Cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng dân sự gồm Tòa án giải quyết vụ việc và Viện kiểm sát giám sát việc tuân thủ pháp luật tố tụng.
Trong tố tụng dân sự, việc xác định cơ quan và người có thẩm quyền tiến hành tố tụng là yêu cầu quan trọng hàng đầu. Điều này nhằm bảo đảm tính hợp pháp, minh bạch và công bằng trong quá trình giải quyết vụ việc. Các nguyên tắc đã được nêu rõ để làm rõ trách nhiệm và vai trò của từng chủ thể.
1. Cơ quan nào có thẩm quyền tiến hành tố tụng dân sự?
Khoản 1 Điều 46 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 quy định như sau:
Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015
Điều 46. Cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng
1. Các cơ quan tiến hành tố tụng dân sự gồm có:
a) Tòa án;
b) Viện kiểm sát.
...
Tòa án là cơ quan trung tâm, có thẩm quyền xét xử và ra bản án, quyết định đối với vụ việc dân sự. Viện kiểm sát tham gia để bảo đảm pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh, giám sát hoạt động xét xử của Tòa án. Sự phối hợp này tạo thành cơ chế kiểm soát quyền lực tư pháp, bảo đảm tính khách quan, công bằng và minh bạch trong tố tụng dân sự.
Tình huống giả định
-
Nguyên đơn khởi kiện tại Tòa án
Ngày 10/6/2025, ông Nguyễn Văn Phú (trú tại TP. Hồ Chí Minh) nộp đơn khởi kiện tranh chấp hợp đồng vay tài sản tại Tòa án nhân dân khu vực. -
Viện kiểm sát tham gia tố tụng
Ngày 20/6/2025, Viện kiểm sát nhân dân khu vực cử Kiểm sát viên tham gia giám sát quá trình xét xử để bảo đảm tính đúng đắn của thủ tục. -
Tòa án xét xử và ra phán quyết
Ngày 30/7/2025, Tòa án mở phiên tòa sơ thẩm, có sự tham gia giám sát của Viện kiểm sát và ban hành bản án buộc bị đơn trả nợ.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Những người nào có thẩm quyền tiến hành tố tụng dân sự?
Khoản 2 Điều 46 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 quy định như sau:
Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015
Điều 46. Cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng
...
2. Những người tiến hành tố tụng dân sự gồm có:
a) Chánh án Tòa án, Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án;
b) Viện trưởng Viện kiểm sát, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên.
Trong Tòa án, các chức danh từ Chánh án, Thẩm phán đến Thư ký đều có trách nhiệm cụ thể trong từng giai đoạn tố tụng. Chánh án phân công Thẩm phán, Hội thẩm xét xử; Thư ký thực hiện ghi biên bản, thủ tục tố tụng. Trong Viện kiểm sát, Viện trưởng và Kiểm sát viên chịu trách nhiệm kiểm sát việc tuân theo pháp luật. Sự phân định rõ ràng này giúp bảo đảm quy trình tố tụng được tiến hành đúng thẩm quyền, tránh sai sót thủ tục dẫn đến hủy án.
Tình huống giả định
-
Phân công người tiến hành tố tụng
Ngày 05/8/2025, Tòa án nhân dân khu vực 1 phân công Thẩm phán Nguyễn Văn Hùng làm chủ tọa vụ án tranh chấp hợp đồng mua bán nhà. -
Viện kiểm sát tham gia kiểm sát
Ngày 15/8/2025, Viện kiểm sát nhân dân khu vực cử Kiểm sát viên Trần Thị Mai tham gia phiên tòa để giám sát việc tuân thủ thủ tục. -
Phiên tòa được mở và xét xử
Ngày 30/9/2025, phiên tòa sơ thẩm diễn ra với đầy đủ thành phần theo đúng quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự, bảo đảm tính khách quan và đúng trình tự.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
3. Kết luận
Cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng dân sự bao gồm Tòa án và Viện kiểm sát. Những người tiến hành tố tụng là các chức danh cụ thể trong hai cơ quan này như Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Kiểm sát viên… Sự phân định rõ ràng về cơ quan và cá nhân có thẩm quyền giúp quá trình giải quyết vụ việc dân sự bảo đảm tính đúng đắn, minh bạch và công bằng cho các bên liên quan.
