng. Bên cạnh đó, pháp luật cũng xác định rõ từng cá nhân cụ thể trong các cơ quan này có vai trò là người tiến hành tố tụng.
Cơ quan tiến hành tố tụng hình sự gồm những đơn vị nào?
Khoản 1 Điều 34 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 34. Cơ quan tiến hành tố tụng và người tiến hành tố tụng
1. Cơ quan tiến hành tố tụng gồm:
a) Cơ quan điều tra;
b) Viện kiểm sát;
c) Tòa án....
Theo quy định trên, ba cơ quan có thẩm quyền trực tiếp tiến hành các giai đoạn tố tụng hình sự là: Cơ quan điều tra – chịu trách nhiệm thu thập chứng cứ, xác minh vụ việc; Viện kiểm sát – thực hiện quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tố tụng; Tòa án – cơ quan xét xử, quyết định việc tuyên án. Mỗi cơ quan có vai trò riêng, nhưng đều phải tuân thủ nghiêm ngặt quy định pháp luật để bảo đảm công bằng và khách quan trong việc xử lý các vụ án hình sự.
Tình huống giả định
Tháng 5/2024, tại huyện Long Hồ (Vĩnh Long), xảy ra vụ án cố ý gây thương tích. Sau khi tiếp nhận tin báo, Công an huyện Long Hồ, là cơ quan điều tra đã tiến hành xác minh, thu thập chứng cứ và khởi tố bị can. Hồ sơ sau đó được chuyển sang Viện kiểm sát nhân dân huyện Long Hồ để thực hiện truy tố. Sau khi xem xét cáo trạng, Tòa án nhân dân huyện Long Hồ thụ lý vụ án và đưa ra xét xử công khai.
Trong trường hợp này, ba cơ quan gồm Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án đã cùng phối hợp tiến hành tố tụng hình sự theo đúng thẩm quyền được quy định tại Điều 34 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Những ai được xem là người tiến hành tố tụng?
Khoản 2 Điều 34 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 34. Cơ quan tiến hành tố tụng và người tiến hành tố tụng
...
2. Người tiến hành tố tụng gồm:
a) Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan điều tra, Điều tra viên, Cán bộ điều tra;
b) Viện trưởng, Phó Viện trưởng Viện kiểm sát, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên;
c) Chánh án, Phó Chánh án Tòa án, Thẩm phán, Hội thẩm, Thư ký Tòa án, Thẩm tra viên.
Người tiến hành tố tụng là các chức danh cụ thể trong ba cơ quan tiến hành tố tụng, có nhiệm vụ trực tiếp tham gia xử lý vụ án hình sự. Mỗi cá nhân giữ một vai trò nhất định trong từng giai đoạn: điều tra, truy tố hoặc xét xử. Họ có trách nhiệm bảo đảm việc giải quyết vụ án khách quan, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật và phải chịu trách nhiệm nếu có hành vi vi phạm trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.
Tình huống giả định
Trong vụ án buôn bán hàng cấm xảy ra tại quận Thốt Nốt (Cần Thơ), Cơ quan Cảnh sát điều tra phân công Điều tra viên Lê Văn Duy và Cán bộ điều tra Nguyễn Thị Mai thực hiện việc ghi lời khai, thu thập chứng cứ. Sau khi hoàn tất hồ sơ, Viện kiểm sát nhân dân quận Thốt Nốt giao cho Kiểm sát viên Trần Minh Tâm kiểm sát quá trình điều tra và phê chuẩn cáo trạng. Khi vụ án được chuyển sang Tòa án nhân dân quận Thốt Nốt, Thẩm phán Phạm Thị Bích được phân công chủ tọa phiên tòa và Thư ký Tòa án Nguyễn Quốc Hùng tham gia ghi biên bản phiên xét xử.
Tất cả các cá nhân nêu trên đều là người tiến hành tố tụng theo đúng quy định tại khoản 2 Điều 34 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Trong tố tụng hình sự, ba cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng gồm Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án. Những người làm việc trong các cơ quan này với chức danh được luật định sẽ được xác định là người tiến hành tố tụng và có trách nhiệm thực hiện các hoạt động tố tụng theo đúng trình tự, quy định pháp luật.
